Úıden oqytylatyn oqýshyǵa arnalǵan psıhologıalyq oıyndar
Úıden oqytylatyn oqýshyǵa arnalǵan psıhologıalyq oıyndar jınaǵy
HH ǵasyrdyń basynda nemis pedagog - defektology P. Shýmannyń «bala kemistiginiń damý deńgeıi neǵurlym tómen bolsa, soǵurlym muǵalimniń bilim deńgeıi joǵary bolý kerek» degen asyl sózinen damý múmkindigi shekteýli balamen jumys isteý óte qıyn ekenin ras. Qazirgi kezde mektepterde kemtar balalardy qamqorlyqqa alyp, olardyń qalyptasýyna jáne aıyǵýyna múmkindik jasap, óz betimen ómir súrýine baǵyt baǵdar berýge arnaıy daıyndyq júrgizilýde. Kemtar balalardyń bilim deńgeıin kóterip, ómirge qajetti bilim bilik daǵdysyn, tártibin qalyptastyrýǵa baılanysty túrli sharalar jasalýda. Bul balalardy oqytatyn muǵalimderdiń aldyna mynadaı mindetter qoıylady.
1. Balanyń mektepke daıyndyǵyn anyqtaý.
2. Tárbıesindegi kemistigin joıý
3. Sabaqty júıeli josparlaý
Damýynda ár túrli kemshilikteri bar balalardy arnaıy oqytýǵa degen suranys, ásirese olardyń tanymdyq prosesterin psıhologıalyq jaǵynan zertteý qazirgi tańda ózekti másele bolyp otyr. Oqytý úrdisinde mundaı balalarǵa oqý materıalyn meńgertý úshin arnaıy mektepter men mekemelerde arnaıy bilim berýdiń mazmuny men ádisterin jasaý jáne ony negizdeý qajet. Ásirese aýyldyq jerlerde týa bitken, sonymen qatar elimizdegi ekologıalyq tepe - teńdiktiń buzylýynan, tuqym qýalaǵan, júre paıda bolǵan aýrýlar saldarynan, mektepke barý baqyty buıyrmaǵan balalar bar. Osy balalardy psıhologıalyq oıyndar kómegimen dene kemistigin qalpyna keltirip, sol arqyly psıhologıalyq saýlyǵyn saqtap, bala múgedektiginiń deńgeıin tómendetýge mektep psıhologtary az da bolsa óz úlesimizdi qosyp aldymyzǵa maqsat etip kelemiz. Ár psıholog úıden oqıtyn balaǵa barǵanda birinshiden balanyń kóńil kúıine qarap, dınamıkalyq baqylaý kúndeligin júrgizip otyrady. Balany mektepishilik is - sharaǵa qatystyrady nemese kórermen retinde kórýge shaqyrady. Ekinshiden balanyń úıine barǵanda ata - anasymen sóılesedi, pikirlesedi, keńes berip otyrady. Tek qana balanyń ózimen jumys jasaǵannan kóri ata - anasymen qosylyp, jumys jasaǵan balaǵa qatty unaıdy. Ol úshin úıden oqıtyn oqýshynyń otbasylyq áleýmettik jaǵdaıyn, jas ereksheligin eskere otyryp, balaǵa eshqandaı qıynshylyq týǵyzbaıtyn óz is - tájirıbemde qoldanyp júrgen, ata - anasymen birlese júrgizgen, balanyń ózine arnalǵan korreksıalyq oıyndardy usynamyn. Árbir muǵalim jeke balaǵa sabaq bergende sabaǵyna qoldanýǵa bolady. Balanyń qýanyshy men renishi oıynda anyq baıqalady. Oıyn kezinde balanyń psıhologıalyq ereksheligi mynadan kórinedi:
1. Olar oılanady.
2. Emosıalyq áseri ushqyndaıdy, belsendiligi artady, qıal elesteri damıdy, balanyń shyǵarmashylyq qabileti men daryny ushtalady.
3. Ujymdyq sezimi qalyptasady.
4. Erik qasıetin bekitedi, adamgershilik sapany jetildiredi.
Kollaj «Meniń qazirgi otbasym» jáne «Meniń bolashaqtaǵy otbasym»
Otbasynyń barlyq músheleri qatysady. Olarǵa osy taqyryptarda eki kollaj jasaý usynylady nemese qalaýlary boıynsha bir taqyrypty tańdaıdy. Kollajben jumys jasaý úshin bir kólemdegi qatty qaǵaz, túrli - tústi qaǵazdar, eski kitaptar, gazet, jýrnaldar qajet. Kollaj jasap bolǵannan keıin januıa músheleri óz jumystary týraly áńgimeleıdi. «Pildiń aıaǵy» jattyǵýy.
Maqsaty: ata - analarmen jáne balalardyń dene deńgeıinde ózara árekettesý; ózara árekettesýdiń daǵdylanǵan tásilderin seziný, qajet bolǵan jaǵdaıda qarym - qatynasty júzege asyrý úshin yńǵaıly jaǵdaılardy izdestirý; negizgi múmkindikterdi ashý; kúrdeli jaǵdaılardy sheshýde odan shyǵý joldaryn ıgerý; ishki mazasyzdanýlardy kórsetý, ásirese qoǵamda qabyldanǵan minez - qulyqqa sáıkessizdikten týyndaǵan mazasyzdanýlardy, ıaǵnı túrli qarsylyqtardy kórsetý. Top qatysýshylary juptarǵa bólinedi (ata - ana - bala). Olardyń bireýi ózin pildiń aıaǵy retinde kórsetedi jáne osy rolde óz kózqarasy boıynsha sáıkes áreketter jasaıdy. Ekinshisine «Aıaqty» kez - kelgen tásilmen qozǵaltý usynylady. Ári qaraı juptaǵy rólder almastyrylady.
Meniń jáne anamnyń qoly. Maqsaty: Eń aldymen dene jáne emosıonaldy este saqtaýǵa súıene otyryp, qatysýshylardyń dene syzbasy týraly túsinikterin nyǵaıtý. Sol jupta dene deńgeıindegi ózara qarym - qatynasqa áserlený, qaıta jasaý; ata - analardyń osy tájirıbeni seziný. Bala - ata - ana juptaryna bir - birlerine qarama - qarsy turyp jáne júrgizýshiniń aıtqanyn oryndaý usynylady. Psıholog tizbekti túrde kelesilerdi usynady:
1. Bir - birlerimen suq saýsaqtarymen «Sálemdesý»
2. Shyntaqtarymen bir - birleriniń shyntaqtaryn sıpalaý.
3. Ortańǵy saýsaqtar kómegimen kúsh synasý.
4. Seriktestiń bireýi alaqanymen ekinshi qatysýshynyń barmaǵyn ustap turý qajet. Sodan keıin oryndaryn aýystyrý
5. Bir - birlerimen shyntaqpen qoshtasý.
Sabaqta jattyǵý tek sol qolmen oryndalady. Úı tapsyrmasy retinde qatysýshylarǵa týra osyny qarama - qarsy saýsaqtarmen jasaý usynylady.
«Kólikter» Maqsaty: ata - ana men bala arasyndaǵy fızıkalyq kontaktini retteý, taktıldi túısikterdi damytý. Jattyǵý juppen júrgiziledi: ata - ana jáne bala. Bala «kólik» rólinde bolady - ata - ana «kólikti jýýshy». «Jýýshynyń» kózderi jabyq nemese baılanǵan. Bes mınýt ishinde «kólikti» retke keltiredi: barlyq áreketterin aıta otyryp jýady, súrtedi, múmkindiginshe meıirimdi sózder kóbirek qoldanylady. Sodan keıin ata - analar men balalar oryndarymen almasady.
«Ia - joq» ózin qabyldaýǵa arnalǵan jattyǵý. Maqsaty: Ata - analar men balalar arasynda jaqyndyq sezimderin, bir - birlerin qabyldaýdy qalyptastyrý, qarym - qatynas daǵdylaryn damytý. Ata - analar men balalar bir - birlerine ıyqtarymen súıenip kilemniń ústinde otyrady. Senimdi túrdi «Ia - joq», «Joq – ıa» sózderin aıtady. Jattyǵýdan keıin taldaý jasalady: «ıa» nemese «joq» sózderiniń qaısysyn aıtý qıyn?
Birlesip sýret salý. Maqsaty: Ata - analar men balalar arasynda jaqyndyq sezimderin, bir - birlerin qabyldaýlaryn qalyptastyrý, qarym - qatynas daǵdylaryn damytý. Qatysýshylarǵa jupta bir qalammen sýret salý usynylady, biraq ózara sóılesip, kelisim júrgizýge bolmaıdy. Aıaqtap bolǵannan keıin ár jup óz shyǵarmasy týraly áńgimeleıdi: sýret qalaı salyndy. Qatysýshylar sýret salýdyń túrli kezeńderindegi ózara qarym - qatynas erekshelikterin kórsete alady: birlesken, bir qatysýshynyń ekinshi qatysýshyny basynýy, básekelestik, kelisim, seriktes qyzyǵýshylyqtaryna baǵdarlaný.
Balanyń ózimen júrgiziletin jumys túrleri
Jaǵymdy oılaýǵa úırený. Jaqsy nárse týraly oılap, sony kútý, soǵan sený. Óz oıyńda úılesimdilik pen tepe - teńdikti qura otyryp, biz de sony ómirden taba bastaımyz.
Óziń týraly jaǵymsyz oılardan qutylý.
Sizdiń sanaly túrdegi Ózińizdi meılinshe jaqsy emespin degen senimińiz, sizdiń is - áreketińiz ben qylyqtaryńyzdy basqarady da, árdaıym ol ómirde kórinis beredi.
Úıden oqytylatyn oqýshyǵa arnalǵan psıhologıalyq oıyndar júkteý
HH ǵasyrdyń basynda nemis pedagog - defektology P. Shýmannyń «bala kemistiginiń damý deńgeıi neǵurlym tómen bolsa, soǵurlym muǵalimniń bilim deńgeıi joǵary bolý kerek» degen asyl sózinen damý múmkindigi shekteýli balamen jumys isteý óte qıyn ekenin ras. Qazirgi kezde mektepterde kemtar balalardy qamqorlyqqa alyp, olardyń qalyptasýyna jáne aıyǵýyna múmkindik jasap, óz betimen ómir súrýine baǵyt baǵdar berýge arnaıy daıyndyq júrgizilýde. Kemtar balalardyń bilim deńgeıin kóterip, ómirge qajetti bilim bilik daǵdysyn, tártibin qalyptastyrýǵa baılanysty túrli sharalar jasalýda. Bul balalardy oqytatyn muǵalimderdiń aldyna mynadaı mindetter qoıylady.
1. Balanyń mektepke daıyndyǵyn anyqtaý.
2. Tárbıesindegi kemistigin joıý
3. Sabaqty júıeli josparlaý
Damýynda ár túrli kemshilikteri bar balalardy arnaıy oqytýǵa degen suranys, ásirese olardyń tanymdyq prosesterin psıhologıalyq jaǵynan zertteý qazirgi tańda ózekti másele bolyp otyr. Oqytý úrdisinde mundaı balalarǵa oqý materıalyn meńgertý úshin arnaıy mektepter men mekemelerde arnaıy bilim berýdiń mazmuny men ádisterin jasaý jáne ony negizdeý qajet. Ásirese aýyldyq jerlerde týa bitken, sonymen qatar elimizdegi ekologıalyq tepe - teńdiktiń buzylýynan, tuqym qýalaǵan, júre paıda bolǵan aýrýlar saldarynan, mektepke barý baqyty buıyrmaǵan balalar bar. Osy balalardy psıhologıalyq oıyndar kómegimen dene kemistigin qalpyna keltirip, sol arqyly psıhologıalyq saýlyǵyn saqtap, bala múgedektiginiń deńgeıin tómendetýge mektep psıhologtary az da bolsa óz úlesimizdi qosyp aldymyzǵa maqsat etip kelemiz. Ár psıholog úıden oqıtyn balaǵa barǵanda birinshiden balanyń kóńil kúıine qarap, dınamıkalyq baqylaý kúndeligin júrgizip otyrady. Balany mektepishilik is - sharaǵa qatystyrady nemese kórermen retinde kórýge shaqyrady. Ekinshiden balanyń úıine barǵanda ata - anasymen sóılesedi, pikirlesedi, keńes berip otyrady. Tek qana balanyń ózimen jumys jasaǵannan kóri ata - anasymen qosylyp, jumys jasaǵan balaǵa qatty unaıdy. Ol úshin úıden oqıtyn oqýshynyń otbasylyq áleýmettik jaǵdaıyn, jas ereksheligin eskere otyryp, balaǵa eshqandaı qıynshylyq týǵyzbaıtyn óz is - tájirıbemde qoldanyp júrgen, ata - anasymen birlese júrgizgen, balanyń ózine arnalǵan korreksıalyq oıyndardy usynamyn. Árbir muǵalim jeke balaǵa sabaq bergende sabaǵyna qoldanýǵa bolady. Balanyń qýanyshy men renishi oıynda anyq baıqalady. Oıyn kezinde balanyń psıhologıalyq ereksheligi mynadan kórinedi:
1. Olar oılanady.
2. Emosıalyq áseri ushqyndaıdy, belsendiligi artady, qıal elesteri damıdy, balanyń shyǵarmashylyq qabileti men daryny ushtalady.
3. Ujymdyq sezimi qalyptasady.
4. Erik qasıetin bekitedi, adamgershilik sapany jetildiredi.
Kollaj «Meniń qazirgi otbasym» jáne «Meniń bolashaqtaǵy otbasym»
Otbasynyń barlyq músheleri qatysady. Olarǵa osy taqyryptarda eki kollaj jasaý usynylady nemese qalaýlary boıynsha bir taqyrypty tańdaıdy. Kollajben jumys jasaý úshin bir kólemdegi qatty qaǵaz, túrli - tústi qaǵazdar, eski kitaptar, gazet, jýrnaldar qajet. Kollaj jasap bolǵannan keıin januıa músheleri óz jumystary týraly áńgimeleıdi. «Pildiń aıaǵy» jattyǵýy.
Maqsaty: ata - analarmen jáne balalardyń dene deńgeıinde ózara árekettesý; ózara árekettesýdiń daǵdylanǵan tásilderin seziný, qajet bolǵan jaǵdaıda qarym - qatynasty júzege asyrý úshin yńǵaıly jaǵdaılardy izdestirý; negizgi múmkindikterdi ashý; kúrdeli jaǵdaılardy sheshýde odan shyǵý joldaryn ıgerý; ishki mazasyzdanýlardy kórsetý, ásirese qoǵamda qabyldanǵan minez - qulyqqa sáıkessizdikten týyndaǵan mazasyzdanýlardy, ıaǵnı túrli qarsylyqtardy kórsetý. Top qatysýshylary juptarǵa bólinedi (ata - ana - bala). Olardyń bireýi ózin pildiń aıaǵy retinde kórsetedi jáne osy rolde óz kózqarasy boıynsha sáıkes áreketter jasaıdy. Ekinshisine «Aıaqty» kez - kelgen tásilmen qozǵaltý usynylady. Ári qaraı juptaǵy rólder almastyrylady.
Meniń jáne anamnyń qoly. Maqsaty: Eń aldymen dene jáne emosıonaldy este saqtaýǵa súıene otyryp, qatysýshylardyń dene syzbasy týraly túsinikterin nyǵaıtý. Sol jupta dene deńgeıindegi ózara qarym - qatynasqa áserlený, qaıta jasaý; ata - analardyń osy tájirıbeni seziný. Bala - ata - ana juptaryna bir - birlerine qarama - qarsy turyp jáne júrgizýshiniń aıtqanyn oryndaý usynylady. Psıholog tizbekti túrde kelesilerdi usynady:
1. Bir - birlerimen suq saýsaqtarymen «Sálemdesý»
2. Shyntaqtarymen bir - birleriniń shyntaqtaryn sıpalaý.
3. Ortańǵy saýsaqtar kómegimen kúsh synasý.
4. Seriktestiń bireýi alaqanymen ekinshi qatysýshynyń barmaǵyn ustap turý qajet. Sodan keıin oryndaryn aýystyrý
5. Bir - birlerimen shyntaqpen qoshtasý.
Sabaqta jattyǵý tek sol qolmen oryndalady. Úı tapsyrmasy retinde qatysýshylarǵa týra osyny qarama - qarsy saýsaqtarmen jasaý usynylady.
«Kólikter» Maqsaty: ata - ana men bala arasyndaǵy fızıkalyq kontaktini retteý, taktıldi túısikterdi damytý. Jattyǵý juppen júrgiziledi: ata - ana jáne bala. Bala «kólik» rólinde bolady - ata - ana «kólikti jýýshy». «Jýýshynyń» kózderi jabyq nemese baılanǵan. Bes mınýt ishinde «kólikti» retke keltiredi: barlyq áreketterin aıta otyryp jýady, súrtedi, múmkindiginshe meıirimdi sózder kóbirek qoldanylady. Sodan keıin ata - analar men balalar oryndarymen almasady.
«Ia - joq» ózin qabyldaýǵa arnalǵan jattyǵý. Maqsaty: Ata - analar men balalar arasynda jaqyndyq sezimderin, bir - birlerin qabyldaýdy qalyptastyrý, qarym - qatynas daǵdylaryn damytý. Ata - analar men balalar bir - birlerine ıyqtarymen súıenip kilemniń ústinde otyrady. Senimdi túrdi «Ia - joq», «Joq – ıa» sózderin aıtady. Jattyǵýdan keıin taldaý jasalady: «ıa» nemese «joq» sózderiniń qaısysyn aıtý qıyn?
Birlesip sýret salý. Maqsaty: Ata - analar men balalar arasynda jaqyndyq sezimderin, bir - birlerin qabyldaýlaryn qalyptastyrý, qarym - qatynas daǵdylaryn damytý. Qatysýshylarǵa jupta bir qalammen sýret salý usynylady, biraq ózara sóılesip, kelisim júrgizýge bolmaıdy. Aıaqtap bolǵannan keıin ár jup óz shyǵarmasy týraly áńgimeleıdi: sýret qalaı salyndy. Qatysýshylar sýret salýdyń túrli kezeńderindegi ózara qarym - qatynas erekshelikterin kórsete alady: birlesken, bir qatysýshynyń ekinshi qatysýshyny basynýy, básekelestik, kelisim, seriktes qyzyǵýshylyqtaryna baǵdarlaný.
Balanyń ózimen júrgiziletin jumys túrleri
Jaǵymdy oılaýǵa úırený. Jaqsy nárse týraly oılap, sony kútý, soǵan sený. Óz oıyńda úılesimdilik pen tepe - teńdikti qura otyryp, biz de sony ómirden taba bastaımyz.
Óziń týraly jaǵymsyz oılardan qutylý.
Sizdiń sanaly túrdegi Ózińizdi meılinshe jaqsy emespin degen senimińiz, sizdiń is - áreketińiz ben qylyqtaryńyzdy basqarady da, árdaıym ol ómirde kórinis beredi.
Úıden oqytylatyn oqýshyǵa arnalǵan psıhologıalyq oıyndar júkteý
You Might Also Like
-
5 - 6 synyptardaǵy matematıka kýrsyn jáne 7 - synyp algebra kýrsyn qaıtalaý
