InfoHub Logo

Italıa men Qazaqstan arasyndaǵy dıplomatıalyq qarym-qatynastar 1992 jyly 12 maýsymda ornatyldy. Italıa Respýblıkasynyń Elshiligi 1992 jyly qazan aıynda Almaty qalasynda ashyldy. Qazaqstan Respýblıkasynyń Elshiligi 1996 jyly Rım qalasynda ashyldy. Italıanyń saıasatkerleri arasynda Italıa-Qazaqstan seriktestigin damyta túsý oıy berik qalyptaskan. Eldegi ishki saıasat jaǵdaıyna qaramastan, Úkimet basyndaǵy júrgizýshi jáne opozısıadaǵy partıalar da osy ustanymda. Eki el arasyndaǵy halyqaralyq mańyzdy máseleler, onyń ishinde Azıa qaýipsizdigin qamtamasyz etý máseleleri jóninde eki el kózqarasynyń sáıkes keletinin Italıanyń resmı tulǵalary da quptady.

Búginde Qazaqstan Eýropa men Azıa arasyndaǵy geosaıası kópir jáne álem boıynsha keleshektegi eń baı munaıly aımaq retinde qarastyrylady. Italıanyń bolashaqta munaıǵa degen muqtajdyǵynyń kólemdi bir bóligin Kaspıı aımaǵy arqyly qamtamasyz etýdi oılastyryp otyrǵany anyq. Saýda-ekonomıkalyq salasynda Qazaqstan-Italıa yntymaqtastyǵy belsendi damýda. Italıa Qazaqstannyń iri syrtqy saýda seriktesi sanyna kiredi.

2003 jyly eki el arasyndaǵy taýar aınalymy 1,3 mlrd dollar qurady, onyń ishinde eksport — 1,1 mlrd dollar, ımport — 200 mln dollar. 2004 jyly taýar aınalymynyń mólsheri 3,5 mlrd dollardy quraǵan. Eksport — 3,1 mlrd dollar, ımport — 400 mln dollar. 2005 jyly 4,8 mlrd eýro qurady. Eksporttyń negizgi qurylymy — munaı, tabıǵı gaz, asyl metaldar, munaı óńdeý ónimderi, mys, myrysh, basqa da tústi metaldar men odan jasalǵan buıymdar, qara metaldar, maqta, hımıalyq ónimder, qurylys materıaldary, mashınaǵa qatysty qural-jabdyqtar jáne t.b. Import nomenklatýrasy da damyp barady. Onyń negizgi bóligi kıim-keshek, aıaq-kıim, jıhaz, jabdyqtar, tamaq ónerkásip taýarlary, kólik, hımıa jáne farmasevtik ónimderin satyp alýǵa baǵyttalǵan.

Qazaqstanda 42 qazaqstan-ıtalıa birlesken kásiporny jáne 8 ıtalıa kompanıalarynyń ókildigi tirkelgen. Jumys ár salada — paıdaly qazba baılyq kenderinde, aýylsharýashylyq taýarlaryn óńdeýde, tamaq ónerkásibinde, aýylsharýashylyq mashına jasaýda, aýyr, jeńil ónerkásipte, energetıka salasynda damyp keledi.

1993-2004-jyldar aralyǵynda Qazaqstandaǵy shetel ınvestorlarynyń mólsheri boıynsha Italıa memleketi AQSH, Ońtústik Koreıa jáne Ulybrıtanıadan keıin tórtinshi orynda. 2004 jyldyń aıaq kezeńindegi kórsetkishi boıynsha ıtalándyq ınvestısıasynyń Qazaqstan ekonomıkasyndaǵy kólemi 1,6 mlrd dollardan asady. Italıa kompanıalary Qazaqstannyń jylý energetıkasy keshenine katysty Qazaqstan naryǵyn meńgerýde belsendilik tanytýda.

2005 jyly Italıa kompanıalarymen jalpy somasy 749,12 mln dollar quraıtyn Karachaganak Petroleum Operating, Agip Kazakhstan North Caspian Operating Company, Tengiz Chevroil jobalaryna 817 sharttar jasalyndy. 2006 jyldyń İ-shi toqsanynda ıtalándyq kompanıalar atalǵan jobalarǵa 58,73 mln dollar quraıtyn 205 sharttar jasasty.

SACE eksporttyq nesıelerdi saktandyrý jónindegi Italıanyń memlekettik kompanıasy Qazaqstannyń nesıege qatysty ustanymyn qarastyryp, ony Reseımen birge tórtinshi deńgeıge kóterdi. Bul jóninde kompanıanyń sarapshylary Qazaqstannyń makroekonomıkalyq kórsetkishiniń turaqtylyǵy, taýar aınalymynyń ósý qarqyny, bank júıesiniń beriktigi jáne basqa da sebeptermen túsindiredi.

Eksport nesıelerin saqtandyrý salasynda da ekijaqty yntymaqtastyq damýda. 2005 jyly AQ «Eksporttyq nesıeler men ınvestısıany saqtandyrý jónindegi memlekettik saqtaý korporasıasy» men «SACE» eksport nesıelerin saqtandyrý jónindegi Italıanyń memlekettik kompanıasy arasynda ózara túsinýshilik týraly Memorandýmǵa qol qoıyldy.

Saýda-ekonomıkalyq salada Italıa-Qazaqstan arasyndaǵy qatynasy damýynyń negizgi qadamy ónerkásip jáne ekonomıkalyq yntymaqtastyq pen almasý jónindegi Úkimetaralyq jumys tobynyń (ÚAJT) májilisi bolyp sanalady. Májilis 1998 jyly 15 qyrkúıekte Rım qalasynda, 2002 jyly 23 mamyrda Astana qalasynda jáne 2004 jyly 11 qarashada Rım qalasynda ótken bolatyn. 3-shi ÚAJT májilisi barysynda ekijakty eksporttyq-ımporttyq tasqynnyń ártaraptandyrý jolymen saýda-ekonomıkalyq yntymaqtastyqty ári qaraı tereńdetý máselesi talqylandy. Sonymen qatar birlesken kásiporyndardy qurý jáne munaıgaz mashına jasaýda, toqyma jáne bylǵary salasyna ıtalándyq ınvestorlardy tartý usynystary jasaldy.

Italıa men Qazaqstan qatynastarynyń aýqymy keńeıýde. 2007 jyly 21 maýsymda Astanada Ónerkásip jáne ekonomıkalyq yntymaqtastyq jónindegi Qazaqstan-Italıa úkimetaralyq jumys tobynyń 4-shi otyrysy bolyp ótti. Onda eki el arasyndaǵy saýda-ekonomıkalyq, mádenı-gýmanıtarlyq, baılanystardy damytý sekildi barlyǵy 13 másele talqylandy.

2007 jyly 24 qazanda Italıa astanasy — Rım qalasynda Qazakstan delegasıasynyń basshysy, Parlament Senatynyń Tóraǵasy, Álem jáne dástúrli dinder lıderleri Sezi Hatshylyǵynyń Basshysy Qasym-Jomart Toqaev Vatıkannyń Memlekettik hatshysy Tarchızıo Bertonemen, Vatıkan kardınaldary alqasynyń basshysy, Qasıetti Taqtyń eks-memlekettik hatshysy Anjelo Sodanomen kezdesti. Kezdesýler barysynda ekijaqty qarym-qatynastardy damytýǵa, sondaı-aq Astananyń «Musylman dúnıesi-Batys» ún qatysýyn damytý bastamasyna basa nazar aýdaryldy. Qazaqstan men Vatıkannyń ekijaqty qarym-qatynastary týraly aıta kelip, Q.Toqaev bul baılanystar ashyq jáne senimdilik negizinde qurylǵanyn, «1998 jyly Qazaqstan Respýblıkasy men Qasıetti Taq arasynda qol qoıylǵan ózara túsinistik týraly kelisimniń erejelerine tolyq negizde sáıkes keledi», dep atap ótti. Qazaqstan TMD men Azıa elderiniń ishindegi Qasıetti Taqpen qol qoıǵan alǵashqy el bolyp otyr. Q.Toqaev Vatıkan ókilderin Astanadaǵy Beıbitshilik jáne kelisim saraıynda dárister toptamasyn oqýǵa shaqyrdy.

Italıanyń saıası júıesinde Qazaqstan men Italıa arasyndaǵy únqatysýlarda turaqty múddelilik qalyptasqan. Sonymen birge, saýda-ekonomıkalyq yntymaqtastyqtyń damı túsýine úlken mán beriledi. Halyqaralyq saıasatta Rım men Astana ustanymdary kóptegen máseleler boıynsha uqsas bolyp keledi. Sonyń ishinde Azıadaǵy qaýipsizdikti qamtamasyz etý máselesinde eki jaq óz ustanymdarynyń bir ekenin únemi jarıalap júr.

Rım Qazaqstanmen óziniń yntymaqtastyǵyna strategıalyq mańyz beredi. Bul álemniń munaıly aımaqtarynyń birine onyń qoljetimdi bolýǵa umtylysynan týyndap otyrǵany túsinikti. Jarqyn bolashaqta Italıa óziniń munaıǵa degen kajettiligin Kaspıı boıy aımaǵynyń esebinen jabýdy kózdegisi keletini belgili. Búgingi tańda Qazaqstan — Italıa qarym-qatynastary negizgi 13 kuqyqtyq qujattan turady.

Oký-bilim salasyndaǵy ekijaqty yntymaqtastyq ta óte tyǵyz damý ústinde. Máselen, búgingi kúni 700-deı qazaqstandyq jastar ıtalán tilin oqyp-úırenýde. «Bolashaq» baǵdarlamasyna sáıkes Italıanyń JOO-da júzdegen jastar oqıdy jáne tájirıbeden ótedi.

2009 jyldyń mamyr aıynda Bolon ýnıversıtetinde profesor Fakkını Fıorensıonyń qazaqtar týraly jazǵan «Kıiz úıdiń adamdary. Qazaqstan (ejelgi dáýirden búginge deıin)» atty kitabynyń tusaýkeser rásimi ótti. Kitap Bolon ǵylym akademıasynan joǵary baǵa aldy. Bul monografıa Italıa men Qazaqstan ǵalymdarynyń on jyl boıǵy birlesken eńbeginiń nátıjesinde týǵan edi.

Sondaı-aq Italıa men Qazaqstan arasyndaǵy strategıalyq áriptestik týraly kelisimshartqa qol qoıylǵan bolatyn. Uıymdasqan qylmysqa, esirtki zattarynyń zańsyz aınalýyna, t.b. qarsy kúreste yntymaqtastyq ornatý jónindegi úkimetaralyq kelisim de jasaldy. Qazaqstan jaǵy men Italıanyń jetekshi kásiporyndary arasynda ekonomıkalyq yntymaqtastyq jónindegi qujattarǵa da qol qoıyldy. Sonyń ishinde Qazakstan Respýblıkasy aýmaǵynda munaı-gaz barlaý men ónerkásiptik ınfraqurylymdar nysandaryna qatysty yntymaqtastyq týraly kelisim jasalyndy.

Osyndaı yntymaqtastyqtyń nátıjesinde Qazaqstannyń Italıamen aradaǵy taýar aınalysy barlyq Eýroodaq elderiniń 30%-yn kurap otyr. Bul eki el arasyndaǵy saıası, ekonomıkalyq jáne mádenı-bilim salasyndaǵy ózara qarym-katynastardyń bolashaqta da zor qarqynmen damı túsetininiń belgisi.

---