InfoHub Logo

كوبىمىز بۇل تاقىرىپتى اينالىپ ءوتىپ جاتامىز. جانە بۇل بەكەر! كەز كەلگەن نارسەگە سەندىرۋ ونەرى پسيحولوگيامەن تىعىز بايلانىستى، ول بارلىق زاماندا جەتىلدىرىلىپ وتىردى. مىسالى، وسى سالا ءپالساپاشىلارىنىڭ ەڭبەكتەرى كەڭ تانىمال. ەگەر ناقتى ادىستەردى پايدالانساق، سەندىرە ءبىلۋ دارىنىن جەتىلدىرۋ وڭاي. ول قانداي ادىستەر؟ نازارلارىڭىزعا ءبىر جۇيەگە كەلتىرىلگەن ەرەجەلەر توپتاماسىن ۇسىنامىز.

گومەر مەن سوكراتتىڭ سەندىرۋ ەرەجەلەرى
ەڭ الدىمەن انتيكالىق دەرەككوزدەرگە نازار سالايىق. گومەر ەرەجەسى سەندىرەرلىك جانە سەنىمسىز دالەلدەرمەن بايلانىستى، ال سەنىمدىلىك ولاردىڭ كەزەكتىلىگىنە تىكەلەي بايلانىستى. دالەلدەردىڭ كەزەكتىلىگىن دۇرىس قويا بىلگەن جاعدايدا ءسىز بولجامدى ناتيجەگە قول جەتكىزەسىز. ەڭ قولايلى الگوريتم: سەندىرەرلىك دالەل – ورتاشا سەندىرەرلىك دالەل – ەڭ نانىمدى دالەلدەردىڭ ءبىرى.
بىرەۋدى سەندىرۋ ماقساتىندا سەنىمسىز دالەلدەردى پايدالانۋ ۇسىنىلمايدى. ناتيجەگە دالەلدەردىڭ سانى ەمەس، ونىڭ ساپاسى اسەر ەتەدى. ءبىراق ماڭىزدى نيۋانستى ۇمىتپاڭىز: ءار ادام ءوزىنىڭ جەكە دارالىعىنا بايلانىستى جاعدايدى ءارتۇرلى كورەدى جانە باعا بەرەدى: ءبىر ادام ءۇشىن مىقتى دالەل سەنىمسىز بولۋى مۇمكىن، ال باسقاسىنا – كەرىسىنشە.
سوكرات ەرەجەسى تابيعاتى تەرەڭ فيزيولوگيالىق سەبەپتەرگە يە وڭ جانە تەرىس جاۋاپتاردىڭ ىقپال ەتۋ اسەرىنە بايلانىستى. ەگەر ماڭىزدى ءبىر سۇراققا وڭ شەشىمدى جاۋاپ الۋدى قالاساڭىز، ونى ءۇشىنشى ورىنعا قويىڭىز، ال الدىڭعى قاتارعا – اڭگىمەلەسۋشى ەش كۇمانسىز «ءيا» دەپ جاۋاپ بەرەتىن قىسقا جانە قاراپايىم سۇراقتاردى قويىڭىز.

سەندىرۋ ەرەجەلەرى: ريتوريكا، دالەلدەمە:
1. ادامدى ەشۋاقىتتا بۇرىشقا تىقپاڭىز، بارىنشا سىپايى جانە مۇقيات بولىڭىز؛

2. جوعارىدا كەلتىرىلگەن دالەلدەردىڭ كەزەكتىلىگىن ۇستانىڭىز، ايتار سوزدەرىڭىزدى مۇقيات ويلاستىرىپ الىڭىز؛

3. تاجىريبەلىك ءبىلىمىڭىزدى پايدالانا وتىرىپ، سەنىمىنە كىرىڭىز. ءدال وسى ءبىلىم سىزگە قانداي پايدا مەن ديۆيدەند اكەلەتىنىن ايتىڭىز. قىزمەتكەرلەردى سەندىرۋ ەرەجەلەرى، مىسالى، وسى ايقىندامانى الدىڭعى قاتارعا شىعارادى؛

4. قارسى پىكىر ءبىلدىرۋشى ادامنىڭ كەيبىر پىكىرلەرىمەن كەلىسىپ وتىرىڭىز. بۇل كىشكەنتاي قۋلىق اڭگىمەلەسۋشىنىڭ ءوز پىكىرىنە دەگەن سىيلاستىقتى بايقاتادى؛

5. جاعىمپازدانىڭىز، ءبىراق ورەسكەلدىككە جول بەرمەڭىز. ورەسكەل جاعىمپازدانۋ سەنىمسىزدىك ۇيالاتادى. ادامنىڭ سەنىمىنە كىرىپ، ونى بوساڭسىتۋ ءۇشىن بۇل ءتاسىل شەبەرلىكتى تالاپ ەتەدى؛

6. جوعارىدا كەلتىرىلگەن سوكرات ەرەجەسىنە ساي ماقۇلدىق كەزەكتىلىگىن پايدالانىڭىز؛

7. اڭگىمەنىڭ تاقىرىبىنا قاتىسى جوق ءقاۋىپتى تاقىرىپتارمەن اڭگىمەنىڭ اۋانىن وزگەرتىڭىز؛

8. ءار ۇساق-تۇيەككە ءمان بەرىڭىز. ميميكا، ىمدار، اۋىزشا جانە ءسوزسىز ءىس-قيمىلدار – ءبارى ۇلكەن ءرول اتقارادى. جارناما سالاسىنداعى سەندىرۋ ەرەجەلەرى وسى وي-پىكىرگە ەرەكشە ءمان بەرەدى؛

9. ادام پايدا ىزدەيتىنىن ەسكەرىڭىز. ونىڭ الدىنا ءسىزدىڭ ۇستانىمىڭىزدىڭ ەڭ پايدالى، تابىستى جاقتارىن اشىڭىز جانە ونىڭ ۇستانىمى بۇل تۇرعىدا ەشقانداي پايدا، تابىس، بەرەكە اكەلمەيتىنىن جەتكىزىڭىز؛

10. اڭگىمەلەسۋشى اشۋىڭىزعا ءتيىپ تۇرسا دا، وعان سىيلاستىق پەن ىقىلاستىلىق تانىتىڭىز، ءبىراق ەش جاعدايدا جالپاقتاماڭىز. ادەكۆاتتى ادام ونى جاقتىرماعانىڭىزعا قاراماستان، وسىنداي قىلىق كورسەتىپ تۇرعانىڭىزدى وڭ باعالايدى. داۋدا، بالكىم، ول وسىلايشا ءسىزدى ايرىقشا اتاپ وتەر. ىسكەرلىك كوممۋنيكاسيا سالاسىنداعى سەندىرۋ ەرەجەلەرى ءدال وسى ۇستانىمدى ايرىقشا اتاپ وتەدى جانە مىندەتتى تۇردە وسىعان نازار اۋدارادى.

وسى اقپاراتتى مەڭگەرىپ، تۇرمىستا پايدالانۋ ارقىلى ءسىز وسى بەرىلگەن نۇسقاۋلىقتار قانشالىقتى ناتيجەلى جۇمىس ىستەيتىنىن بايقايسىز. بىردەن ساتتىلىككە جەتپەسەڭىز، قاپالانباڭىز. ەڭ باستىسى ەموسيالارىڭىزدى باسقارا وتىرىپ جاتتىعا بەرىڭىز. ادامداردى سەندىرۋ ەرەجەلەرى وز-وزىڭمەن سالماقتى جۇمىس ىستەۋ، اقىل-وي مەن رۋحاني دامۋدى، ءجۇرىس-تۇرىسىڭدى باقىلاۋ مەن ريتوريكانى دامىتۋدى تالاپ ەتەدى. اڭگىمەلەسۋشى سىزگە ۇنامايتىن ادام بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ۇمىتپاڭىز، ءبىراق ادامدار ءارتۇرلى، جانە ەگەر ماڭىزدى شەشىمنىڭ قابىلدانۋى سول ادامعا بايلانىستى بولسا، وندا سىزگە ونى سەندىرۋ ءۇشىن بارىنشا تىرىسۋ كەرەك بولادى. 

---