InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Halyq dástúri – asyl qazyna
Qundylyǵy: Ulttyq tárbıe
Qasıetteri: Adamgershilik, ınabattylyq
7 synyp
Maqsaty: oqýshylardyń halyq dástúri týraly uǵymdaryn keńeıtý. Ulttyq salt dástúrdi shynaıy ómirde dáripteýge tárbıeleý.
Mindetteri:
bilimdik: oqýshylarǵa halyq dástúriniń mańyzdylyǵy týraly túsinik berý;
damytýshylyq: oqýshylardy halyq dástúriniń mánin túsinip, ony qadirlep, baǵalaı bilýge baýlý.

1 Shattyq sheńberi
Oqýshylar muǵalimmen birge sheńberge turyp, bir - birimen sálemdesedi. «Qazaqy dastarhanym» áni oryndalady. «Ulttyq oıyndarǵa» baılanysty alyp otyryp, ózine belgili salt - dástúrdi atap beredi. Muǵalim oqýshylardyń jaýaptaryn tyńdap, top boıynsha oryndaryna otyrady.
Beınefılm «Qazaqy dástúr»
Beınefılm týraly oılaryńyz Búgingi sabaqtyń taqyrybyn habarlaıdy.

QAZAQY DASTARQANYM
Sózin jazǵan J. Boranbaev
Ánin jazǵan M. İlıasov
Búgingi el ishinde
Dástúrdi jalǵastyrǵan.
Tatýlyq belgisi me?
Jaǵalaı maldas qurǵan.
Qaıyrmasy:
Eı, meniń asqar taýym!
Qazaqy dastarqanym.
Ózińsiń baq - berekem,
Aq qaınar bastaýlarym.
Anaǵa aq peıildi
Iilse kelin - balań.
Yqylas, izet etken
Syılastyq elin tabam.
Qaıyrmasy.
Dám tatar talaı ǵasyr,
Urpaqtar abaı bolsyn.
Kirletpeı taza ustasyn,
Halyqtyń shar aınasyn!
Qaıyrmasy.
Tolyqsyp týǵan aıym,
Naýryzym, aınalaıyn.
Ózińsiń yrys - qutym,
Qýanysh, dýman - toıym.
Qaıyrmasy.

2 Beınefılmge baılanysty áńgimelesý
Muǵalim oqýshylardyń halyqtyń ómir tájirıbesi, halyq danalyǵy, onyń mańyzy týraly bilimderin jınaqtap, ortaǵa salýy úshin olarmen áńgimelesý júrgizedi. Áńgimelesý kezinde oqýshylarǵa tómendegideı suraqtar qoıylady:
• Halyqtyń ómir tájirıbesi urpaqtan urpaqqa qalaısha jetip otyrǵan?
• Halyq danalyǵynyń maqsat - múddesi nede?
• Halyqtyq dástúrden qandaı ónege - úlgi alýǵa bolady?
• Óziń úshin mańyzy bar halqymyzdyń ıgi dástúrleri týraly aıtyp berińder.
Muǵalim oqýshylardyń osy suraqtarǵa jaýap izdestirýlerine kómektesý úshin kórneki quraldardy paıdalanýǵa jaǵdaı jasaıdy. Oqýshylar sahnalyq kórinisti, beıne túsirilimdi, beınefragmentti, fotosýretterdi qarap shyǵady. Árbireýine jeke jeke toqtalyp, taldaý jasalady.
Elmıra muǵalim: oqýshylardy tyńdap, salt dástúrlerge tolyǵyraq toqtalý
Aıjan muǵalim: «Jetim kórseń jebeı júr demekshi», qazaq halqynyń qanyna sińgen bul dástúr osy kúnderi de saqtalǵan. Qaıyrymdylyq, jomarttyq - bir adamnyń ekinshi adamǵa nemese adamdar tobyna qarymtasyz, mindetteýsiz qyzmet qylyp, jaqsylyq jasaýǵa shyn peıildiligi, naqty isi arqyly kórinetin óte jaqsy qasıeti.
Jańa aqparat
Jańa aqparatta usynylǵan Ǵ. Mustafınniń dástúr jaıly aıtqanymen tanysý oqýshylardyń túsinikterin keńeıte túsedi.
Ár halyqtyń ózinshe dástúri bar. Dástúrdiń de jaqsy - jamany bolady. Jamany jolshybaı qalyp qoıady, jaqsysy ǵasyrdan ǵasyrǵa kete barady.
Qazaq dástúri ata - anany, úlkendi syılaýǵa baýlıdy. Úlkenge sálem berý, jol berý, aldynan kóldeneń kesip ótpeý, qonaqty qarsy alý, tórge shyǵarý, jaqsy qabaqpen attandyryp salý, joldas - joraǵa qaıyrymdy bolý sıaqty dástúrler ómir boıy eskirmeıdi.
Halyqtyq jaqsy dástúrlerdi eshbir uly adam attaǵan emes, árbir jas dástúrdi qorǵaýshy, oryndaýshy ári damytýshy bolǵaı - aq.
Ǵ. Mustafın

Mátinmen jumys (Aýdıo mátindi tyńdaý)
Mátinmen jumys júrgizý oqýshylardyń bilimderin keńeıtip, olardyń oqý belsendilikterin arttyra túsedi. Oqýshylar sabaq taqyrybyn ashatyn ańyz áńgimeni oqyp, salt - dástúrdiń qanshalyqty mańyzdy ekenine kózderin jetkizedi.
Mátinniń mazmunyn jete túsiný arqyly oqýshylar ata - babamyzdyń aqylgóıligi men utqyrlyǵyna tánti bolady. Halqymyzdyń ata saltyn adam balasynyń ǵana ıgiligi úshin paıdalanyp qoımastan, ony qorshaǵan ortaǵa qatysty qoldaný arqyly ózderiniń ómir saltyn berik ustanǵanyna kóz jetkizedi. Sondaı - aq halyq arasynda kim bolsa da, ataq - dańqyna, dárejesine qaramastan, ata salttan attamaý, ony saqtap, qadir tutýdyń máni qandaı bolatynyn mátindegi oqıǵa dáleldeı túsedi. Munyń ózi balalardyń boıynda halyqtyq dástúrge degen syı - qurmetterin arttyryp, maqtanysh sezimderin týdyrady, tereń oı salady.

AŃYZ ÁŃGİME
Baıaǵyda tasy órge domalap turǵan bir han janyna nókerlerin ertip, ań aýlaýǵa shyǵady. Orman kezip, qyr asyp kele jatsa, aldynan eki kózi botadaı móldiregen, saýyry jez qumandaı jylt - jylt etken sulý kıik qasha jónelipti. Han sadaqtan oq atyp, kıiktiń artqy aıaǵyn jaralaıdy. Bir jaǵy qulama jar, ekinshi búıirden han nókerleri qıqý salyp, qyspaqqa alǵanda, jany qysylǵan beıshara kıik jan dalbasamen sonadaıdan kóz tartqan aqboz úıdiń ashyq turǵan esiginen ishke qoıyp ketipti. Úı ıeleri jaıylǵan dastarqannan túski tamaq iship otyr eken. Esikten engen kıik jaıýly dastarqannan bir - aq yrǵyp, tórdegi keregege tumsyǵyn tirep, solyǵyn basa almaı turyp qalypty.
– Shyǵar kıikti! – dep daýystaıdy han at ústinde turyp, tórde tamaq iship otyrǵan qarıaǵa. – Bul taý taǵysyn tústik jerden qýalap kelip, seniń úıińde qolǵa túsirip turmyn. Munyń meniń oljam ekenine eshkimniń daýy joq shyǵar?
Sonda qarıa:
– Sóziń oryndy, han ıem. Kıik seniń oljań ekeni de ras. Bul sorly jany qysylǵan sátte meniń tórime shyǵyp ketti. Ortada dastarqan jaıýly jatqanyn óziń kórip tursyń. Ata saltymyz boıynsha, dastarqandy attap óte almaısyń. Kózderine qan tolyp, bir - birine ólerdeı jaýyqqan eki adamdy tatýlastyrarda dastarqan basyna alyp kelmeýshi me edi? Tipti han bolsań da, dástúrden úlken emessiń. Al dástúrdi, qalyptasqan ata saltty buzsań, qalyń eldiń tabasyna qalasyń, jolyń bolmaıdy, – depti.
Han ataly sózden jeńilip, at basyn keri burypty.

Ańyz áńgimedegi dástúrge nazar aýdaryp, ony talqylaý. Oqýshylar ózderi oqyǵan ańyz áńgimelerden osyǵa uqsas mysaldar keltiredi.

Aıjan muǵalim: Ataly sózderge qulaq asyp, salt dástúrlerin saqtap qana emes, qazaq halqy qolónerin de keńinen paıdalanǵan. Osy týraly men senderge ertegi aıtyp bereıin. Baıaǵyda bir han bolypty, jáne ol hannyń jalǵyz uly bolypty. Sol uly bir kúni saıatqa shyǵyp, aldyna kezdesken ańdardy qyryp joıyp kele jatqanda bir úki onyń betine shapshyp, 2 kózin oıyp jiberedi. Soqyr bolyp kele jatqan han balasy jardan qulap mert bolady. Sodan han izdeý salyp, «kimde kim ulymnyń qaza bolǵanyn estirter bolsa, sonyń basyn alamyn»- dep jarlyq bergen soń, onyń ólimi týraly aıtýǵa eshkimniń batyly barmaıdy. Sonda bir oıýshy adam bolǵan oqıǵanyń jelisin sıpattap, syrmaq salady da ony hannyń aldyna jaıyp salady. Ol han syrmaqtyń oıýyn tarqatyp, ulynyń bıik-bıik taýlardan asyp, tereń sýlardan ótip, qalyń ormandy aralap, ańdardy aıaýsyz qyrǵanyn, betine ushyp kelgen úkiniń kózin oıyp, soqyr bolǵanyn, jardan qulap mert bolǵanyn túsinipti. Bul jerden, balalar, oıýshynyń asqan sheberligin baıqaýǵa bolady. Al endi biz de qazaǵymyzdyń dástúrin jalǵastyryp, oıýlardy salyp kóreıik. Aldaryńda jatqan tapsyrmalar boıynsha Paint baǵdarlamasynda usynylǵan oıýlardy salyńdar. Salyp bolǵan soń ár toptan bir oqýshy sol salǵan oıýy týraly qysqasha aıtyp bersin. (Kompúterde tapsyrmalar oryndaý)
Endi balalar kompúterlerińde, jumys stolynda Dáıek sóz degen faıldy ashyp, dáıeksózderdi oqyp, top ishinde talqylap, negizdep berińder. 2 mınýt ýaqyt beriledi.
Mektep: №5 orta mektep
Muǵalimi: Qudabaeva A. B.
Halyq dástúri – asyl qazyna júkteý