Táýelsiz Qazaqstan – máńgilik el
«Táýelsiz Qazaqstan – máńgilik el» aralas sabaǵynyń ázirlemesi.
Ótkiziletin top: joǵary deńgeıdegi İİİ - 6 toby
Ótkiziletin oryn: Tilderdi oqytý ortalyǵy
Maqsaty:
• Tyńdaýshylardyń sózdik qorlaryn, oı tolǵaý qabiletterin damytý úshin berilgen tapsyrmalardy oryndaı otyryp, taqyryp boıynsha málimetter alýyna yqpal etý.
• Joǵaryda atalǵan qasıettermen qatar taza sóıleý, tyńdalǵan, oqylǵan materıaldardan qorytyndy shyǵara bilý, oı túıindeýge daǵdylandyrý.
• Qolda bardyń qadir - qasıetin túsinip, durys baǵalaı bilýge, qurmetteı bilýge shaqyrý. Ana tilinde tek sabaqta ǵana sóıleýmen shektelmeı, kúndelikti ómirde, turmysta, qyzmetterinde sóıleýge nasıhattaý. Otansúıgishtik sezimderin shyńdaý.
Kirispe.
Men - qazaqpyn, bıikpin, baıtaq elmin,
Qaıta týdym, ómirge qaıta keldim.
Men myń da bir tirildim máńgi ólmeske
Aıta bergim keledi, aıta bergim – dep aqyn aǵamyz Juban Moldaǵalıev jyrlaǵandaı, bıyl qazaq halqynyń qaıta dúnıege kelgenine 25 jyl tolyp, elimiz sol mereıli isti atap ótý úshin 25 kúnge josparlanǵan is - sharalardy júzege asyrýda, ıaǵnı ár kún ár baǵyt, ár túrli taqyryp boıynsha ótedi. Búgingi kún - tilder kúni. Osyǵan oraı, ótkizilgeli otyrǵan sabaǵymyzdyń taqyryby «Táýelsiz Qazaqstan – máńgilik el»
Táýelsiz Qazaqstan dep aıtarlyqtaı, elimizdiń, óz jeri, Elbasy, rámizderi, halqy, ulttyq teńgesi, tarıhy, bas qalasy bar. (2 - slaıd)
Qazaqstan – respýblıkam, maqtanyshym,
Men seni jyrlaımyn maqtan úshin.
Qudaıym maǵan kuıttaı ǵana júrek bergen,
Lúpildep seni súıip, saqtaý úshin!
Men - qazaqpyn, bıikpin, baıtaq elmin,
Qaıta týdym, ómirge qaıta keldim.
Men myń da bir tirildim máńgi ólmeske
Aıta bergim keledi, aıta bergim – dep aqyn aǵamyz Juban Moldaǵalıev jyrlaǵandaı, bıyl qazaq halqynyń qaıta dúnıege kelgenine 25 jyl tolyp, elimiz sol mereıli isti atap ótý úshin 25 kúnge josparlanǵan is - sharalardy júzege asyrýda, ıaǵnı ár kún ár baǵyt, ár túrli taqyryp boıynsha ótedi. Búgingi kún - tilder kúni. Osyǵan oraı, ótkizilgeli otyrǵan sabaǵymyzdyń taqyryby «Táýelsiz Qazaqstan – máńgilik el»
Táýelsiz Qazaqstan dep aıtarlyqtaı, elimizdiń, óz jeri, Elbasy, rámizderi, halqy, ulttyq teńgesi, tarıhy, bas qalasy bar. (2 - slaıd)
Qazaqstan – respýblıkam, maqtanyshym,
Men seni jyrlaımyn maqtan úshin.
Qudaıym maǵan quıttaı ǵana júrek bergen,
Lúpildep seni súıip, saqtaý úshin!
Búgingi sabaqta qarastyrylatyn taqyryptar:
1. Ana tilim – aıbarym!
2. Táýelsizdik tarıhy
3. Qazaqstan baılyǵy
4. Rámizder – eldigimniń belgisi
5. Asqaq qala – Astana
6. Eli súıgen Elbasy
Jyrlatqan qazaqtardyń qazaqtyǵyn,
Jyrlatqan eldik, erlik, azattyǵyn.
Juldyzdy qudirettiń týy bolǵan,
Jasaı ber, uly tilim – qazaq tili!
Suraq - jaýap arqyly birinshi bólimge kóshý:
1. Qazaq tili memlekettik tili mártebesin qashan aldy? Osyǵan oraı qandaı mereke bar? (1989 jyly, 22 qyrkúıek – Tilder merekesi)
2. «Til týraly» Zańynyń neshinshi babynda memlekettik til týraly naqty aıtylǵan? (tórtinshi babynda naqty aıtylǵan)
3. Qazaq tili qandaı topqa jatady? (Túrki tildes tiler tobyna)
4. «Til – qylyshtan ótkir» degen maqaldy qalaı túsinesińder?
«Ana tilim – aıbarym!» bólimin bastamaq buryn myna oqylǵan materıaldardy bir - eki aýyz sózben ne dep atar edińizder?
1. El ishi – altyn besik.
2. Til – jurttyń jany. (Halel Dosmuhameduly)
(Q. Myrzalıev)
3. Ultsyzdyq – otansyzdyqtyń belgisi (Sh. Murtaza)
4. Adam kórki – aqyl. (M. Áýezov)
5. Azattyqqa úırený – eń aldymen yntymaqqa úırený
6. Birlik túbi – bereke (Tóle bı)
Bul – qanatty (naqyl) sózder. Bul bólimniń sharty: Berilgen beınekórinisti tamashalaı otyryp, birneshe naqyl sóz jazyńyzdar.
(«Til – ulttyń basty negizi» beınekórinisin tamashalaý)
Shyǵýǵa tıis naqyl sózder:
Til – ulttyń basty negizi.
Tili joıylsa, ult ta joıylady.
Qazaq tili – asa baı til.
Qazaq tili – urpaqtan urpaqqa úzilmeı beriletin asyl qazynamyz.
Qazaq tili – memlekettik til.
Qazaqstannyń bolashaǵy – qazaq tilinde.
Qyzyqty maqal, estigenińiz bar ma?
Ógiz qaryn maıyńdy,
Ólgende bastaımysyń?
Kókek aıy týǵan soń,
Itke tastaımysyń?
Maqal qandaı adamdarǵa aıtylǵan? Sol sózdiń antonımin aıtyńyzdar.
Sabaǵymyzdyń kelesi «Táýelsizdik tarıhy» bólimi adamnyń minez - qulqymen baılanystyrylyp alyndy. Ústeldiń ústine bir jaǵyna adamnyń minezine qatysty sózder jazylǵan ekinshi jaǵyna suraqtar jazylǵan paraqshalar qoıylady. Ár tyńdaýshy kórshisin qandaı adam dep sanaıdy, sol qasıet jazylǵan paraqshany alyp kórshisine usynady, kórshisi suraqqa jaýap berse, shynymen sondaı adam bolyp shyǵady, jaýap bere almasa, aldyndaǵy adam oılaǵandaı emes dep tabylady.
№ Minez - qulyqtar Suraqtar
1. Salmaqty 15 qarasha qandaı kún?
2. Aqyldy Til týraly Zań sońǵy ret qashan qabyldandy?
3. Kóńildi Q R - da Memlekettik rámizder kúni qashan merekelenedi jáne qashannan bastap?
4. Jomart Táýelsiz Qazaqstan elinen ǵaryshqa ushqan azamat kim?
5. Sezimtal Jańa astananyń resmı tusaýkeseri qashan boldy?
6. Baýyrmal Konstıtýsıanyń neshinshi babynda «Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik tili - qazaq tili” dep kórsetilgen?
7. Maqsatshyl Elimizdiń Ata Zańy qabyldanǵan kúndi aıtyńyz.
8. Ójet «Meniń Qazaqstanym» áni qashannan bastap, QR Ánurany bolyp sanalady?
9. Jaýapkershiligi mol Qazaqstanda eń alǵashqy jalpyhalyqtyq prezıdent saılaýy qashan ótti?
10. Qonaqjaı Qazaqstan halqy Assambleıasy qashan quryldy?
Jaýaptary.
1. 1993 jyl 15 qarashada Qazaqstan Respýblıkasynyń ulttyq aqshasy - Teńge aınalymǵa endi.
2. 1997 jyly 11shilde Til týraly Zań qabyldandy.
3. 2007 j. 4 maýsymda «QR Memlekettik rámizderi týraly» Zań qabyldanyp, osyǵan sáıkes 4 maýsym rámizder kúni retinde merekelenedi.
4. 1994 jyly ekinshi qazaq ǵaryshkeri Talǵat Musabaev Soıýz TM6 ǵarysh kemesimen ǵaryshqa ushty. Toqtar Áýbákirov 1991 j. 2 qazanda ushty – táýelsizdik alǵanǵa deıin.
5. 1998 jyl 10 - maýsymda jańa astananyń resmı tusaýkeseri boldy.
6. Elimizdiń ata Zańynyń 7 babynda «Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik tili - qazaq tili” dep kórsetilgen.
7. 1995 jyl 30 - tamyzda jańa Ata Zańymyz bir aýyzdan qabyldandy.
8. Sh. Qaldaıaqovtyń «Meniń Qazaqstanym» áni 2006j. 7 qańtardan bastap QR Ánurany bolyp tabylady.
9. Qazaqstanda eń alǵashqy jalpyhalyqtyq prezıdent saılaýy 1991 jyly 1 jeltoqsanda ótti.
10. Qazaqstan halqy Assambleıasy – 1995 jyly 1 naýryzda QR Prezıdentiniń Jarlyǵymen quryldy.
Kelesi bólim.
Elimniń atyn aıtsam – Qazaqstan,
Jerimniń atyn aıtsam – Qazaqstan.
Qoınaýy qazynaǵa tolǵan meken,
Baılyǵym atyn aıtsam – Qazaqstan.
«Qazaqstan baılyǵy» bólimine tapsyrmasy – krosvordty sheship qurastyrý. Bul bólimde tyńdaýshylarǵa qıylǵan torkózder taratylady, suraqtar slaıdta shyǵyp turady. Ár adam óz torkózin toltyryp bolǵan soń úlgige qarap ústeldiń ústine krosvordty qurady. Uqsas bolsa, «durys» dep tanylady.
UZYNYNAN:
1. LES
2. ZAPOVEDNIK
3. SEREBRO
4. LOSHAD
5. JELEZO
6. ÝGOL
7. NASIONALNYI NAPITOK
KÓLDENEŃİNEN:
1. PASTBISHE
2. ZOLOTO
3. HLOPOK
4. RASTENIE
5. MED
6. SINK
«Rámizder – eldigimniń belgisi» bólimi. Kelesi bólim rámizderge arnalǵan. Bul taqyrypqa baılanysty mynadaı tapsyrma oryndaıyq: Óleńderdi bir ret qana oqyp, kim jatqa aıtyp bere alady?
İ shýmaq
Táýelsiz elim kórikti,
Ánuran, eltańba, týymen.
Táýelsiz elim kórikti,
Samǵaǵan bıik qusymen.
İİ shýmaq
Táýelsizdik nyshany,
Samǵaıdy bıik qyrany.
Bir shańyraq astynda
Dostyqtyń janar shyraǵy.
Qosymsha suraqtar:
1) QR rámizderi qashan qabyldandy? (1992 j. 4 maýsym)
2) QR rámizderiniń avtorlaryn kim aıtyp bere alady?
(Týdyń avtory – Sh. Nıazbekov; Eltańbanyń avtorlary – J. Málibekov, Sh. Ýalıhanov; Ánurannyń avtorlary – Sh. Qaldaıaqov, J. Nájimıdenov jáne N. Nazarbaev)
Astanam! Arý qalam, asqaq ordam,
Qalyń jurt, qazaǵyma qaqpa bolǵan.
Tý ustap, tulpar mingen babalarym,
Bermegen el namysyn jatqa qoldan.
Kelesi bólim «Asqaq qala, Astana» bas qalamyzǵa arnalady. Bul bólimde «Bul qaı ǵımarat?» suraǵyna jaýap beresizder. Bul bólim boıynsha tyńdaýshylarǵa mátinder taratylady. Mátindi oqyp qandaı ǵımarat ekenin ataý kerek. Ǵımarattar tizimi:
Táýelsizdik saraıy
“Qazaq eli” monýmenti
Áziret Sultan meshiti
Pıramıda
Báıterek
Han Shatyr OSSO
1. Bul ǵımarat úsh qabattan turady. Erlerge arnalǵan
4 000 adamdyq zaly, halyqqa qyzmet kórsetý orny, áıelderge arnalǵan 1 000 oryndyq zaly, osynda qyzmet etetin adamdardyń bólmeleri bar. Sondaı - aq arnaıy neke qıý bólmesi, kitaphana syndy qosymsha oryndarmen jabdyqtalǵan. Ǵımarattyń aldyńǵy jaǵynan qabyrǵalary tabıǵı tastarmen árlendirilse, temir - betondy kúmbezderi metalmen kómkerile órilgen. Qurylysqa qajetti materıaldar álemniń 11 elinen jetkizilgen. Sondaı - aq, otandyq ónimder de paıdalanylǵan. (Áziret Sultan meshiti)
2. Esil ózeniniń sol jaǵalaýynda boı kótergen záýlim ǵımarattyń bıiktigi 97 m (Astana qalasynyń elorda statýsyna ıe bolǵan jylǵa baılanysty tańdalǵan), dıametri 27 m; Bul nysan úsh bólikten turady; jer asty bóligi ulttyń tamyr jaıýy, al odan keıingileri órkendeý kezeńderiniń nyshandaryn bildiredi. Eń joǵarǵy jaǵynda «Aıaly alaqan» kompozısıasy oryn tepken. Astananyń ortalyǵynda kókke boı sozyp turǵan bul ásem ǵımarat – qazirgi Qazaqstannyń nyshany, qazaq halqynyń qaıta órleýiniń, memlekettiliginiń, bıiktik pen tereńdiktiń, keńdiktiń belgisi, darhandyqtyń kórinisi ispetti. Ol elordanyń halyq kóp baratyn jeriniń biri.
3. Bul ǵımarat – Qazaqstandaǵy saýda ortalyqtarynyń eń úlkeni, ári biregeı syrt pishinimen aıshyqtalady. Norman Fosterdiń qıalynan shyqqan sáýlet ǵajaıyby Ortalyq Azıadaǵy balamasyz ári eń iri arhıtektýralyq joba bolyp tabylady. Keshenniń bıiktigi 200 metrdi quraıdy. Bul saýda jáne oıyn - saýyq ortalyǵynda eń úlken qalalyq baq, iri saýda ortalyqtary, kınoteatr, konsert zaldary bar. Sonymen birge ǵımarattyń barlyq qabattarynda dámhanalar men meıramhanalar ornalasqan. Ortalyqtyń ishinde tropıkalyq baqtar, gúlzarlar, sýburqaqtar bar.
4. Beıbitshilik jáne Kelisim Saraıy Qazaqstan jerindegi birlik pen dostastyqtyń, beıbitshilik pen yntymaqtastyqtyń belgisi. Joba avtory belgili aǵylshyn arhıtektory Norman Foster.
Bul nysannyń bıiktigi 62 m. Ǵımarattyń syrtqy beti ishki beıneni kórsetetin áınek jáne tas plıtalarmen qaptalǵan.
Saraı ishinde 1302 orynǵa arnalǵan Opera zaly, Atrıým saltanat zaly, «Besik» konferensıa zaly, kórme alańdary, «Qulanshy» galereıasy, baspasóz ortalyǵy, Astana qalasynyń etnıkalyq mádenı ortalyqtary, Halyqaralyq mádenıetter men dinder ortalyǵy ornalasqan. Ǵımarattyń geometrıalyq pishin ataýymen tanymal. Bul qandaı ǵımarat? (Pıramıda)
5. Bul záýlim ǵımarat 3 qabattan turady. Birinshi qabat - ulttyq jáne qazirgi zaman stılderiniń birtýma úılesimdiligi. Osynda 3082 adamǵa jasalǵan Kongres - zal, 268 orny bar Rásimdeý zaly, 220 orny bar Pres - ortalyq, syıymdylyǵy 678 adamǵa arnalǵan jáne sahna men dybys aparatýrasymen jabdyqtalǵan keń meıramhana ornalasqan.
Ekinshi qabatta qol óner jáne etnografıa, arheologıa jáne antropologıa galereıasy ornalasqan. Ataqty Altyn adam osynda saqtalǵan.
Úshinshi qabatta Astana qalasy tarıhynyń murajaıy ornalasqan. Áńgime qaı ǵımarat týraly? (Táýelsizdik saraıy)
6. Aıtylǵaly otyrǵan sáýlet óneriniń týyndysy syrtqy bóliginde 28 kolonnadan turatyn jalpy uzyndyǵy 120 metrlik doǵa pishindes aq kolonna da ornatylǵan. Ózi osy aq kolonnadanyń qaq ortasynda, granıtten jasalǵan tórt qyrly tuǵyrǵa otyrǵyzylǵan. Onyń tórt qyrly bolǵan sebebi – dúnıeniń tórt buryshyna da Qazaqstannyń qushaǵy ashyq degendi aıǵaqtaıdy. Bıiktigi 91 metr, bul elimiz táýelsizdigin alǵan 1991 jyldyń belgisi. Al onyń basyndaǵy Samuryq Qazaqstannyń tynyshtyǵyn kúzetip tur. Al aq tús – qazaqstandyqtardyń dostyqqa adal, baýyrmal, aq nıetin pash etedi. Bul mátin ne jaıynda dep oılaısyzdar?
Árıne, osy aıtylǵannyń bári 25 jyl ishinde qol jetkizgen úlken jetistikter. Árbir ıgi istiń basy - qasynda bolatyn adam kerek. Bizdiń elimiz de sondaı adammen birge ósý jolynda. Endeshe alda kele jatqan Elbasy kúni merekesine qaraı, Táýelsizdigimniń 25 jyldyǵyna oraı, kelesi «Eli súıgen Elbasy» bóliminde Elbasyna degen óz lebizimizdi bildireıik:
Iaǵnı, sizder berilgen óleń joldaryn tolyqtyrýlaryńyz kerek:
El baǵyna týylǵan,
Ultqa kerek ul bolǵan,
Halqy súıip tańdaǵan,
........................................
Úlgi qylar úlkeni de, jasymyz,
Elbasyna bárimiz de razymyz.
.......................................................
Domalasyn órge qaraı tasyńyz.
Qoryta kelgende, qazaq eli jyldarmen birge jyljyp alǵa basyp keledi. Osy jolda Elbasynyń sińirgen eńbegin elep, árqashan este ustaýymyz kerek. Árbir elin súıgen adamǵa Elbasynyń aıtary da kóp. Sonyń biri: «Elińniń uly bolsań, elińe janyń ashysa, azamattyq namysyń bolsa, qazaqtyń ulttyq jalǵyz memleketiniń nyǵaıyp - kórkeıýi jolynda jan terińdi syǵyp júrip eńbek et.
Jerdiń de, eldiń de ıesi óziń ekenińdi umytpa!»
N. Nazarbaev
Nazarlaryńyzǵa rahmet!
Býrabaı aýdanynyń
Tilderdi oqytý ortalyǵynyń oqytýshysy
Madıeva Aıman Káribaıqyzy
Ótkiziletin top: joǵary deńgeıdegi İİİ - 6 toby
Ótkiziletin oryn: Tilderdi oqytý ortalyǵy
Maqsaty:
• Tyńdaýshylardyń sózdik qorlaryn, oı tolǵaý qabiletterin damytý úshin berilgen tapsyrmalardy oryndaı otyryp, taqyryp boıynsha málimetter alýyna yqpal etý.
• Joǵaryda atalǵan qasıettermen qatar taza sóıleý, tyńdalǵan, oqylǵan materıaldardan qorytyndy shyǵara bilý, oı túıindeýge daǵdylandyrý.
• Qolda bardyń qadir - qasıetin túsinip, durys baǵalaı bilýge, qurmetteı bilýge shaqyrý. Ana tilinde tek sabaqta ǵana sóıleýmen shektelmeı, kúndelikti ómirde, turmysta, qyzmetterinde sóıleýge nasıhattaý. Otansúıgishtik sezimderin shyńdaý.
Kirispe.
Men - qazaqpyn, bıikpin, baıtaq elmin,
Qaıta týdym, ómirge qaıta keldim.
Men myń da bir tirildim máńgi ólmeske
Aıta bergim keledi, aıta bergim – dep aqyn aǵamyz Juban Moldaǵalıev jyrlaǵandaı, bıyl qazaq halqynyń qaıta dúnıege kelgenine 25 jyl tolyp, elimiz sol mereıli isti atap ótý úshin 25 kúnge josparlanǵan is - sharalardy júzege asyrýda, ıaǵnı ár kún ár baǵyt, ár túrli taqyryp boıynsha ótedi. Búgingi kún - tilder kúni. Osyǵan oraı, ótkizilgeli otyrǵan sabaǵymyzdyń taqyryby «Táýelsiz Qazaqstan – máńgilik el»
Táýelsiz Qazaqstan dep aıtarlyqtaı, elimizdiń, óz jeri, Elbasy, rámizderi, halqy, ulttyq teńgesi, tarıhy, bas qalasy bar. (2 - slaıd)
Qazaqstan – respýblıkam, maqtanyshym,
Men seni jyrlaımyn maqtan úshin.
Qudaıym maǵan kuıttaı ǵana júrek bergen,
Lúpildep seni súıip, saqtaý úshin!
Men - qazaqpyn, bıikpin, baıtaq elmin,
Qaıta týdym, ómirge qaıta keldim.
Men myń da bir tirildim máńgi ólmeske
Aıta bergim keledi, aıta bergim – dep aqyn aǵamyz Juban Moldaǵalıev jyrlaǵandaı, bıyl qazaq halqynyń qaıta dúnıege kelgenine 25 jyl tolyp, elimiz sol mereıli isti atap ótý úshin 25 kúnge josparlanǵan is - sharalardy júzege asyrýda, ıaǵnı ár kún ár baǵyt, ár túrli taqyryp boıynsha ótedi. Búgingi kún - tilder kúni. Osyǵan oraı, ótkizilgeli otyrǵan sabaǵymyzdyń taqyryby «Táýelsiz Qazaqstan – máńgilik el»
Táýelsiz Qazaqstan dep aıtarlyqtaı, elimizdiń, óz jeri, Elbasy, rámizderi, halqy, ulttyq teńgesi, tarıhy, bas qalasy bar. (2 - slaıd)
Qazaqstan – respýblıkam, maqtanyshym,
Men seni jyrlaımyn maqtan úshin.
Qudaıym maǵan quıttaı ǵana júrek bergen,
Lúpildep seni súıip, saqtaý úshin!
Búgingi sabaqta qarastyrylatyn taqyryptar:
1. Ana tilim – aıbarym!
2. Táýelsizdik tarıhy
3. Qazaqstan baılyǵy
4. Rámizder – eldigimniń belgisi
5. Asqaq qala – Astana
6. Eli súıgen Elbasy
Jyrlatqan qazaqtardyń qazaqtyǵyn,
Jyrlatqan eldik, erlik, azattyǵyn.
Juldyzdy qudirettiń týy bolǵan,
Jasaı ber, uly tilim – qazaq tili!
Suraq - jaýap arqyly birinshi bólimge kóshý:
1. Qazaq tili memlekettik tili mártebesin qashan aldy? Osyǵan oraı qandaı mereke bar? (1989 jyly, 22 qyrkúıek – Tilder merekesi)
2. «Til týraly» Zańynyń neshinshi babynda memlekettik til týraly naqty aıtylǵan? (tórtinshi babynda naqty aıtylǵan)
3. Qazaq tili qandaı topqa jatady? (Túrki tildes tiler tobyna)
4. «Til – qylyshtan ótkir» degen maqaldy qalaı túsinesińder?
«Ana tilim – aıbarym!» bólimin bastamaq buryn myna oqylǵan materıaldardy bir - eki aýyz sózben ne dep atar edińizder?
1. El ishi – altyn besik.
2. Til – jurttyń jany. (Halel Dosmuhameduly)
(Q. Myrzalıev)
3. Ultsyzdyq – otansyzdyqtyń belgisi (Sh. Murtaza)
4. Adam kórki – aqyl. (M. Áýezov)
5. Azattyqqa úırený – eń aldymen yntymaqqa úırený
6. Birlik túbi – bereke (Tóle bı)
Bul – qanatty (naqyl) sózder. Bul bólimniń sharty: Berilgen beınekórinisti tamashalaı otyryp, birneshe naqyl sóz jazyńyzdar.
(«Til – ulttyń basty negizi» beınekórinisin tamashalaý)
Shyǵýǵa tıis naqyl sózder:
Til – ulttyń basty negizi.
Tili joıylsa, ult ta joıylady.
Qazaq tili – asa baı til.
Qazaq tili – urpaqtan urpaqqa úzilmeı beriletin asyl qazynamyz.
Qazaq tili – memlekettik til.
Qazaqstannyń bolashaǵy – qazaq tilinde.
Qyzyqty maqal, estigenińiz bar ma?
Ógiz qaryn maıyńdy,
Ólgende bastaımysyń?
Kókek aıy týǵan soń,
Itke tastaımysyń?
Maqal qandaı adamdarǵa aıtylǵan? Sol sózdiń antonımin aıtyńyzdar.
Sabaǵymyzdyń kelesi «Táýelsizdik tarıhy» bólimi adamnyń minez - qulqymen baılanystyrylyp alyndy. Ústeldiń ústine bir jaǵyna adamnyń minezine qatysty sózder jazylǵan ekinshi jaǵyna suraqtar jazylǵan paraqshalar qoıylady. Ár tyńdaýshy kórshisin qandaı adam dep sanaıdy, sol qasıet jazylǵan paraqshany alyp kórshisine usynady, kórshisi suraqqa jaýap berse, shynymen sondaı adam bolyp shyǵady, jaýap bere almasa, aldyndaǵy adam oılaǵandaı emes dep tabylady.
№ Minez - qulyqtar Suraqtar
1. Salmaqty 15 qarasha qandaı kún?
2. Aqyldy Til týraly Zań sońǵy ret qashan qabyldandy?
3. Kóńildi Q R - da Memlekettik rámizder kúni qashan merekelenedi jáne qashannan bastap?
4. Jomart Táýelsiz Qazaqstan elinen ǵaryshqa ushqan azamat kim?
5. Sezimtal Jańa astananyń resmı tusaýkeseri qashan boldy?
6. Baýyrmal Konstıtýsıanyń neshinshi babynda «Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik tili - qazaq tili” dep kórsetilgen?
7. Maqsatshyl Elimizdiń Ata Zańy qabyldanǵan kúndi aıtyńyz.
8. Ójet «Meniń Qazaqstanym» áni qashannan bastap, QR Ánurany bolyp sanalady?
9. Jaýapkershiligi mol Qazaqstanda eń alǵashqy jalpyhalyqtyq prezıdent saılaýy qashan ótti?
10. Qonaqjaı Qazaqstan halqy Assambleıasy qashan quryldy?
Jaýaptary.
1. 1993 jyl 15 qarashada Qazaqstan Respýblıkasynyń ulttyq aqshasy - Teńge aınalymǵa endi.
2. 1997 jyly 11shilde Til týraly Zań qabyldandy.
3. 2007 j. 4 maýsymda «QR Memlekettik rámizderi týraly» Zań qabyldanyp, osyǵan sáıkes 4 maýsym rámizder kúni retinde merekelenedi.
4. 1994 jyly ekinshi qazaq ǵaryshkeri Talǵat Musabaev Soıýz TM6 ǵarysh kemesimen ǵaryshqa ushty. Toqtar Áýbákirov 1991 j. 2 qazanda ushty – táýelsizdik alǵanǵa deıin.
5. 1998 jyl 10 - maýsymda jańa astananyń resmı tusaýkeseri boldy.
6. Elimizdiń ata Zańynyń 7 babynda «Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik tili - qazaq tili” dep kórsetilgen.
7. 1995 jyl 30 - tamyzda jańa Ata Zańymyz bir aýyzdan qabyldandy.
8. Sh. Qaldaıaqovtyń «Meniń Qazaqstanym» áni 2006j. 7 qańtardan bastap QR Ánurany bolyp tabylady.
9. Qazaqstanda eń alǵashqy jalpyhalyqtyq prezıdent saılaýy 1991 jyly 1 jeltoqsanda ótti.
10. Qazaqstan halqy Assambleıasy – 1995 jyly 1 naýryzda QR Prezıdentiniń Jarlyǵymen quryldy.
Kelesi bólim.
Elimniń atyn aıtsam – Qazaqstan,
Jerimniń atyn aıtsam – Qazaqstan.
Qoınaýy qazynaǵa tolǵan meken,
Baılyǵym atyn aıtsam – Qazaqstan.
«Qazaqstan baılyǵy» bólimine tapsyrmasy – krosvordty sheship qurastyrý. Bul bólimde tyńdaýshylarǵa qıylǵan torkózder taratylady, suraqtar slaıdta shyǵyp turady. Ár adam óz torkózin toltyryp bolǵan soń úlgige qarap ústeldiń ústine krosvordty qurady. Uqsas bolsa, «durys» dep tanylady.
UZYNYNAN:
1. LES
2. ZAPOVEDNIK
3. SEREBRO
4. LOSHAD
5. JELEZO
6. ÝGOL
7. NASIONALNYI NAPITOK
KÓLDENEŃİNEN:
1. PASTBISHE
2. ZOLOTO
3. HLOPOK
4. RASTENIE
5. MED
6. SINK
«Rámizder – eldigimniń belgisi» bólimi. Kelesi bólim rámizderge arnalǵan. Bul taqyrypqa baılanysty mynadaı tapsyrma oryndaıyq: Óleńderdi bir ret qana oqyp, kim jatqa aıtyp bere alady?
İ shýmaq
Táýelsiz elim kórikti,
Ánuran, eltańba, týymen.
Táýelsiz elim kórikti,
Samǵaǵan bıik qusymen.
İİ shýmaq
Táýelsizdik nyshany,
Samǵaıdy bıik qyrany.
Bir shańyraq astynda
Dostyqtyń janar shyraǵy.
Qosymsha suraqtar:
1) QR rámizderi qashan qabyldandy? (1992 j. 4 maýsym)
2) QR rámizderiniń avtorlaryn kim aıtyp bere alady?
(Týdyń avtory – Sh. Nıazbekov; Eltańbanyń avtorlary – J. Málibekov, Sh. Ýalıhanov; Ánurannyń avtorlary – Sh. Qaldaıaqov, J. Nájimıdenov jáne N. Nazarbaev)
Astanam! Arý qalam, asqaq ordam,
Qalyń jurt, qazaǵyma qaqpa bolǵan.
Tý ustap, tulpar mingen babalarym,
Bermegen el namysyn jatqa qoldan.
Kelesi bólim «Asqaq qala, Astana» bas qalamyzǵa arnalady. Bul bólimde «Bul qaı ǵımarat?» suraǵyna jaýap beresizder. Bul bólim boıynsha tyńdaýshylarǵa mátinder taratylady. Mátindi oqyp qandaı ǵımarat ekenin ataý kerek. Ǵımarattar tizimi:
Táýelsizdik saraıy
“Qazaq eli” monýmenti
Áziret Sultan meshiti
Pıramıda
Báıterek
Han Shatyr OSSO
1. Bul ǵımarat úsh qabattan turady. Erlerge arnalǵan
4 000 adamdyq zaly, halyqqa qyzmet kórsetý orny, áıelderge arnalǵan 1 000 oryndyq zaly, osynda qyzmet etetin adamdardyń bólmeleri bar. Sondaı - aq arnaıy neke qıý bólmesi, kitaphana syndy qosymsha oryndarmen jabdyqtalǵan. Ǵımarattyń aldyńǵy jaǵynan qabyrǵalary tabıǵı tastarmen árlendirilse, temir - betondy kúmbezderi metalmen kómkerile órilgen. Qurylysqa qajetti materıaldar álemniń 11 elinen jetkizilgen. Sondaı - aq, otandyq ónimder de paıdalanylǵan. (Áziret Sultan meshiti)
2. Esil ózeniniń sol jaǵalaýynda boı kótergen záýlim ǵımarattyń bıiktigi 97 m (Astana qalasynyń elorda statýsyna ıe bolǵan jylǵa baılanysty tańdalǵan), dıametri 27 m; Bul nysan úsh bólikten turady; jer asty bóligi ulttyń tamyr jaıýy, al odan keıingileri órkendeý kezeńderiniń nyshandaryn bildiredi. Eń joǵarǵy jaǵynda «Aıaly alaqan» kompozısıasy oryn tepken. Astananyń ortalyǵynda kókke boı sozyp turǵan bul ásem ǵımarat – qazirgi Qazaqstannyń nyshany, qazaq halqynyń qaıta órleýiniń, memlekettiliginiń, bıiktik pen tereńdiktiń, keńdiktiń belgisi, darhandyqtyń kórinisi ispetti. Ol elordanyń halyq kóp baratyn jeriniń biri.
3. Bul ǵımarat – Qazaqstandaǵy saýda ortalyqtarynyń eń úlkeni, ári biregeı syrt pishinimen aıshyqtalady. Norman Fosterdiń qıalynan shyqqan sáýlet ǵajaıyby Ortalyq Azıadaǵy balamasyz ári eń iri arhıtektýralyq joba bolyp tabylady. Keshenniń bıiktigi 200 metrdi quraıdy. Bul saýda jáne oıyn - saýyq ortalyǵynda eń úlken qalalyq baq, iri saýda ortalyqtary, kınoteatr, konsert zaldary bar. Sonymen birge ǵımarattyń barlyq qabattarynda dámhanalar men meıramhanalar ornalasqan. Ortalyqtyń ishinde tropıkalyq baqtar, gúlzarlar, sýburqaqtar bar.
4. Beıbitshilik jáne Kelisim Saraıy Qazaqstan jerindegi birlik pen dostastyqtyń, beıbitshilik pen yntymaqtastyqtyń belgisi. Joba avtory belgili aǵylshyn arhıtektory Norman Foster.
Bul nysannyń bıiktigi 62 m. Ǵımarattyń syrtqy beti ishki beıneni kórsetetin áınek jáne tas plıtalarmen qaptalǵan.
Saraı ishinde 1302 orynǵa arnalǵan Opera zaly, Atrıým saltanat zaly, «Besik» konferensıa zaly, kórme alańdary, «Qulanshy» galereıasy, baspasóz ortalyǵy, Astana qalasynyń etnıkalyq mádenı ortalyqtary, Halyqaralyq mádenıetter men dinder ortalyǵy ornalasqan. Ǵımarattyń geometrıalyq pishin ataýymen tanymal. Bul qandaı ǵımarat? (Pıramıda)
5. Bul záýlim ǵımarat 3 qabattan turady. Birinshi qabat - ulttyq jáne qazirgi zaman stılderiniń birtýma úılesimdiligi. Osynda 3082 adamǵa jasalǵan Kongres - zal, 268 orny bar Rásimdeý zaly, 220 orny bar Pres - ortalyq, syıymdylyǵy 678 adamǵa arnalǵan jáne sahna men dybys aparatýrasymen jabdyqtalǵan keń meıramhana ornalasqan.
Ekinshi qabatta qol óner jáne etnografıa, arheologıa jáne antropologıa galereıasy ornalasqan. Ataqty Altyn adam osynda saqtalǵan.
Úshinshi qabatta Astana qalasy tarıhynyń murajaıy ornalasqan. Áńgime qaı ǵımarat týraly? (Táýelsizdik saraıy)
6. Aıtylǵaly otyrǵan sáýlet óneriniń týyndysy syrtqy bóliginde 28 kolonnadan turatyn jalpy uzyndyǵy 120 metrlik doǵa pishindes aq kolonna da ornatylǵan. Ózi osy aq kolonnadanyń qaq ortasynda, granıtten jasalǵan tórt qyrly tuǵyrǵa otyrǵyzylǵan. Onyń tórt qyrly bolǵan sebebi – dúnıeniń tórt buryshyna da Qazaqstannyń qushaǵy ashyq degendi aıǵaqtaıdy. Bıiktigi 91 metr, bul elimiz táýelsizdigin alǵan 1991 jyldyń belgisi. Al onyń basyndaǵy Samuryq Qazaqstannyń tynyshtyǵyn kúzetip tur. Al aq tús – qazaqstandyqtardyń dostyqqa adal, baýyrmal, aq nıetin pash etedi. Bul mátin ne jaıynda dep oılaısyzdar?
Árıne, osy aıtylǵannyń bári 25 jyl ishinde qol jetkizgen úlken jetistikter. Árbir ıgi istiń basy - qasynda bolatyn adam kerek. Bizdiń elimiz de sondaı adammen birge ósý jolynda. Endeshe alda kele jatqan Elbasy kúni merekesine qaraı, Táýelsizdigimniń 25 jyldyǵyna oraı, kelesi «Eli súıgen Elbasy» bóliminde Elbasyna degen óz lebizimizdi bildireıik:
Iaǵnı, sizder berilgen óleń joldaryn tolyqtyrýlaryńyz kerek:
El baǵyna týylǵan,
Ultqa kerek ul bolǵan,
Halqy súıip tańdaǵan,
........................................
Úlgi qylar úlkeni de, jasymyz,
Elbasyna bárimiz de razymyz.
.......................................................
Domalasyn órge qaraı tasyńyz.
Qoryta kelgende, qazaq eli jyldarmen birge jyljyp alǵa basyp keledi. Osy jolda Elbasynyń sińirgen eńbegin elep, árqashan este ustaýymyz kerek. Árbir elin súıgen adamǵa Elbasynyń aıtary da kóp. Sonyń biri: «Elińniń uly bolsań, elińe janyń ashysa, azamattyq namysyń bolsa, qazaqtyń ulttyq jalǵyz memleketiniń nyǵaıyp - kórkeıýi jolynda jan terińdi syǵyp júrip eńbek et.
Jerdiń de, eldiń de ıesi óziń ekenińdi umytpa!»
N. Nazarbaev
Nazarlaryńyzǵa rahmet!
Býrabaı aýdanynyń
Tilderdi oqytý ortalyǵynyń oqytýshysy
Madıeva Aıman Káribaıqyzy
You Might Also Like
