InfoHub Logo

«Eń ádemi kıim – ultyńnyń kıimi», - degen uly adamdar. Qazaq halqynyń ulttyq kıimderiniń túri de, úlgisi de esh halyqtan kem bolǵan joq. Onyń kórkem úlgileri álemniń etnografıalyq murajaılary men kórmelerinen oryn alǵan. Ult mádenıetinde baǵaly kıimder syı-syıapat, dıplomatıalyq qatynastarda eskertkish, belgi retinde júrgen. At, shapan syılaý qurmetteýdiń kórinisi dep baǵalanǵan.Ertede halyq sheberleri qazaqtyń bolmysyna tán, kıgende yńǵaıly ár túrli kıim úlgilerin jasaǵan.

Qazaq halqynyń qol óneri kóne zaman tarıhymen birge damyp, bite qaınasyp kele jatqan baı qazyna Qazaq halqynyń kıimderinde qanshama jyldardyń kóshpeli, jartylaı otyryqshyldyq jáne otyryqshyldyq turmystarynyń kórkem ónerkásipshilik jetistikteri men negizgi prınsıpteri jınaqtalǵan. Neolıt dáýirinde órý, ıirý jáne toqý kásibi damyp, ıyqtan, myqynnan kıiletin kıim túrleri paıda bolǵan. Eńbek bólinisi kúsheıip, adamdar mal, ań terilerin ılep mánerleý, jún ıirý, toqyma toqý, boıaý jasaý, tas kúıdirip metal óńdeýge qol jetkizgen zamanalarda kıim-keshek túrleri de kemeldene, túrlene tústi. Kóshpeli qazaqtardyń ishki-syrtqy kıimderi júrip-turýǵa, kóship-qonýǵa yńǵaıly etip tigilip, negizgi túrlerge bólinip kelgen.

Búgingi tańda elimizde tek aıtýly Kórisý kúni, Naýryz meıramyn sekildi merekelerdi eseptemegende, kúndelikti ómirde ulttyq naqyshtaǵy kıimderimiz kıilmeıdi. Sonymen qatar, qazaqsha kıimdi sahnalarda, merekelik is-sharalarda ǵana kıip júrgen qyz-jigitter men aǵa býyn ókilderinen kóremiz.  Iaǵnı, ulttyq dástúrimizdi, salt – sanamyzdy, kıimimizdi búgingi jastarǵa nasıhattaý isi aqsap tur. Qazaqtyń kóne ulttyq kıimderindegi oıý-órnekterdi saqtaı otyryp, qazirgi ýaqytqa yńǵaılanǵan san alýan kıimder men áshekeılerdi qoldanysqa engizýge, kún­delikti garderobymyzdy ulttyq úlgi­de tigilgen kıimdermen toltyrýǵa bolady dep oılaımyn. Ulttyq úlgide tigi­l­gen kıim arqyly jastardyń boıy­na pat­rıottyq sezim uıalatýǵa bolady. Otan­dyq óndiristi qoldaı otyryp, eko­logıa­l­yq taza materıaldan birta­laı kıim men áshekeılerdi kıýge jol ashý kerek. Mys­aly, mektep oqý­shy­lary, stýdentter jáne memlekettik qyz­met­shilerdiń kos­túmderi men galstýktary­na qazaqtyń ult­tyq ele­ment­terin salyp, kúndelikti ju­mys­qa kıse nesi aıyp?! Shetelderge ózi­miz­diń ulttyq ele­ment­teri bar sapaly kıim­deri­miz­di usyna otyryp, otandyq ónimderi­miz­di eks­port­qa shyǵarýǵa barlyq kúsh-qýaty­myzdy salsaq jón. Abaıdyń aıtýynsha, «kıim kıý salty ar­­­qy­­ly adamnyń minez-qulqy, qoǵam­daǵy or­­­ny, bolmysy anyqtalady». Sondyq­tan eli­­­miz­­­diń jastary sándi jáne ádemi kıin­se, olar­­dyń ómir súrý sapasy da jaqsara túsedi.

Degenmen, jastar arasynda ulttyq qundylyqtarymyzdy nasıhattaý maqsatynda joǵary oqý oryndarynda arnaıy is- sharalar, tárbıelik saǵattar,ashyq sabaqtar, jarystar ótkizýdiń arqasynda keıingi ýaqyttarda ulttyq naqyshtaǵy kıimderimiz men áshekeılerimizdi zamanaýı talǵamǵa saı úılestirip júrgen jastar bar. Kóshbasshy ýnıversıtetterimizdiń biri ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq Ýnıversıtetinde Naýryz meıramy qarsańynda stýdentter men magıstranttar arnaıy qazaqı naqyshtaǵy kıimder kıip, qyzdarymyz kózdiń jaýyn alatyn áshekeılerimen sabaq júrgizedi. Ulttyq kıimderimizge arnalǵan qyzyqty suraqtar qoıyp, qazaqtyń ulttyq aspaptarymen ónerlerin pash etedi.

Ulttyq kıim – ult beınesi. Osy oraıda stýdentter men ýnıversıtet oqytýshylary ulttyq qundylyqtardy dáripteý, salt-dástúrdi jańǵyrtý maqsatynda ulttyq naqyshtaǵy kıimder men áshekeıler taǵyp ult murasyn ulyqtaýǵa atsalysty. Jas býyn boıyna patrıottyq rýh syılaı bilgen shara barysy ulttyq naqyshtaǵy qazaqı kıimder men áshekeılerge qurmet kórsetý maqsatynda uıymdastyryldy. Memleket basshysy N. Nazarbaevtyń «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý» maqalasynda ulttyq biregeılikti saqtaý maqsatynda ata-babalarymyzdan qalǵan qundy dúnıelerdi nasıhattaý aıtylǵan bolatyn. Osy maqsatta ýnıversıtet atqarǵan is – sharalar qundylyqtarymyzdy dáripteý, sheberlerimizdiń eńbegin kórsetý, halqymyzdyń tarıhy men oı-dúnıesiniń qaıtalanbas kórinisi bar ekendigin jastarǵa jetkizdi.

Tarıh ǵylymdarynyń kandıdaty, dosent Ýderbaeva S.K.
Qazaqstan tarıhy kafedrasy.
Mýkysheva A.M. 1- kýrs magıstranty
Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq Ýnıversıteti

---