InfoHub Logo

Búgingi kún elimizdiń kúntizbesinde de, tarıhynda da orny bólek erekshe kún. Osydan biraz jyl buryn 1993 jyldyń 15 qarashasynda Táýelsiz Qazaqstan Respýblıkasynyń tól valútasy aınalymǵa endi. Bul kún qazaqstandyq valútanyń dúnıe esigin ashqan kún bolyp estepteledi. 

Ulttyq valútany «teńge» dep ataýdy usynǵan - Halyqaralyq Injenerler akademıasynyń akademıgi, Qazaqstannyń belgili ǵalymy, KSRO Memlekettik syılyǵynyń ıegeri, «Qurmet» ordeniniń ıegeri Saýyq Tákejanov boldy.

Ózimiz biletindeı 1993 jyly qarasha aıyna deıin emısıalaý qyzmetin tek qana KSRO-nyń Memlekettik banki, keıinnen Reseıdiń Ortalyq banki atqaryp keldi. Ol kezde Qazaqstan aýmaǵynda tólem quraly retinde KSRO Memlekettik bankiniń nemese Reseı Ortalyq bankisiniń 1961-1991 jyldary shyǵarǵan rýbldegi banknotalary men monetalary qyzmet etti. Endeshe sol ýaqyttary bizdiń sharýashylyq aınalymǵa qajetti Reseıdiń rýblin satyp alyp otyrǵanymyzda jasyryn emes. Ásirese 1 rýbldegi qolma-qol aqshany 2 rúbl qolma-qolsyz aqshaǵa satyp alǵan. KSRO ydyraǵannan keıin keıbir onyń kuramyna engen respýblıkalar ózderiniń ulttyq aqsha birligin aınalymǵa engizip, ıaǵnı «rúbl aımaǵynan» shyǵyp ketken bolsa, al bizdiń respýblıkamyz sol aımaqta eki jyl boıy qaldy. Onyń basty sebebi, Qazaqstanda óziniń banknota shyǵaratyn fabrıkasy men Moneta saraıynyń  bolmaýy edi.

Soǵan oraı 1992 jyly bizdiń alǵashqy valútalarymyz 1, 3, 5, 10, 20, 50, 100 nomınaldaǵy banknotalar túrinde tórt ǵasyrlyq tájirıbesi bar aǵylshynnyń poshta markileri men banknota jasaýdy kásip etken «Harrıson jáne onyń uldary» kompanıasymen ózara jasalǵan kelisimshartqa baılanysty shyǵaryldy.

1992 jyly 26 shilde kúni Reseı óziniń tól valútasyn engizgennen bastap, ózge elderdiń, sonyń ishinde «rúbl aımaǵyndaǵy» Qazaqstan, Ózbekstan, Tájikstan sıaqty elderdiń qarjylyq júıelerin bólip jibergendigin habarlady. Sondaı-aq, Reseı Ortalyq banki Qazaqstanǵa qazaq nyshandary bar rúbldi shyǵaryp berýdi usynǵan.

Osy tustan bastap Qazaqstanda KSRO-nyń rúblderi ǵana aınalysta qaldy jáne ózge rúblden bólingen aımaqtardan olardyń kelýine shek qoıylmady. Aqyry, oǵan deıin qunsyzdanǵan rúbl ári qaraı qunsyzdanyp, ınflásıa qarqyny 2900 paıyzdan asty.

Mine osyndaı keleńsiz oqıǵalardyń oryn alýy Qazaqstannyn, tól teńgesin basyp shyǵarýǵa eriksiz jol siltedi. Nátıjesinde 1992 jyldyń 27 tamyzy kúni Ulttyq bank teńge kýpúrasynyń úlgilerin bekitti. Alǵashqy  qazaq valútasynyń dızaıny otandyq sýretshiler Tımýr Súleımenov, Meńdibaı Alın, Aǵymsaly Dúzelhanov, Qaırolla Ǵábjálelovter boldy. 1992 jyly teńge dızaınyndaǵy portretter bekitilip, teńgemiz Ulybrıtanıada basylyp shyqty.

1993 jyldyń 12 qarashasynda Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Jarlyǵymen Qazaqstan Respýblıkasy aýmaǵynda ulttyq valútanyń engizilýi týraly sheshim qabyldanyp, eski rúbl orynyn otandyq teńgemiz basty.

Táýelsizdigimiz ben teńdigimizdiń sımvoly bolǵan tól teńge egemendi el ekendigimizdiń shynaıy aınasy boldy jáne bola bermek.

 

ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń 1 kýrs stýdenti Alımjan Janbota Alımjanqyzy.

Ǵylymı jetekshisi: ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń qaýymd. profesory.,  . t..ǵ.k. Abıkenova G.E

---