InfoHub Logo

Ózge oqyǵan myrzalar shen izdep júrgende, qazaqtyń ult namysyn jyrtyp, ulttyq aryn joqtaǵan – Ahmet edi.

Sáken Seıfýllın

Aqyn, zertteýshi, ǵalym, pedagog, túrkitanýshy – Ahmet Baıtursynuly. Ahmet Alash partıasy baǵdarlamasyn daıarlaǵandardyń biri. Ol halyqqa ǵylym-bilimniń qajettiligin túsindirýmen ǵana shektelmeı, bilim beri isin jolǵa qoıýǵa kúsh saldy. Qazaqsha jazylǵan álippelerdiń biri – Ahmet Baıtursynulynyń “Oqý quraly” eńbegi bolatyn. Onymen qosa qazaq grafıkasynda jasaýmen aınalysty.

İri qaıratker ǵulamanyń artynda asa mol ádebı-ǵylymı eńbekteri mura bolyp qaldy. Sondaı murasynyń mańyzdy bir salasy – onyń el aýzynan jınap, ony júıege keltirip, baspa betine usynǵan aýyz ádebıeti úlgileri. Naqtyraq aıtqanda, Ahmet Baıtursynuly jınaǵan fólklorlyq úlgiler negizinde Máskeý qalasynda 1923 jyly “Er Saıyn” jyry, 1926 jyly “23 joqtaý” kitaptary jaryq kórdi. 

Sonymen qatar, Ahmet qazaq til ǵylymyna úlken jańalyqtar ákelgen, qazaq tiliniń uly túrlendirýshi-reformatory boldy. Ol arab álipbıiniń negizinde tóte jazýyn, ıaǵnı, qazaqtyń alǵashqy tól álipbıin jasady. Tóte jazýdy engizý barysynda barlyq aıtylatyn dybystar men jazylatyn áripterge deıin kem-ketigimen qosyp oılanǵan. Sonyń nátıjesinde úzdik jazýdy usyndy. Ahmet óziniń kóptegen kitaptarynda qazaq tiliniń teorıalyq, ǵylymı, sonymen qatar, ádistemelik máselelerin de keńinen taldap berdi.

Bıyl Ahmet Baıtursynuly týǵanyna 150 jyl tolyp otyr. Kezinde jazyqsyz atylǵan Ahmet esimi jarty ǵasyr boıy atalmaı, laıyqty ornyn ala almady. Onyń árbir shyǵarmasyn oqı otyryp, urpaǵy ózine rýhanı kúsh alady. Árbir óleńiniń sózi tunyp turǵan fılosofıa desek qatelespeıtinimiz anyq. Ol ár shyǵarmasyn jaza otyryp, bolashaqty boljaı alǵan sekildi. Ár óleńinen qazaq halqynyń muńyn, jyryn kórýge bolady, tipti sol halyqtyń úmitinen syr shertip turǵan syńaıly.

Egerde qazirgi ýaqytta Ahmet, Maǵjan, Sáken, Mirjaqyp sekildi tek elim, halqym úshin adal qyzmet etemin deıtin azamattar kóp bolsa, elimizde sheshilmes másele týyndamas pa edi…Myna biz bolashaǵymyzǵa nyq senimmen, jarqyn kózimizben qarar ma edik…

ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-dyń 4-kýrs stýdenti Abılova Nazym

---