InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Úı janýarlary
Sabaqtyń maqsaty: Balalarǵa úı janýarlaryn tanystyrý, tórt túlik maldy, onyń tólderi men túrlerin tanyp bilýge úıretý. Tórt túlik maldy kútýge, olarǵa qamqor bolýǵa baýlý, ajyratyp bilýge úıretý, paıdasynyń adam ómirindegi mánin túsindirý. Til baılyqtaryn, oılaý, este saqtaý qabiletterin damytý. Tórt túliktiń tólin súıýge, adamgershilikke, adamsúıgishtikke tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Jańa sabaq
Kórnekilikteri: Úı janýarlarynyń sýretteri, ınteraktıvti taqta.
Sabaqtyń barysy: Uıymdastyrý kezeńi
Psıhologıalyq daıyndyq
Balalar búgin bizge qonaqtar kelip otyr, sabaqqa jaqsy aralasyp otyramyz.
Shattyq sheńberin qurý.
Balalar, biz búgin keń, jaryq ásem bólmede jınalyp turmyz. Qane bárimiz bir - birimizdiń qolymyzdan ustap sheńber quryp kóreıikshi. Sheńber nege uqsaıdy balalar? Kúnge, durys sheńber kún sıaqty dóńgelek, aspanda jarqyraǵan kúnimiz sıaqty dóńgelek. Sheńberge jınalǵan adamdar bir - biriniń bet - júzin, kúlkisin kóre alady. Qarańdarshy! Biz sheńberde turǵanda barlyǵymyz bir - birimizdiń bet - júzimizdi anyq kórip turmyz. Shattyq sheńberinde bir - birimizge jaqsylyq tilep, qýanyshymyz ben júregimizdiń jylýyn bóliseıik. «Jaqsy sóz jandy jadyratady» demekshi bir - birimizge jaqsy tilekter aıtaıyq.
( Balalar bir - birine qarap jaqsy tilekterin aıtady)
Osy sheńberde turyp bir - birimizge kúlkimizdi syılaıyq:
Bárimiz birge: Kel balalar, kúleıik,
Kúlkimenen túleıik.
Kúlki kóńil ashady,
Kúlip ómir súreıik.
Jaraısyńdar balalar, endi kúlip, jaqsy kóńil - kúımen sabaǵymyzdy bastaıyq.
Muǵalim: Biz ótken sabaǵymyzda ne týraly óttik?
Oqýshylar: Jeti qazyna
Muǵalim: «Jeti qazynaǵa» ne jatady?
Oqýshylar:
Muǵalim: Iá, jeti qazynanyń qataryna júırik at, qyran búrkit, beren myltyq, qumaı tazy, sulý áıel bular er jigittiń ajyramas serigi bolyp sanalǵan. Erdiń qanaty – at, ıt – úıdiń qulaǵy, tamaǵy men kıimin asyraýshy - búrkit, qorǵanar qarýy myltyq. Kelesi bir túri kimge de qajet ilim - bilim nemese zattyq túri – kitap ta qazynaǵa enedi. 7 qazynaǵa halqyna paıda keltiretin er jigit pen aqyldy, sulý áıel enedi dese, endi bireýler shańyraqtyń quty men yrys nesibeniń turaǵy, qara qazan men baılyqtyń kózi, berekesiniń kepili dıirmen enedi degen.
Jumbaq sheshý.
Al, balalar men endi jumbaq jasyram, qane kim jyldam, jaqsy sheshedi eken?

1) Kezikti bir janýar,
Ústinde eki taýy bar. ( Túıe )
2) Basynda eki taıaǵy bar,
Tórt aıaǵy bar.
Segiz tuıaǵy bar,
Ieginde saqaly bar. (Eshki )
3) Kishkene ǵana boıy bar,
Aınaldyryp kıgen tony bar. ( Qoı )
4) Aıaǵynda taǵasy bar
Moınynda jaǵasy bar.
Minse kólik bolar,
Saýsa qymyz bolar. ( Jylqy)
5) Eki aınasy bar,
Eki naızasy bar.
Tórt syldyrmaǵy bar,
Bir shybyrtqysy bar. ( Sıyr )
Jaqsy balalar ( qoı, eshki, túıe, jylqy, sıyr) bulardy bir sózben ne dep ataımyz?

Úı janýarlary.
Durys balalar, búgingi ótetin jańa sabaǵymyzdyń taqyryby: Úı janýarlary.
Olaı bolsa biz úı janýarlary týraly áńgimelesemiz. Úı janýarlary dep úıde ustaıtyn janýarlardy ataımyz. Olarǵa: qoı, eshki, sıyr, túıe, jylqy jatady. Úı janýarlaryn barlyǵymyz bilemiz, ıá, olar barlyǵymyzdyń úıimizde bar.

Sýretpen jumys.
Balalar qarańdarshy, myna sýretten ne kórip turmyz?
Jaıylyp júrgen úı janýarlaryn kórip turmyz.
Durys, jaılaýda jaıylyp júrgen úı janýarlary. Qanekeı áńgimelep
kóreıik. Taǵy ne kórip tursyńdar?
Aǵyp jatqan ózen, bıik - bıik taldar, ar jaǵynda taýlardy kórip turmyz. Ózenniń jaǵasynda jylqy, sıyr, túıe, qoı, eshkiler tólderimen jaıylyp júr. Kıiz úılerdi kórip turmyz, kók shópter jaıqalyp ósip tur.
Balalar jaılaýda jyldyń qaı mezgilinde bolady, neshe mezgil bar?
Jazda, kóktemde, kúzde.
Durys balalar, jaılaýda kúzde, jazda, kóktemde otyrady eken, al qysta dalany qar basady. Maldar jaıyla almaıdy, Sondyqtan olardy qorada ustaımyz.

Úı janýarlarynyń qorektenetin qoregi ne?
Shóp, sý, jem. Olarǵa qamqor bolýymyz kerek.
Úı janýarlarynyń qandaı paıdasy bar?
Olardyń paıdasy óte kóp, ústimizdegi kıim, iship - jep otyrǵan azyǵymyz, taǵamymyz osynyń bári tórt túlikten alynady.

Qoı - tórt - túliktiń ishindegi asa jýasy, momyny. Aıaǵymyzǵa kıetin baıpaǵymyz, kıiz úı jabyndylary, edenge tóseletin kıizder bári de qoıdyń júninen jasalady.
Eshkiniń túbiti, terisi, súti, eti óte paıdaly, onyń ásirese terisi myqty bolady. Erterekte eshki terisinen sýsyn quıatyn (ydys jasalǵan, ony mes dep ataǵan
Sıyrdyń sútinen jasalatyn ulttyq taǵamdar óte kóp. Olar: qurt, irimshik, maı, qaımaq, aıran, súzbe, t. b. sıyrdyń eti de dámdi bolady.
Jylqy minse kólik, soısa et. Jylqyny kólik retinde de paıdalanady. Onyń eti óte dámdi qazy - qarta, jal - jaıa, qymyz adamǵa óte paıdaly, emdik qasıeti bar.
Túıeniń súti shubat dep atalady. Shubat ári sýsyn, ári tamaq, emdik qasıeti de bar. Túıege ertede júk artyp, kóship - qonǵan kezde óte kerek kólik retinde paıdalanǵan. Ózge janýarlardan ereksheligi shólge, ashtyqqa tózimdi.

Sonymen balalar, úı janýarlarymen qatar dala janýarlary da bolady. Myna sýrette qandaı janýarlardy kórip turmyz? (Buǵy, elik, arqar, taý eshki) Bulardy nege jabaıy janýarlar dep ataımyz? Óıtkeni bul janýarlardy qolǵa ustaı almaımyz. Olar erkindikke, dalada jaıylyp, qysy - jazy sonda ómir súredi. Olar qolǵa ustaǵanmen úı janýaryndaı bolmaıdy, ólip qalýy múmkin. Sondyqtan olardy dala janýarlary dep ataımyz. Qanekeı bárimiz qosylyp olardyń attaryn atap kóreıikshi: Balalar muǵalimge qosylyp attaryn atap aıtyp beredi.
Endi balalar «Tólin tap» oıynyn oınap kóreıik. Taqta betinde úı janýarlary men olardyń tólderi berilgen. Olar bir - birinen adasyp qalǵan, solardy enelerimen qaýyshtyrý kerek.
(ınteraktıvti taqta betinen balalar aıtqannan keıin tólderdiń óz eneleriniń qasyna ornalasýyn kóremiz: jylqy - qulyn, sıyr - buzaý, qoı - qozy, eshki - laq, tuıe - bota)
- Óte jaqsy balalar, tólderdi enelerimen qaýyshtyryp boldyq, endi tólderge arnap kim taqpaq aıtyp beredi?
1. Qaraqat
2. Sultan
3. Meıirlan
4. Muqaǵalı
5. İlıas
Bárimizdiń de taqpaqtarymyz óte jaqsy eken. Al, endi balalar, senderdi ata - analaryn úıde qalaı erkeletedi? Janýarlardyń tólderi kishkentaı, súıkimdi bolady. Olarǵa teńep, senderdi qulynym, botam, qozym dep erkelete me?

Sergitý sáti
Top - top etip basaıyq,
Aýylǵa biz baraıyq.
Qozylardy sanaıyq
Qoralarǵa qamaıyq
Endi balalar, «Qaı janýar qalaı dybystaıdy» oıynyn oınaıyqshy. Oıynnyń sharty: jipke úı janýarlarynyń sýretin ilemin, sosyn balalar birtindep kelip (kózderi jumýly) jiptegi sýretti qıyp alýy kerek. Kimge qandaı tól kelse, sol bala sol tóldiń daýysyn salyp berýi kerek. Oıynnyń sharty bárimizge túsinikti me? Onda oıynymyzdy bastaıyq.
Sýretti sáıkestendirý

Balalar, bárimiz taqtadaǵy sýretterge qaraıyq.
Túıe ------ aıran
Jylqy --- shubat
Qoı ------- túbit
Eshki ------ jún
Sıyr ----- qymyz

Tyıym sózder
Balalarǵa tórt - túlikke baılanysty yrym - tyıymdardy aıtyp berý.
«Qaısysy artyq»
Úı janýarlarynyń arasynan qaısysy artyq, sony ajyratyp tastaý kerek.
Qorytyndylaý
1. Úı janýarlaryna ne jatady?
2. Úı janýarlarynan biz ne alamyz?
3. Nege úı janýarlary dep ataımyz?
Baǵalaý
Sabaqqa belsendilik tanytyp, jaqsy aralasqan balalarǵa juldyzsha beremin. Madaqtaý aıtamyn.
Úıge tapsyrma
Úı janýarlary jáne onyń tólderin jáne olardyń ózine tán erekshelikterin ajyratyp jáne olardyń qandaı paıdasy bar ekenin áńgimelep kelý.