InfoHub Logo

Kirispe bólim
"Jaqsy adam - qazyna”
Negizgi bólim
1. "Tulpar aýnaǵan jerde túk qalady”
2. Aqjan Jaqsybekuly Ál - Mashanı
3. Ábý Nasyr ál - Farabı jáne Ál Mashanı
Qorytyndy
Paıdalanylǵan ádebıetter
Kirispe bólim
"Jaqsy adam - qazyna”
Halqymyzdyń "Jaqsy adam - qazyna” degen naqyl sózi bar. Sondaı adamdardyń biri emes, biregeıi Aqjan Jaqsybekuly Ál - Mashanı ómirine kóz jibersek, ol kisiniń óte bir baı ómir keshkenin baıqaımyz.
Baılyq degen, bireý úshin aqsha, bireý úshin dúnıe - múlik. Ári beriden soń, bizdiń jer astyndaǵy qazba baılyqtarmyzdy ysyrapsyz paıdalana bersek, qaıtadan qalpyna kelmeıtinin, sarqylatynyn bilemiz. "Sonda taýsylmaıtyn qazyna ne?” – degende, ol – adam boıyna ana sútimen bitetin daryn.
Daryndy adamdar kúnde­likti ómirde, qarym - qatynasta, jumysta, úıde, túzde jan - jaǵyndaǵy adamdarǵa boıyndaǵy qabilettiń shýaǵyn shashyp júredi. Sondaı, ómiriniń aqyrǵy saǵatyna deıin bizderge bilim men ǵylymnyń, ónege men úlginiń nuryn shashqan, taýsylmas qazyna qaldyryp ketken akademık, Qazaqstan ǵylymyna eńbek sińirgen qaıratkeri, profesor Aqjan Jaqsybekuly Ál - Mashanı edi.
Negizgi bólim
1. "Tulpar aýnaǵan jerde túk qalady”
Aqjan Jaqsybekuly 1906 jyldyń 2 qarashasynda Qaraǵandy oblysy, Qarqaraly aýdanynda dúnıege kelgen. "Tulpar aýnaǵan jerde túk qalady” degendeı, Aqań aty­shýly Mashan bıdiń nemeresi.
Mashan Jamantaı tóreniń keńesshi bıi, aýzymen oraq orǵan sheshen bolǵan. Qazaq ulttyq tehnıkalyq ýnıversıtetiniń túlegi, taý - ken ınjeneri, qazaqtyń zańǵar jazýshysy İlıas Esenberlın óziniń "Qahar” atty romanynda Mashan bıdiń ataqty Aǵybaı batyrdyń dosy, Qunanbaı, Qudaıberdi tárizdi adamdarmen úzeńgiles, týystyq ta qarym - qatynasta bolǵanyn, qaz daýysty Qazybek bıdiń dosy bolǵandyǵyn jazǵan. Qunanbaı qajy men Mashan bı jylyna bir ret Qoıandy jármeńkesinde bas qosyp otyrǵan eken. Osyndaı bir kezdesýde atasymen birge jármeńkege barǵan bala Aqjan Shákárimmen de kezdesken.
Aqańnyń ákesi Jaqsybek Quranǵa júırik, sol kezderdegi "Aıqap”, "Dala ýalaıaty” atty gazetterdi jazdyryp oqıtyn adam bolǵan.
Aqań alǵash álippe tanýdy óz ákesinen, keıin keńes mektebinen úırengen. 1924 jyly Qarqaralydaǵy Álimhan Ermekov negizin qalaǵan pedagogıkalyq tehnıkýmǵa túsip, Álekeńnen, Ahmet Baıtursynovtan dáris alǵan. Mine, osyndaı dýmandy shańyraqta, oıshyldardyń ortasynda júrip, tálim - tárbıe alǵan Aqjan Jaqsybekulynyń ǵulama ǵalym bolmaýy múmkin emes edi.
Aqjan ata boıyndaǵy ádildigi, sabyrlylyǵy, zerektigi, zerdeliligi, izdenimpazdyǵy atadan balaǵa ulasqan sarqylmas qazynanyń jalǵasy dep bilemiz.
Eńbek jolyn ózi oqyǵan mektepte muǵalim bolyp bastaǵan Aqjan Jaqsybekuly 1933 jyldyń kúzinde Semeıdiń geologıalyq tehnıkýmyndaǵy – daıyndyq kýrsyn­da oqyp, 1934 jyly Almatyda ashylǵan Qazaq taý - ken metalýrgıa (qazirgi QazUTÝ) ınstıtýtynyń alǵashqy stýdentteriniń biri bolyp qabyldanady. Instıtýtta oqı júre, ol Almatydaǵy tehnıkýmdarda, kýrstarda sabaq berdi. Qazaqstandaǵy marksheıder mamandyǵynyń negizin qalaýshy, profesor P. A. Ry­jov zerdeli stýdentti 1939 jyly aspırantýraǵa alyp qalady.

Tolyq nusqasyn júktep alý