InfoHub Logo

_{Ilústrasıa: Evgenıı Kım}

Kópshilik adamdar halqymyzdyń ǵasyrlar boıy ustanyp kele jatqan asyl dástúrlerin bilse de, olardy kúndelikti ómirde múldem qoldanbaıdy. Sondyqtan da biz qoldanystan shyǵyp qalǵan dástúrlerdiń keıbirin eske alýdy jón sanadyq.

Erýlik

Erýlik — bul jańa qonysqa kóship kelgenderdi úıge shaqyrý dástúri.  Jańa kóship kelgenderdiń tosyrqamaı, ózderine tez úırenip ketýi úshin jasalatyn yrym. Erýlik kórshilerdiń arasyn jaqyndastyrady. Shaqyrýshy tarap qonaqtardy jylqy etiniń eń súbeli bolyp esepteletin qazy-qarta, jal-jaıasyn, sondaı-aq qoı etin berip syılaıdy.

At tergeý

Qazaq dástúri boıynsha áıelder kúıeýiniń týystarynyń atyn atamaǵan. Bul syılastyqtyqtyń kórinisi. Qazaq áıeli kúıeýiniń aǵa jáne ápkelerine, et jaqyn týystaryna kópshilik jaǵdaıda «myrza qaınaǵa», «baı atam», «bı aǵa», «tentegim», «erkejan», «sheber shesheı», «aq áje», «syrǵalym», «shashbaýlym» degen sıaqty at qoıǵan.

Qursaq toı

Qursaq toı, qursaq shashý — bul óziniń kelininiń aıaǵy aýyr ekendigin bilgen ene dostaryn, týystaryn, kórshi-qolańdaryn shaqyryp, mol dastarhan jaıý dástúri.

Bul sharanyń maqsaty júkti bolǵan kelinniń kóńilin aýlaý. Úlkender jaǵy bolashaq anaǵa batalaryn berse, qurbylary, jeńgeleri ózderiniń ómirlik tájirıbelerimen bólisedi.

Jarys qazan

Aıaǵy aýyr áıeldiń qınalmaı bosanýy úshin jasalatyn yrym. Yrymǵa sáıkes onyń et jaqyn týystary, kópshiligi áıelder qonaqtarǵa arnap et asýlary kerek. Qazanǵa salynǵan et piskenshe áıel de bosanady degen senim qalyptasqan.

Súıek jańǵyrtý

Súıek jańǵyrtý degenimiz qudalyqty jalǵastyrý, ıaǵnı bir quda taǵy da bir ret qudalasý dástúri. Dástúr qyz ben jigittiń kelisimi boıynsha júrgiziledi.

Selt etkizer

Qandaı da bir saltanatty shara aldynda qyz ózi unatqan jigitke Uıqyashar taǵamyn beredi. Munyń qaıtarymy retinde jigitter jaǵy qyzdarǵa aına, taraq pen áshekeı buıymdar syılaıdy.

Abysyn asy

Buryńǵy kezde qazaq kelinderi erleriniń ruqsatynsyz kóńil kótermegen. Erleri toıǵa, aıtqa ketken kezde aýylda tek áıelder ǵana qalǵan. Osy kezde olar dámdi etterin asyp, samaýyrynǵa sháılerin qoıyp, bastaryn bir jerge qosyp ázil-áńgimelerin jarastyrǵan. Bul qazaq áıelderiniń bereke-birligin, tatýlyǵyn arttyrǵan. «Abysyn asy» áıelderdiń tatýlyqta ómir súrýine tárbıeleıdi.

Asatý

Kópshilik aýzy dýaly, elge syıly aqsaqaldar óz qolymen tabaqtyń túbinde qalǵan asty óziniń balalaryna bergen. Buryńǵy kezde balalar qonaq shaqyrǵan úıdi aınalshyqtap júrgen, óıtkeni olardy kez kelgen ýaqytta asqa shaqyryp qalýy múmkin. Áıgili jazýshy Sábıt Muqanov óziniń shyǵarmalarynda bul dástúrli nasıhattaǵan bolatyn.

Oqýǵa keńes beremiz:

Qazaq yrymdary

Kóshpelilerdiń sharýashylyq qural-jabdyqtary

Qazaqtyń týystyq ataýlary

Qazaqtyń salt-dástúrleri

---