InfoHub Logo

Sary aýrý – vırýsty gepatıt, ásirese V jáne S túri qatar júrgende – óte qaýipti jáne ókinishke oraı, keń taraǵan syrqat. Sozylmaly naýqasqa shaldyǵý qaýpi óte joǵary. V gepatıtimen aýyrǵandardyń 20 paıyzynda, S gepatıtimen aýyrǵandardyń 20 paıyzynda, S gepatıtimen aýyrǵandardyń 80 paıyzdan kóbinde syrqat sozylmaly túrge aýysady, al osydan baýyrdyń berishtenýi jáne baýyr obyry týýy yqtımal. Biraq bul syrqattardyń aldyn alý óz qolyńyzda.

Belgili bir is-áreket ádisin ádetke aınaldyryńyz. Sizdiń maqsatyńyz – baýyrǵa zıan keltiretin nárselerge jol bermeý.

• múmkindiginshe, ásirese alǵashqy aılarda, kóbirek jatýǵa tyrysyńyz: baýyr úshin bul eń yńǵaıly, “súıikti” qalyp;
• shamadan artyq qozǵalmańyz. Aýrýhanadan shyqqan soń alǵashqy 2-3 aıda dene eńbegimen, dene shynyqtyrýmen aınalyspańyz, ásirese keýdeni eńkeıtý zıandy;
• sizge kún men ystyqtan góri salqyn, kóleńke jer jaıly;
• 1-2 kılogramnan artyq salmaq kótermeńiz;
• qalypqa kelý kezeńinde ózińizdi túrli ınfeksıalardan qorǵaýǵa tyrysyńyz, áıtpese ınfeksıa qozdyrǵyshtary bóletin toksınderdi beıtaraptandyrýǵa májbúr bolǵan baýyrǵa qosymsha salmaq túsedi.
• dáriger taǵaıyndaǵan asa qajetti dárilerdi ǵana ishińiz. Dári-dármektiń kóbi baýyr arqyly shyǵady, bul bolsa baýyr úshin qosymsha jáne aıtarlyqtaı salmaq. Tipti dárilik gepatıt degen syrqat bar – ol dárini shamadan artyq ishýden týady.
• aýrýhanadan shyqqan soń keminde bir jyl kez kelgen túrdegi ishimdikten, sonyń ishinde syradan da bas tartyńyz;
• mindetti túrde dárilik shópter jıyntyǵyn ishińiz – olar aǵzany tazartady, ýlanýdy joıady. Kez kelgen dárihanada sizge birneshe shóp túrlerin usynady – 20-ǵa jýyq qabynýǵa qarsy, zár aıdaǵysh, ót aıdaǵysh, tynyshtandyratyn shópter. Búlardyń 3-4 túrin alyńyz, máselen, jalbyz, aqqaıyń japyraǵyn, ógeıshópti birdeı mólsherde alyńyz, orama syrtynda kórsetilgendeı qaınaǵan sýǵa tundyryp, aralastyryńyz jáne termosqa quıyńyz. Shaı sekildi ishińiz, balmen ishken jaqsy. Bir aptadan soń basqa shópter paıdalanyńyz;
• baýyrǵa salmaq salmaý úshin belgili ýaqytta kúnine 5-6 ret az-azdap tamaqtanyńyz.

Endi siz kúndelikti dámińizdi tańdaýly meıramhanada sekildi óte muqıat qurýǵa tıissiz. Tek azdaǵan ózgeshelik bar: meıramhanada siz dámdi taǵam alsańyz, baýyr úshin paıdaly taǵam tańdaý kerek. Bul eki talap sáıkes kelse, tipten jaqsy. Maısyz, qaınatylǵan nemese býǵa pisirilgen et pen balyq, makaron men jarmadan daıyndalǵan taǵamdar, sary maı men ósimdik maılary, kókónister, qyshqyl emes jemis-jıdekter paıdaly. Baýyr ásirese túrli súzbelerdi (kúnine 200-300 g) jáne tabıǵı baldy (kúnine 100 g) unatady, tek bul kezde kúndelikti dámińizge basqa táttilerdi qospańyz. Baýyr ınjır, kýraga, meıiz, banandy, qara órikti de jaqsy kóredi. Al qyzyl jáne sary kókónisterdi – qyzanaqty, sábizdi, asqabaqty, qyzyl bolgar buryshyn shekteýli mólsherde jeńiz, óıtkeni olarda karotın bar. Al baýyr karotınnen A vıtamınin sıntezdeıdi, bul bolsa – aýrý aǵzaǵa qosymsha salmaq salady. Bul vıtamınderdiń qajetti mólsherin dárihana vıtamınderimen qabyldańyz.

Barlyq qýyrylǵan, maıly, qaqtalǵan, tuzdalǵan, marınadtalǵan taǵamdar, sańyraýqulaqtar, sýyq taǵamdar men sýsyndar, dámdeýishter, pıaz, sarymsaq, qysha, jelkek, qalbyrlanǵan taǵamdar, sonyń ishinde fabrıka daıyndaǵan kompottar, ystyq toqashtar, shokolad, sýsyndardan kofe, gazdalǵan sý, sý qosylmaǵan shyryndar zıandy.

Bul erejelerdi keminde bir jyl saqtańyz. Al keıde ashshy nemese tuzdalǵan taǵam jegińiz kelse, az-azdap qana jáne 1-2 aptada bir ret, mysaly, bir túıir tuzdalǵan balyq jeýge bolady.

Kún tártibi qatań, biraq sary aýrýmen aýyrǵan adam úshin óte paıdaly. Tek osy kún tártibi ǵana vırýspen kúresip, álsiregen baýyr qyzmetin qalpyna keltirýge múmkindik beredi.

Jaqyndaryńyzǵa zıan keltirmeýge, olarǵa sary aýrý juqtyrmaýǵa mynadaı qarapaıym eki keńes járdemdesedi:
*  sizdiń jeke zattaryńyzdy – máýitińizdi, ustarańyzdy, manıkúrge arnalǵan quraldaryńyzdy úıdegi adamdardyń eshqaısysy paıdalanbasyn;
*  jynystyq qatynas kezinde prezervatıv qoldanyńyz.

Alaıda V gepatıtinen eń senimdi qorǵaıtyn nárse – egý. Syrqat nemese vırýsy bar adamnyń otbasy músheleriniń barlyǵyn egý qajet. Bul úshin emhanaǵa baryp, ony qaıda jasatýǵa bolatynyn bilińiz. Qazir dárigerlerde tipti balalardyń ózi jaqsy kóteretin senimdi jáne muqıat tazartylǵan vaksınalar bar.
Densaýlyǵyńyzdy kútińiz!

---