InfoHub Logo

Tárbıe saǵaty:
Sabaqtyń taqyryby: Túlik tólden ósedi
Sabaqtyń maqsaty:
a) bilimdilik: oqýshylardyń sóıleý daǵdylaryn qalyptastyrý, qazaqtyń ata kásibinen maǵlumat berý.
á) damytýshylyq: oqýshylardy tórt túlik tólderiniń ataýlarymen tanystyrý, tórt - túlikke baılanysty óleń, taqpaq maqal - mátelder jattaý.
b) tárbıeliligi: Halyq pedagogıkasy negizinde ásemdikke baýlý, tatýlyqqa tárbıeleý, tórt túlik maldyń paıdasymen, órisimen, tirshilik tabıǵatymen, qadir – qasıetimen tanystyrý. Dúken sórelerindegi sýsyndardan artyqshylyǵyn bildirý.
Sabaqtyń kórnekiligi: «Túlik tólden ósedi»slaıd. Tórt - túlik maldyń sýretteri: «Jaılaýda», maldyń ósý reti boıynsha beriletin ataýlar sózdigi: «Maldyń tólderi»slaıdtar
Ulttyq oıyn: «Qalaı aıtýdy bilemin»

Sabaqtyń barysy:
1. Qazaq halqynyń negizgi tirshiligi mal sharýashylyǵy týraly áńgimeleý
2. «Tólder aıtysy» kórinisi
3. «Mal ataýlary» «Bilgenge marjan» sýretterimen áńgime júrgizý
4. Tórt - túlik mal týraly óleńder
5. «Qalaı aıtýdy bilemin» oıyny
6. Tórt túlik týraly ánder

1. Kirispe. - Qazaq ejelden mal sharýashylyǵymen aınalysqan halyq ǵasyrlar boıy qalyptasqan baı tájirıbesi boıynsha olar maldyń órisin, tirshilik – tabıǵatyn, qadir qasıetin ábden zerttep bilgen. Onyń ónimderimen tirshilik etip, ońtaıly paıdalanýdy ıgergen. Maldyń eti, súti, terisi, múıizi, súıegine deıin óz qajetine jaratyp otyrǵan. Minse - kóligi, ishse - sýsyny, jese - tamaǵy, kıse – kıimi, tutynsa - buıymy da osy mal bolǵan.
«Malym - janymnyń sadaqasy,
Janym - malymnyń sadaqasy»degen ata - babalarymyz mal ataýlarynyń qadir - qasıetin jetik bilip, saharany tórt - túlikke toltyrǵan.
Mal ósirýge qolaıly Qazaqstan jerin malsyz elestetý múmkin emes. Bul bizdiń elimiz úshin budan bylaı da asa mańyzdy sharýashylyq bolyp qala beredi. Olaı bolsa, keıingi urpaq qasıetti tórt - túlikke tıisti halqymyzdyń uǵymdary men baı tájirıbesin umytpaýy tıis. Ras, bizdiń bárimiz birdeı maldy baǵar - baqpaspyz, biraq ata - baba qadir tutqan muramyzdyń erekshelikterin este saqtaýǵa tıispiz.

2. «Tólder aıtysy» kórinisi:
Avtor: Syldyrap aqqan ózenniń jaǵasyndaǵy shalǵynda ár túlik maldyń tólderi jaıylypty. Olar bir birinen:- Iemiz qaısymyzdy jaqsy kóredi?- dep surasty. (sahnaǵa tórt - túlik maldyń tólderiniń kostúm - maskasyn kıgen balalar shyǵady.)
Laq: Má - á, má - á Árıne meni jaqsy kóredi, Adam bizdiń sútimizdi ishedi, mamyqtaı júnimizden jyly oramal, kıim toqıdy.
Qulyn: (kisinep jiberip) Laq, sen orynsyz maqtanasyń, malda bizden artyq eshqaısyń joq, Biz minse - kólik, ishse - sýsyn, jese – azyqpyz.
Buzaý Mó - ó, mó - ó. Sender bosqa maqtanasyńdar. Iem meni jaqsy kóredi. Adamnyń tirshiligine eń paıdasy men. Shelek - shelek sút, qaryn - qaryn maı, qap – qap qurt, irimshik bizden shyǵady. Biz soısa soǵym, jekse kólik bolamyz. Men turǵanda sender nege maqtanasyńdar.
Qozy: Báriń bosqa maqtanasyńdar, ıem bárinen de meni jaqsy kóredi. Matanyń asylyn bizdiń júnimizden toqıdy. Saqyldaıtyn sary aıazda tońdyrmaıtyn jyly ton, kıiz, alasha jyly kıimder meniń júnimnen jasalady.
Bota: Sonda bárińnen kem biz be? Mal qadirlisi biz. Adam bizdiń tátti shubatymyz ben mamyqtaı júnimizdi paıdalanady. Sýsyz shól dalada taptyrmaıtyn kólikpiz. Bizdiń mamyqtaı júnimizden jasalǵan kórpeni kim maqtamaıdy.
- Joq, báribir ıem meni jaqsy kóredi?!
- Joq ıem meni jaqsy kóredi.
- Iem meni jaqsy kóredi.
- Adamǵa eń paıdalysy myna men
- Joq, ıem meni jaqsy kóredi
Avtor. Tólder árqaısysy ózderin maqtap kóp talasady. Biriniń sózine biri kónbeıdi. Aqyry olar ıelerinen baryp suraıdy.
Iesi: Sender bosqa talaspańdar. Bárińde paıdalysyńdar. Árqaısylaryńnyń óz oryndaryńyz bar. Adam úshin báriń de kereksińder.
Oıyn: «Túlik qalaı dybystaıdy,»
Muǵalimniń sózi. Ár maldyń óz orny bar. Ata - babalarymyz qadirin bilip, qasıetin tanyp ár maldy ósý jolyna qaraı ár túrli ataǵan. Mysaly, qoı; onyń kishkentaı tól kezinen úlkeıgenshe jasyna qaraı ajyratyp otyrǵan.

3. «Adasqan tólder» sýreti boıynsha áńgimelesý.
Túlik tólden ósedi. Maldyń qadirin bilip, qasıetin baǵalaǵan babalarymyzdan beri adam esimderine de mal ataýlaryn qosýdy ádetke aınaldyrǵan. Mysaly: Botagóz, Aqbota, Nartaı, Qozy, Qoshqarbaı, İsek, Býrabaı t, b sonymen qatar qazaq halqy óz balalaryn «botam» «qulynym» «qoshaqanym» dep erkeletip álpeshtegeninen de osy tórt túlik malǵa erekshe súıispenshiliktiń bar ekenin bildiredi.

«Maldar ataýy»
Qoı ataýy bar eken
Qoshqarynan bastalǵan
Erkek qoılar nán eken
Quıryǵy aýmas astaýdan
Jýan qoıdy saýlyq dep
Ataǵanyn qarashy
Ataǵan ǵoı saýdyq dep
Oılaǵan da shamasy
İsek penen tusaq dep
Bir jas úlken toqtydan
Qozydan soń usaqtap
Eń kishisi joq budan

Shaqyrý bastalar
Shóre - shóre shókeden
Eshki ataýyn bastańdar
Aıyr múıiz tekeden
Jorǵa oınaǵan tekesi
«Shek» degenge lypyldap
Qoıdy basar serkesi
Tuıaqtary syrtyldap
Eki jasta týshalar
Ala jolaq bórtesi
Shybyshy men laǵy
Tastan tasqa shyǵady.

Jazdykúni qulynshaq
Keler qysta jabyǵa
Taı shyqqan soń minip baq
Dúbirletip shabady
Keler jyly qunandy
Kútimge alsa jaraıdy
Qunannan keıin dónenge
Jurt qyzyǵa qaraıdy
Baıtal, besti, bıe at
Muny bilmeý tipti uıat
Jylqyshynyń qorǵany
Bolsa naǵyz myqty at

«Maldyń tólin súıýi»
Qoı súıedi balasyn qońyrym dep,
Esh nárseni bilmeıtin momynym dep.
Eshki súıedi balasyn laǵym dep,
Tastan tasqa sekirgen shunaǵym dep.
Sıyr súıedi balasyn torpaǵym dep,
Qarańǵyǵa baspaıtyn qorqaǵym dep.
Túıe súıedi balasyn taılaǵym dep,
Jabý japsa jarasqan jaınaǵym dep.
Jylqy súıedi balasyn shubarym dep,
Júgirýden jazbaǵan túlparym dep.

5. «Qalaı ataýdy bilemin oıyny»
1. Maldyń tólderin qalaı ataıdy?
2. Qaı mal qalaı dybystaıdy?
3. Maldy qalaı shaqyrady?

6. Tórt - túlik týraly ánder
1. Qoshaqanym qaıda eken?
2. Aq taılaq
3. Qulynshaq
4. Bórte laq
5. Orteke

7. a) Mal sútiniń paıdasy. b) Dúken sórelerindegi sýsyndar.(ata – analardyń baıandaýynda)
Sabaqty qorytyndylaý
«Mal sútinen alynǵan ónimder» kórmesi uıymdastyrylyp, ata - analar qalaı daıyndalatynyn áńgimeleıdi