InfoHub Logo

2020 جىلدىڭ 30 قازانى كۇنى ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ تاريح، ارحەولوگيا جانە ەتنولوگيا فاكۋلتەتىندە ۇلى ابايدىڭ 175 جىلدىق مەرەيتويىنىڭ قۇرمەتىنە ارنالعان «اباي جانە يمان» اتتى تاقىرىپتا ونلاين فورماتتاعى تاربيەلىك ءىس-شارا بولىپ ءوتتى. تاربيەلىك شارا ابايدىڭ يمان ماسەلەسىنە بايلانىستى كوزقاراستارىن تالداۋعا ارنالدى. شارا اياسىندا قازاقستان قوعامىندا ورىن الىپ وتىرعان ەكى ۇلكەن وزەكتى تاقىرىپ ءوزارا ۇشتاستىرىلدى. بىرىنشىدەن، بۇل ارينە ۇلى ابايدىڭ 175 جىلدىق مەرەيتويى، ال ەكىنشىسى يسلام ءدىنى. ەكىنشى ماسەلە  تەك قازاقستاندا عانا ەمەس، بۇكىل الەمدە سوڭعى ۋاقىتتا ۇلكەن تۇيتكىلدى ماسەلەگە اينالىپ وتىرعانى بارىمىزگە بەلگىلى. الەمدە يسلاموفوبيانىڭ، يسلاممەن بايلانىستىرىلىپ وتىرعان تەرروريزمنىڭ، ەكسترەميزمنىڭ، راديكاليزمنىڭ ۋشىعىپ وتىرۋى جاعدايىندا، ءبىز يسلامدى قالاي ءتۇسىنۋىمىز كەرەك، ونىڭ شىناي ءمانى نەدە، يسلام بىزگە نە بەرەدى، ونى قالاي پايدالانۋىمىز كەرەك دەگەن ماسەلەلەردى قايتا قاراپ، جاڭاشا ءتۇسىنۋ قاجەتتىگى تۋىپ وتىر. ال بۇل ماسەلەنى شەشۋدە بىزگە حاكىم اباي كومەككە كەلەدى. 

ابايدىڭ زامانى دا يسلام تاريحىنداعى بەلگىلى ءبىر داعدارىستى كەزەڭىمەن تۇسپا-تۇس كەلگەن بولاتىن. دۇمشە مولدالىق، يسلامدى ءۇستىرت، ءبىرجاقتى ءتۇسىنۋ، تاكليد، ياعني مولدالاردىڭ سوڭىنان كوزسىز ەرۋ، م. اۋەزوۆتىڭ سوزىمەن ايتقاندا، «دىندىك سوقىر نانىم – پرەدراسسۋدوك» ورىن العان بولاتىن. ابايدىڭ قارا سوزدەرىندە وسى سوقىر سەنىممەن كۇرەس، يسلامدى ۇستانۋدىڭ سىرتقى فورمالارى ەمەس، ەڭ باستىسى – ونىڭ ادام رۋحىن تاربيەلەۋ قۇرالى ەكەندىگىنە حالىقتىڭ نازارىن اۋدارۋ ەڭ باستى ماڭىزعا يە بولدى. اباي يسلامدى يمان دەپ تۇسىنگەن اتاقتى تۇركى عۇلامالارى – ءال-فارابي، ءجۇسىپ بالاساعۇني، قوجا احمەت ياسساۋي سالىپ كەتكەن سارا جولدى ارى قاراي جالعاستىرۋشى بولدى. ابايدىڭ تۇسىنىگىندە يسلامنىڭ وزەگى  – يمان، ياعني ادامنىڭ تازا، كىرشىكسىز جۇرەگىن، رۋحىن قالىپتاستىرۋ بولىپ تابىلادى، ال يماندى تاربيەلەۋدە اباي ەڭ باستى قاجەتتى شارت رەتىندە  – قۇراندا كورىنىس تاپقان اللانىڭ سيپاتتارى، ياعني اقىل-پاراسات، ءعىلىم-بىلىم، ادىلدىك، مەيىرىم، راحىم، شاپاعات جانە بۇلاردىڭ ءبارىنىڭ نەگىزىندە جاتقان ماحاببات سەزىمى ەكەندىگىن ناقتى كورسەتەدى. اباي ءوزىنىڭ قارا سوزدەرىندە ادامداردى اللانىڭ وسى سيپاتتارىنا ۇقساس قاسيەتتەردى ءوز بويىندا قالىپتاستىرۋعا شاقىرادى. 

تاربيەلىك شارا ابايدىڭ يمان ماسەلەسىنە بايلانىستى وسى كوزقاراستارىن جاستاردىڭ اراسىندا ناسيحاتتاۋ ماقساتىمەن ۇيىمداستىرىلدى. شارانى «5ۆ011400 – پەداگوگيكالىق تاريح» ماماندىعىنىڭ 4 كۋرس ستۋدەنتتەرى ۇيىمداستىردى. يمان ماسەلەسى نەگىزىنەن ابايدىڭ تەرەڭ فيلوسوفيالىق  وي-تولعاۋلارىنىڭ كۆيتەسسەنسياسى بولىپ تابىلاتىن – اتاقتى قارا سوزدەرىندە قاراستىرىلعانىن ءبارىمىز جاقسى بىلەمىز. سوندىقتان توپ ستۋدەنتتەرى وسى قارا سوزدەردى وقىپ، وعان تەرەڭ بويلاۋعا، يماندى ابايشا تۇسىنۋگە تىرىستى جانە سول تۇسىنىكتەرىمەن شاراعا جينالعان ستۋدەنتتەر جانە ۇستازدار قاۋىمىمەن ءبولىستى.

ءىس-شارانى قورىتىندىلاعان توپ كۋراتور-ەدۆايزەرى ت.ع.ك.، دوسەنت ە.ت. قارتابايەۆا: «ابايدىڭ دۇنيەتانىمىنداعى يمان تۇسىنىگى تاۋسىلمايتىن تەرەڭ تاقىرىپ. الايدا، بۇگىنگى شارا اياسىندا ۇلى ويشىلدىڭ فيلوسوفيالىق تەرەڭ تولعاۋلارىن تالداي وتىرىپ، ەكى اقيقاتقا كوزىمىز جەتىپ وتىر: ءبىرىنشىسى - ابايدىڭ ءدىني كوزقاراستارى بۇگىنگى قايشىلىققا تولى، تەحنوگەندى، «تۇتىنۋشى» وركەنيەت جاعدايىندا قازاق حالقى ءۇشىن اداستىرماس باعدارشام بولا الاتىندىعى. ەكىنشىسى – كەزىندە مۇحتار اۋەزوۆ كورسەتىپ بەرگەندەي: «ابايدىڭ ءدىنى - سىنشىل اقىلدىڭ، ادامگەرشىلىكتىڭ ءدىنى» دەگەن تۇعىرلى تۇجىرىمنىڭ ەشقاشان ەسكىرمەيتىندىگىنە كوز جەتكىزدىك» - دەپ ءسوزىن اياقتادى. 
شاراعا قاتىسقان ۇستازدار قاۋىمى اتىنان كافەدرا پروفەسسورى، ت.ع.د. جۇگەنبايەۆا گ.س. ءسوز الىپ، شارانىڭ وتە جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلعاندىعىن، ونىڭ جاستاردىڭ يمان بايلىعىنىڭ ارتۋىندا، يسلامنىڭ دۇرىس تۇسىنىگىن قالىپتاستىرۋدا اسا زور ماڭىزعا يە ەكەندىگىن ايتىپ، ۇيىمداستىرۋشىلارعا العىسىن ءبىلدىردى. 

قارتابايەۆا ە.ت.، دۇنيە ءجۇزى تاريحى، تاريحناما 
جانە دەرەكتانۋ كافەدراسىنىڭ دوسەنتى،
ابدۋعالي ا.، تاريح، ارحەولوگيا جانە 
ەتنولوگيا فاكۋلتەتىنىڭ 4 كۋرس ستۋدەنتى

---