InfoHub Logo

Alǵash ret qazaqstandyq teńge 1993 jyly 15 qarashada aınalymǵa engizildi. Sol ýaqyttan bul kún resmı túrde Ulttyq valúta kúni retinde atalyp keledi.  Bul maqalada Qazaqstannyń ulttyq valútasy - teńge týraly qyzyqty faktilerdi atap ótkendi jón kórdik. Teńge – Qazaqstan aýmaǵynda birden-bir zańdy tólem quraly bolyp tabylady. Teńgeniń grafıkalyq keskini «teńge» sózi bastalatyn, tanskrıpsıasy «t» dybysyn bildiretin, ejelgi túrki álipbıiniń sımvoly bolyp tabylady. Sondaı-aq, ulttyq valútanyń óz belgisi bar.

Alǵashqy teńgeler Germanıa memleketinde soǵylǵany tarıhtan belgili. Olar jezden  (mys, nıkel jáne myrysh qorytpasynan) jasalǵan. 1998 jyly Óskemen qalasynda «Qazaqstan teńge saraıy» ashylý saltanaty ótti.  Qazaqstanda teńgeniń engizilgen kezdegi baǵamy 1 teńge = 500 rúbl qatynasynda (1 dollarǵa 4,75 teńge) bolyp belgilendi. Teńgeniń amerıkandyq valúta - dollarǵa qatysty aınalymy alǵashqy jyly 10 esege álsirep, 1994 jyly 16 qyrkúıekte  1 dollar - 47,05 teńgeni quraǵan bolatyn. Banknottyń alǵashqy eskızin 1992 jyly T. Súleımenov jasaǵan. Eskızde Ál-Farabıdiń portreti beınelenip, alǵash ret «teńge» sózi jazylǵany málim. Alǵashqy qaǵaz banknotalary, ıaǵnı 1, 3, 5, 10 jáne 20 teńgelik nomınaldar avtory-  O. Mıtúhın ekenin biri bilse, biri bilmeıdi. Eń alǵashqy banknottarda: ál-Farabı, Súıinbaı, Qurmanǵazy, Shoqan, Abaı, Ábilqaıyr han, Abylaı han sıaqty tulǵalary beınelengen. Banknottardyń birinde tuńǵysh Prezıdenttiń beınesi beınelenýi múmkin edi, biraq N.Nazarbaev bul nusqany quptamaǵan. Alǵashqy banknottardy Londondaǵy Harrison&Sons fabrıkasy basyp shyǵarǵan. Jańa aqshany Qazaqstanǵa jetkizý úshin 4 IL-76 ushaǵy qajet boldy, olar óte qupıa jaǵdaıda Oraldan Londonǵa jáne keri 18 reıs jasady. Osy tapsyrys nátıjesinde Harrison&Sons dańqqa jáne joǵary marapatqa - Ulybrıtanıa patshaıymynyń Altyn belgisine ıe boldy. 2011 jyldan bastap ulttyq valútanyń tórtinshi býyny qazaqstandyqtardyń qolyna tıe bastady. «Samuryq» serıasyna 500, 1000, 2000, 5000, 10000 jáne 20000 teńgelik banknottar kiredi. Olardyń bir jaǵynda «Qazaq eli» monýmenti men kógershinder beınelengen. Kelesi betinde sýretshiler Elorda panoramasy, Almaty panoramasy, Ertis ózeni men Ústirt beıneleri ornalastyrylǵan.

Sonymen qatar, qazaqstandyq aqsha álemdegi eń ádemi aqshalardyń biri bolyp tabylady. Úsh jyl qatarynan ol álemniń úzdik aqshasy qatarynda 2011, 2012-2013 jyldary 10 myń, 5 myń jáne 1000 teńgelik banknottar bolǵany belgili. Aıta keterlik jaıt, teńgeniń mátinderi eki tilde kóshirilgen álemdegi jalǵyz valúta.

Ý.M.Djoldybaeva Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń Qazaqstan tarıhy kafedrasynyń dosenti, tarıh ǵylymdarynyń kandıdaty

D.A.Kesık  Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń Geografıa jáne tabıǵatty paıdalaný fakúltetiniń 1-kýrs stýdenti

---