Toǵyzqumalaq erejesi
Toǵyzqumalaq erejesi
Toǵyzqumalaq oıyny arnaıy taqtada eki adam arasynda oınalady. Oıyn taqtasy – 2 qazan, 18 otaý, 162 qumalaqtan turady. Oıyn basynda ár oıynshyǵa bir qazan, toǵyz otaýǵa toǵyz - toǵyzdan salynǵan seksen bir qumalaq tıesili.
Alǵashqy júris jasaǵan oıynshyny – bastaýshy, qarymta júris jasaǵan oıynshyny – qostaýshy dep ataıdy. Keıde bastaýshy úshin – aq jaǵy, qostaýshy úshin qara jaǵy degen tirkesterdi de qoldanamyz.
Taqtanyń jalpy qurylysy tómendegideı:
Bul jerde - №1 №2 №3 №4 №5 №6 №7 №8 №9 - otaýlar
Berilgen dıagramda bastaýshynyń otaýlary tómengi jaǵynda, al qazandaǵy qumalaqtar sany joǵarǵy jaǵynda ornalasqan.
Júris jasaý erekshelikteri
Júris oıynshylar tarapynan kezektesip júriledi. Júristi kimniń jasaıtyny jerebemen nemese qarsylastardyń kelisimimen anyqtalady.
1. Júris jasaý úshin óz jaǵyńyzdaǵy otaýlardyń birinen bireýin ornyna qaldyryp, qalǵan qumalaqtardy qolǵa alyp, soldan ońǵa qaraı bir - birlep taratamyz. Taratý sátinde qumalaqtar óz otaýlarymyzdan asyp ketetin bolsa, qarsylastyń otaýyna taratamyz. Eger sońǵy qumalaq qarsylastyń taq sandy qumalaǵy bar otaýyna túsip, ondaǵy qumalaqtardy jup qylsa (2, 4, 6, 10, 12), sol otaýdaǵy qumalaqtar utyp alynyp, óz qazanymyzǵa salynady.
Eger sońǵy qumalaq qarsylastyń jup sandy qumalaǵy bar otaýyna túsip (3 qumalaqtan basqa), taq qylsa nemese óz otaýymyzǵa tússe, qumalaq utyp alynbaıdy.
Máselen, joǵarydaǵy taqtadaǵy alǵashqy jaǵdaıda bastaýshy №7 otaýdaǵy 9 qumalaǵyn taratsa, sońǵysy qarsylasynyń №6 otaýyna baryp túsedi jáne ondaǵy 9 qumalaq sońǵy qumalaqpen 10 bolyp, utyp alynady jáne qazanǵa salynady.
Sol kezde taqtada tómendegideı jaǵdaı qalyptasady.
2. Otaýdaǵy jalǵyz qumalaq kórshi otaýǵa júrgende orny bos qalady.
3. Júris jasaǵan kezde otaýlarǵa qumalaq salmaı nemese 2 - 3 qumalaq bólip alyp júrýge bolmaıdy.
Tuzdyq alý erejesi
Toǵyzqumalaq oıynynda qumalaqtan basqa oıynda bir ret qarsylastyń otaýyn utyp alýǵa da bolady. Ony ejelde – “tuzdy úı”, qazirgi tilde – tuzdyq dep ataıdy.
4. Tuzdyq alý úshin júris jasaǵan kezde, qarsylastyń eki qumalaǵy bar otaýyna taratqan qumalaǵyńyzdyń sońǵysyn túsirý kerek.
Sonda sol otaýda qalyptasqan 3 qumalaqpen birge otaý da utyp alynyp, oıynnyń aıaǵyna deıin sizdiń menshigińizge aınalady.
Endi júris jasalǵan saıyn tuzdyq alynǵan otaýǵa túsetin bir qumalaq, mindetti túrde sizdiń qazanyńyzǵa salynyp otyrady.
Tuzdyq alynǵan otaýǵa arnaıy belgi qoıylady. Jazbasha túrde – H degen shartty tańbamen belgilenedi. Máselen, tómendegi dıagramǵa qaraıyq.
Osy jaǵdaıda qostaýshy oıynshy №7 otaýdaǵy 10 qumalaǵyn taratý arqyly, sońǵy qumalaǵyn bastaýshynyń №7 otaýyna túsirip, ondaǵy 2 qumalaqty úsheý etip, osy qumalaqtardy utýmen qatar, osy otaýǵa tuzdyq jarıalaıdy. Sonda tómendegi jaǵdaı qalyptasady.
Endigi kezde búkil oıyn barysynda №7 otaý – qostaýshynyń menshigine aınalady.
5. Tuzdyq oıynda bir ret alynady jáne №9 otaýdan eshqashan alynbaıdy.
6. Tuzdyq attas otaýlardan alynbaıdy.
Mysaly, joǵarydaǵy dıagramdaǵy jaǵdaıda qostaýshy oıynshy №7 otaýdan tuzdyq aldy, endi bastaýshy oıynshy oıyn barysynda bul otaýdan tuzdyq alýǵa qaqysy joq.
“Atsyraý” erejesi
Oıyn aıaqtalýǵa jaqyndaǵan saıyn ár oıynshynyń otaýlaryndaǵy qumalaq taýsyla bastaıdy. Ár qumalaq utyp alynǵan saıyn nemese tuzdyqqa túsken saıyn qarsylastardyń júris mólsheri kemı beredi. Sondyqtan oıyn sońynda qarsylastardyń biriniń otaýlarynda júris jasaı almaıtyn jaǵdaı da kezdesedi.
7. Oıynshylardyń biriniń otaýlaryndaǵy qumalaqty birinshi taýsyp alyp, júrissiz qalýy – atsyraý dep atalady.
8. Atsyraýǵa ushyraǵan oıynshynyń qarsylasy bul jaǵdaıda qosymsha bir júris jasap, barlyq qumalaqtardy óz qazanyna salyp alady. Mysaly:
Osy taqtadaǵy jaǵdaıda júris qostaýshydan. Ol №9 otaýdaǵy 3 qumalaǵyn taratady. Óz kezeginde bastaýshy №1 otaýǵa túsken 1 qumalaqty júredi. Qostaýshy №9 otaýdaǵy jalǵyz qumalaqty 1 otaýǵa salady.
Bastaýshy kez kelgen otaýdaǵy qumalaqpen, máselen, 6 otaýdaǵy 2 qumalaqtyń birin ornyna qaldyryp ekinshisin 7 otaýǵa kóshiredi. Sonda tómendegishe jaǵdaı týyndaıdy:
Osy jaǵdaıda bastaýshy otaýlaryndaǵy barlyq qumalaqtardy (19 qumalaqty) qazanyna salyp, oıynnyń esebin júrgizedi.
Esep 90 - 72 Bastaýshy utty.
9. Eger “atsyraý” jaǵdaıynda qosymsha júris júrilgen kezde, qumalaqtar amalsyzdan qarsylastyń otaýlarynyń birine túsip, júris beretin bolsa, oıyn ári qaraı jalǵasa beredi.
Eger oıynshy oıyn barysynda 82 qumalaq jınasa oıyn birden toqtatylady.
Toǵyzqumalaq oıyny arnaıy taqtada eki adam arasynda oınalady. Oıyn taqtasy – 2 qazan, 18 otaý, 162 qumalaqtan turady. Oıyn basynda ár oıynshyǵa bir qazan, toǵyz otaýǵa toǵyz - toǵyzdan salynǵan seksen bir qumalaq tıesili.
Alǵashqy júris jasaǵan oıynshyny – bastaýshy, qarymta júris jasaǵan oıynshyny – qostaýshy dep ataıdy. Keıde bastaýshy úshin – aq jaǵy, qostaýshy úshin qara jaǵy degen tirkesterdi de qoldanamyz.
Taqtanyń jalpy qurylysy tómendegideı:
Bul jerde - №1 №2 №3 №4 №5 №6 №7 №8 №9 - otaýlar
Berilgen dıagramda bastaýshynyń otaýlary tómengi jaǵynda, al qazandaǵy qumalaqtar sany joǵarǵy jaǵynda ornalasqan.
Júris jasaý erekshelikteri
Júris oıynshylar tarapynan kezektesip júriledi. Júristi kimniń jasaıtyny jerebemen nemese qarsylastardyń kelisimimen anyqtalady.
1. Júris jasaý úshin óz jaǵyńyzdaǵy otaýlardyń birinen bireýin ornyna qaldyryp, qalǵan qumalaqtardy qolǵa alyp, soldan ońǵa qaraı bir - birlep taratamyz. Taratý sátinde qumalaqtar óz otaýlarymyzdan asyp ketetin bolsa, qarsylastyń otaýyna taratamyz. Eger sońǵy qumalaq qarsylastyń taq sandy qumalaǵy bar otaýyna túsip, ondaǵy qumalaqtardy jup qylsa (2, 4, 6, 10, 12), sol otaýdaǵy qumalaqtar utyp alynyp, óz qazanymyzǵa salynady.
Eger sońǵy qumalaq qarsylastyń jup sandy qumalaǵy bar otaýyna túsip (3 qumalaqtan basqa), taq qylsa nemese óz otaýymyzǵa tússe, qumalaq utyp alynbaıdy.
Máselen, joǵarydaǵy taqtadaǵy alǵashqy jaǵdaıda bastaýshy №7 otaýdaǵy 9 qumalaǵyn taratsa, sońǵysy qarsylasynyń №6 otaýyna baryp túsedi jáne ondaǵy 9 qumalaq sońǵy qumalaqpen 10 bolyp, utyp alynady jáne qazanǵa salynady.
Sol kezde taqtada tómendegideı jaǵdaı qalyptasady.
2. Otaýdaǵy jalǵyz qumalaq kórshi otaýǵa júrgende orny bos qalady.
3. Júris jasaǵan kezde otaýlarǵa qumalaq salmaı nemese 2 - 3 qumalaq bólip alyp júrýge bolmaıdy.
Tuzdyq alý erejesi
Toǵyzqumalaq oıynynda qumalaqtan basqa oıynda bir ret qarsylastyń otaýyn utyp alýǵa da bolady. Ony ejelde – “tuzdy úı”, qazirgi tilde – tuzdyq dep ataıdy.
4. Tuzdyq alý úshin júris jasaǵan kezde, qarsylastyń eki qumalaǵy bar otaýyna taratqan qumalaǵyńyzdyń sońǵysyn túsirý kerek.
Sonda sol otaýda qalyptasqan 3 qumalaqpen birge otaý da utyp alynyp, oıynnyń aıaǵyna deıin sizdiń menshigińizge aınalady.
Endi júris jasalǵan saıyn tuzdyq alynǵan otaýǵa túsetin bir qumalaq, mindetti túrde sizdiń qazanyńyzǵa salynyp otyrady.
Tuzdyq alynǵan otaýǵa arnaıy belgi qoıylady. Jazbasha túrde – H degen shartty tańbamen belgilenedi. Máselen, tómendegi dıagramǵa qaraıyq.
Osy jaǵdaıda qostaýshy oıynshy №7 otaýdaǵy 10 qumalaǵyn taratý arqyly, sońǵy qumalaǵyn bastaýshynyń №7 otaýyna túsirip, ondaǵy 2 qumalaqty úsheý etip, osy qumalaqtardy utýmen qatar, osy otaýǵa tuzdyq jarıalaıdy. Sonda tómendegi jaǵdaı qalyptasady.
Endigi kezde búkil oıyn barysynda №7 otaý – qostaýshynyń menshigine aınalady.
5. Tuzdyq oıynda bir ret alynady jáne №9 otaýdan eshqashan alynbaıdy.
6. Tuzdyq attas otaýlardan alynbaıdy.
Mysaly, joǵarydaǵy dıagramdaǵy jaǵdaıda qostaýshy oıynshy №7 otaýdan tuzdyq aldy, endi bastaýshy oıynshy oıyn barysynda bul otaýdan tuzdyq alýǵa qaqysy joq.
“Atsyraý” erejesi
Oıyn aıaqtalýǵa jaqyndaǵan saıyn ár oıynshynyń otaýlaryndaǵy qumalaq taýsyla bastaıdy. Ár qumalaq utyp alynǵan saıyn nemese tuzdyqqa túsken saıyn qarsylastardyń júris mólsheri kemı beredi. Sondyqtan oıyn sońynda qarsylastardyń biriniń otaýlarynda júris jasaı almaıtyn jaǵdaı da kezdesedi.
7. Oıynshylardyń biriniń otaýlaryndaǵy qumalaqty birinshi taýsyp alyp, júrissiz qalýy – atsyraý dep atalady.
8. Atsyraýǵa ushyraǵan oıynshynyń qarsylasy bul jaǵdaıda qosymsha bir júris jasap, barlyq qumalaqtardy óz qazanyna salyp alady. Mysaly:
Osy taqtadaǵy jaǵdaıda júris qostaýshydan. Ol №9 otaýdaǵy 3 qumalaǵyn taratady. Óz kezeginde bastaýshy №1 otaýǵa túsken 1 qumalaqty júredi. Qostaýshy №9 otaýdaǵy jalǵyz qumalaqty 1 otaýǵa salady.
Bastaýshy kez kelgen otaýdaǵy qumalaqpen, máselen, 6 otaýdaǵy 2 qumalaqtyń birin ornyna qaldyryp ekinshisin 7 otaýǵa kóshiredi. Sonda tómendegishe jaǵdaı týyndaıdy:
Osy jaǵdaıda bastaýshy otaýlaryndaǵy barlyq qumalaqtardy (19 qumalaqty) qazanyna salyp, oıynnyń esebin júrgizedi.
Esep 90 - 72 Bastaýshy utty.
9. Eger “atsyraý” jaǵdaıynda qosymsha júris júrilgen kezde, qumalaqtar amalsyzdan qarsylastyń otaýlarynyń birine túsip, júris beretin bolsa, oıyn ári qaraı jalǵasa beredi.
Eger oıynshy oıyn barysynda 82 qumalaq jınasa oıyn birden toqtatylady.
You Might Also Like
-
Jasóspirimdilerdiń aýtodestýrkıvtik minez-qulqynyń aldyn-alý jumysy
