ابايدىڭ مۋزىكالىق مۇراسى
تاقىرىبى: ابايدىڭ مۋزىكالىق مۇراسى (سلايدىمەن)
ساباقتىڭ ماقساتى:
I. بىلىمدىلىك: ۇلى سازگەر ابايدىڭ قازاق مۋزىكاسى ومىرىندە الاتىن ورنى، اندەرىنىڭ ەرەكشەلىگى تۋرالى ءبىلىم بەرۋ.
II. دامىتۋشىلىق: مۋزىكانى تىڭداي جانە تۇسىنە ءبىلۋ، ءان ايتۋ قابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋ. اباي اندەرىن وقۋشىنىڭ ساناسىنا ءسىڭىرۋ.
III. تاربيەلىك: اباي اندەرى ارقىلى ەستەتيكالىق، ادامگەرشىلىك تاربيە بەرۋ. ابايدىڭ قالدىرعان مۇراسىن جالعاستىراتىن، سانالى، ونەرلى، ءبىلىمدى ازاماتتاردى تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: كىرىكتىرىلگەن ساباق
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: ءتۇسىندىرۋ، بايانداۋ، اڭگىمەلەۋ،
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتادا سلايد، مۋزىكالىق اسپاپتار، سۋرەتتەر، ابايدىڭ پورترەتى
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: بۇگىنگى ساباقتىڭ ماقساتى مەن ەرەكشەلىگىن حابارلاۋ. وقۋشىلاردىڭ كوڭىلىن ساباققا اۋدارۋ
II. رەفلەكسيا
ساباقتى وقۋشىلار ءبىر – بىرىنە ابايدىڭ ناقىل سوزدەرىن قولدانۋ ارقىلى تىلەك ايتۋمەن باستايدى.
مىسالى: اباي اتامىز «... سەندە ءبىر كىرپىش دۇنيەگە
كەتىگىن تاۋىپ بار قالان» - دەمەكشى سەن دە ومىردەن ءوز جولىڭدى تابۋعا تىلەكتەسپىن.
ءمۇعالىم: مەنىڭ دە سەندەرگە ايتار تىلەگىم:
«وسىنى وقىپ، ويلاي بەر، بولساڭ زەرەك.
ەڭبەكتى سات، ار ساتىپ نەگە كەرەك؟
ءۇش - اق نارسە – ادامنىڭ قاسيەتى:
ىستىق قايرات، نۇرلى اقىل، جىلى جۇرەك.» - ەندەشە مەن دە باستىسى سەندەردە دە وسى ءۇش ادامدىق قاسيەتتىڭ بولعانىن تىلەيمىن!
III. جاڭا ساباق
ابايدىڭ مۋزىكالىق مۇراسى جايىندا ايتار بولساق ۇلى اقىن، اعارتۋشى مۋزىكا سالاسىندا دا ايتارلىقتاي مۇرا قالدىردى. ءوزىنىڭ اسىل ولەڭدەرىن، قارا سوزدەرىن قاعازعا ءتۇسىرىپ، كەيىنگى ۇرپاققا جازىپ قالدىرسا، مۋزىكا جونىندە ونىڭ مۇنداي مۇمكىنشىلىگى بولمادى. ويتكەنى اباي ءومىر سۇرگەن كەزدەردە قازاقتا مۋزىكانىڭ جازبا مادەنيەتى جوق ەدى، حالىقتىق مۋزىكا اۋىز داستۇرلىك قالىپتا ەدى. سوندىقتان اباي اندەرى دە قازاقتىڭ باسقا ءان - كۇيلەرى سياقتى، اۋىزدان – اۋىزعا، زاماننان – زامانعا اۋىسا وتىرىپ جەتكەن 20 - عا جۋىق اندەرى بار. اباي اندەرى جايىندا ايتىلعان زەرتتەۋشىلەردىڭ سوزدەرىنە كوز جىبەيىك.
1. «اباي قازاق ولەڭىنىڭ قۇرىلىسىنا جاڭا فورما ەنگىزدى»
گ. شومبالوۆا.
2. «اباي اندەرى قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرلى مۋزىكالىق شىعارماشىلىعى نەگىزىندە قالىپتاستى، حالىق كومپوزيتورلارىنىڭ ونەرىنەن ءنار الدى»
ب. گ. ەرزاكوۆيچ.
3. «اباي اندەرى ءوزىنىڭ تابيعاتىمەن، رۋحىمەن، ناعىز ۇلتتىق ءان ۇلگىسى بولدى، ولار قازاقتىڭ حالىق مۋزىكاسى داستۇرىنە نەگىزدەلگەن، ورىس اۋەندەرى مەن رومانستارىنىڭ ەلەمەنتتەرىن ەنگىزۋ، ارقىلى ۇلتتىق مۋزىكا ونەرىن بايىتتى، كەڭەيتتى، تولىقتىردى»
ا. ق. جۇبانوۆ
IV. ءسوز كەزەگىن ارىپتەسىم --------------------------- بەرەمىن
V. بۇگىنگى ساباقتا ابايدىڭ بىرنەشە انىنە توقتالامىز. سونىڭ ءبىرى « ايتتىم سالەم، قالامقاس» ءانى. الدارىڭداعى ءماتىندى وقىپ تانىسايىق.
«ايتتىم سالەم، قالامقاس...»
ابايدىڭ 1889 جىلى جازعان ولەڭى. ءارقايسىسى 4 تارماقتى، 10 شۋماقتان تۇرادى. شىعارما ابايدى دۇنيەجۇزى ادەبيەتتىڭ ورەسىنە كوتەرگەن تۋىندىلارىنىڭ ءبىرى. ولەڭدە اقىن جاستىقتى، سۇلۋلىقتى، عاشىقتىقتى جىرعا قوسىپ، ءبىرىن - ءبىرى سۇيگەن ەكى جاستىڭ سۇيىسپەنشىلىگىن، ىشكى سەزىمدەرىن اشىپ كورسەتەدى. كەيىپكەر مونولوگى ارقىلى ونىڭ جان - جۇرەگىن، كىرشىكسىز اق ماحابباتىن سويلەتەدى. تۋىندىداعى سۇيگەن قىزىنا سالەم جولداۋشى جىگىت – اباي تۇسىنداعى وقىعان، ومىردەن توقىعانى كوپ جاڭا تۇرپاتتى ازامات.
ولەڭ 7 - 8 بۋىندى قارا ولەڭ ۇيقاسىمەن ورنەكتەلگەن. العاش رەت 1909 جىلى سانكت-پەتەربۋرگتە جارىق كورگەن «قازاق اقىنى يبراھيم قۇنانباي ۇلىنىڭ ولەڭى» اتتى جيناقتا جاريالاندى. اقىن بۇل ولەڭىنە ءان شىعارعان. ول نەگىزىنەن ولەڭنىڭ باستاپقى 3 شۋماعى بويىنشا ايتىلىپ ءجۇر. اباي بۇل انمەن قازاق حالقىنىڭ ادەت - عۇرپىنا، سالت - ساناسىنا، تالعام – تانىمىنا، داستۇرىنە قايشى كەلمەيتىن «سالەم حات» اتتى جاستىقتى، سۇلۋلىقتى، ماحابباتتى جىرلايتىن جاڭا ءبىر پوەزيالىق مۋزىكالىق جانردى دۇنيەگە اكەلدى.
VI. ءاننىڭ سوزىمەن تانىسايىق
ايتتىم سالەم، قالامقاس
ايتتىم سالەم قالامقاس
ساعان قۇربان مال مەن باس
ساعىنعاندا سەنى ويلاپ
كەلەر كوزگە ىستىق جاس
سەنەن ارتىق جان تۋماس
تۋسا تۋار – ارتىلماس
ءبىر وزىڭنەن باسقاعا
ىنتىقتىعىم ايتىلماس
ساباقتىڭ ماقساتى:
I. بىلىمدىلىك: ۇلى سازگەر ابايدىڭ قازاق مۋزىكاسى ومىرىندە الاتىن ورنى، اندەرىنىڭ ەرەكشەلىگى تۋرالى ءبىلىم بەرۋ.
II. دامىتۋشىلىق: مۋزىكانى تىڭداي جانە تۇسىنە ءبىلۋ، ءان ايتۋ قابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋ. اباي اندەرىن وقۋشىنىڭ ساناسىنا ءسىڭىرۋ.
III. تاربيەلىك: اباي اندەرى ارقىلى ەستەتيكالىق، ادامگەرشىلىك تاربيە بەرۋ. ابايدىڭ قالدىرعان مۇراسىن جالعاستىراتىن، سانالى، ونەرلى، ءبىلىمدى ازاماتتاردى تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: كىرىكتىرىلگەن ساباق
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: ءتۇسىندىرۋ، بايانداۋ، اڭگىمەلەۋ،
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتادا سلايد، مۋزىكالىق اسپاپتار، سۋرەتتەر، ابايدىڭ پورترەتى
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: بۇگىنگى ساباقتىڭ ماقساتى مەن ەرەكشەلىگىن حابارلاۋ. وقۋشىلاردىڭ كوڭىلىن ساباققا اۋدارۋ
II. رەفلەكسيا
ساباقتى وقۋشىلار ءبىر – بىرىنە ابايدىڭ ناقىل سوزدەرىن قولدانۋ ارقىلى تىلەك ايتۋمەن باستايدى.
مىسالى: اباي اتامىز «... سەندە ءبىر كىرپىش دۇنيەگە
كەتىگىن تاۋىپ بار قالان» - دەمەكشى سەن دە ومىردەن ءوز جولىڭدى تابۋعا تىلەكتەسپىن.
ءمۇعالىم: مەنىڭ دە سەندەرگە ايتار تىلەگىم:
«وسىنى وقىپ، ويلاي بەر، بولساڭ زەرەك.
ەڭبەكتى سات، ار ساتىپ نەگە كەرەك؟
ءۇش - اق نارسە – ادامنىڭ قاسيەتى:
ىستىق قايرات، نۇرلى اقىل، جىلى جۇرەك.» - ەندەشە مەن دە باستىسى سەندەردە دە وسى ءۇش ادامدىق قاسيەتتىڭ بولعانىن تىلەيمىن!
III. جاڭا ساباق
ابايدىڭ مۋزىكالىق مۇراسى جايىندا ايتار بولساق ۇلى اقىن، اعارتۋشى مۋزىكا سالاسىندا دا ايتارلىقتاي مۇرا قالدىردى. ءوزىنىڭ اسىل ولەڭدەرىن، قارا سوزدەرىن قاعازعا ءتۇسىرىپ، كەيىنگى ۇرپاققا جازىپ قالدىرسا، مۋزىكا جونىندە ونىڭ مۇنداي مۇمكىنشىلىگى بولمادى. ويتكەنى اباي ءومىر سۇرگەن كەزدەردە قازاقتا مۋزىكانىڭ جازبا مادەنيەتى جوق ەدى، حالىقتىق مۋزىكا اۋىز داستۇرلىك قالىپتا ەدى. سوندىقتان اباي اندەرى دە قازاقتىڭ باسقا ءان - كۇيلەرى سياقتى، اۋىزدان – اۋىزعا، زاماننان – زامانعا اۋىسا وتىرىپ جەتكەن 20 - عا جۋىق اندەرى بار. اباي اندەرى جايىندا ايتىلعان زەرتتەۋشىلەردىڭ سوزدەرىنە كوز جىبەيىك.
1. «اباي قازاق ولەڭىنىڭ قۇرىلىسىنا جاڭا فورما ەنگىزدى»
گ. شومبالوۆا.
2. «اباي اندەرى قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرلى مۋزىكالىق شىعارماشىلىعى نەگىزىندە قالىپتاستى، حالىق كومپوزيتورلارىنىڭ ونەرىنەن ءنار الدى»
ب. گ. ەرزاكوۆيچ.
3. «اباي اندەرى ءوزىنىڭ تابيعاتىمەن، رۋحىمەن، ناعىز ۇلتتىق ءان ۇلگىسى بولدى، ولار قازاقتىڭ حالىق مۋزىكاسى داستۇرىنە نەگىزدەلگەن، ورىس اۋەندەرى مەن رومانستارىنىڭ ەلەمەنتتەرىن ەنگىزۋ، ارقىلى ۇلتتىق مۋزىكا ونەرىن بايىتتى، كەڭەيتتى، تولىقتىردى»
ا. ق. جۇبانوۆ
IV. ءسوز كەزەگىن ارىپتەسىم --------------------------- بەرەمىن
V. بۇگىنگى ساباقتا ابايدىڭ بىرنەشە انىنە توقتالامىز. سونىڭ ءبىرى « ايتتىم سالەم، قالامقاس» ءانى. الدارىڭداعى ءماتىندى وقىپ تانىسايىق.
«ايتتىم سالەم، قالامقاس...»
ابايدىڭ 1889 جىلى جازعان ولەڭى. ءارقايسىسى 4 تارماقتى، 10 شۋماقتان تۇرادى. شىعارما ابايدى دۇنيەجۇزى ادەبيەتتىڭ ورەسىنە كوتەرگەن تۋىندىلارىنىڭ ءبىرى. ولەڭدە اقىن جاستىقتى، سۇلۋلىقتى، عاشىقتىقتى جىرعا قوسىپ، ءبىرىن - ءبىرى سۇيگەن ەكى جاستىڭ سۇيىسپەنشىلىگىن، ىشكى سەزىمدەرىن اشىپ كورسەتەدى. كەيىپكەر مونولوگى ارقىلى ونىڭ جان - جۇرەگىن، كىرشىكسىز اق ماحابباتىن سويلەتەدى. تۋىندىداعى سۇيگەن قىزىنا سالەم جولداۋشى جىگىت – اباي تۇسىنداعى وقىعان، ومىردەن توقىعانى كوپ جاڭا تۇرپاتتى ازامات.
ولەڭ 7 - 8 بۋىندى قارا ولەڭ ۇيقاسىمەن ورنەكتەلگەن. العاش رەت 1909 جىلى سانكت-پەتەربۋرگتە جارىق كورگەن «قازاق اقىنى يبراھيم قۇنانباي ۇلىنىڭ ولەڭى» اتتى جيناقتا جاريالاندى. اقىن بۇل ولەڭىنە ءان شىعارعان. ول نەگىزىنەن ولەڭنىڭ باستاپقى 3 شۋماعى بويىنشا ايتىلىپ ءجۇر. اباي بۇل انمەن قازاق حالقىنىڭ ادەت - عۇرپىنا، سالت - ساناسىنا، تالعام – تانىمىنا، داستۇرىنە قايشى كەلمەيتىن «سالەم حات» اتتى جاستىقتى، سۇلۋلىقتى، ماحابباتتى جىرلايتىن جاڭا ءبىر پوەزيالىق مۋزىكالىق جانردى دۇنيەگە اكەلدى.
VI. ءاننىڭ سوزىمەن تانىسايىق
ايتتىم سالەم، قالامقاس
ايتتىم سالەم قالامقاس
ساعان قۇربان مال مەن باس
ساعىنعاندا سەنى ويلاپ
كەلەر كوزگە ىستىق جاس
سەنەن ارتىق جان تۋماس
تۋسا تۋار – ارتىلماس
ءبىر وزىڭنەن باسقاعا
ىنتىقتىعىم ايتىلماس
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
