سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 2 اپتا بۇرىن)
افريكانىڭ فيزيكالىق – گەوگرافيالىق ورنى
7 سىنىپ

ساباقتىڭ تاقىرىبى: افريكانىڭ فيزيكالىق – گەوگرافيالىق ورنى. ماتەريكتىڭ ءپىشىنى مەن جاعالاۋ سىزىعى، جاعاسىنداعى مۇحيتتار مەن تەڭىزدەر، ولاردىڭ ماتەريكتەر تابيعاتىنا تيگىزەتىن اسەرى.
سىلتەمە: ماتەريكتەر مەن مۇحيتتار گەوگرافياسى 7 - سىنىپ 167 - 171 بەتتەر، 7سىنىپقا ارنالعان اتلاس كارتاسى. ت. ب. ينتەرنەت كوزدەرى.

جالپى ماقساتى: افريكانىڭ فيزيكالىق – گەوگرافيالىق ورنى. ماتەريكتىڭ ءپىشىنى مەن جاعالاۋ سىزىعى، جاعاسىنداعى مۇحيتتار مەن تەڭىزدەر، ولاردىڭ ماتەريكتەر تابيعاتىنا تيگىزەتىن اسەرىن وقۋشىلارمەن بىرىگە وتىرىپ تالداۋ. سىنىپ وقۋشىلارىن توپقا بولە وتىرىپ توپتاستىرۋ. ءار توپتىڭ اتىن تاقىرىپقا بايلانىستىرا وتىرىپ قويۋ.
مىسالى: د/ج ەڭ ۇزىن وزەن ءنىل توبى
د/ج ەڭ ۇلكەن ءشول ساحارا توبى
افريكاداعى ەڭ ۇلكەن ارال ماداگاسكار توبى
افريكاداعى ەڭ سۋى مول وزەن كونگو توبى
وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرا وتىرىپ تاقىرىپتى مەڭگەرتۋ.

مۇعالىمدەر ءۇشىن وقۋ ناتيجەلەرى
وقۋشىلاردى توپقا ءبولۋ ارقىلى ءار توپتا جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىندىرۋ
بەرىلگەن تاپسىرمانى ءبىرى - بىرىمەن اقىلداسا وتىرىپ تالداۋ
بەرىلگەن ماماندىقتارىنا بايلانىستى ىزدەنىسىن ارتتىرۋ
وقۋشىلاردى بارىنشا تاقىرىپقا كىرگىزۋ. ءبىرىن - ءبىرى باقىلاۋ ارقىلى، سۇراقتار قويىپ ويىن جان - جاقتى ءوربىتۋ.
توپ ىشىنەن بەلسەندى جانە بەلسەندى ەمەس وقۋشىلاردى ءبىر – بىرىمەن جۇپتاستىرۋ ارقىلى بەلسەندىلىگى تومەن وقۋشىنى ىنتالاندىرۋ.

ساباقتا تۋىنداعان نەگىزگى يدەيالار: ماماندىق يەلەرىن تاعايىنداۋ ارقىلى وقۋشىلاردى رولدە ويناتۋ. مىسالى: گەوگرافيالىق ورنىن زەرتتەۋشىلەر؛ جاعالاۋىنداعى مۇحيتتار مەن تەڭىزدەرىن زەرتتەۋشىلەر، اتلانت مۇحيتىن زەرتتەۋشىلەر؛ ءۇندى مۇحيتىن زەرتتەۋشىلەر:
ءار توپقا ءار كەسكىن كارتا بەرۋ ارقىلى، ماتەريكتىڭ ەرەكشەلىكتەرىن، گەوگرافيالىق ورنىن ءتۇسىرۋ

3. افريكانىڭ قۇجاتتارىن تولتىرۋ
تاپسىرمالار wiki بەتتەرىنەن جۇكتەلگەن دەرەككوزدەر ماتەريكتەر مەن مۇحيتتار گەوگرافياسى 7 - سىنىپ 167 - 171 بەتتەر، 7سىنىپقا ارنالعان اتلاس كارتاسى. ت. ب. ينتەرنەت كوزدەرى.
1. ۇيگە بەرىلگەن ساباقتى ەسكە ءتۇسىرۋ. قايتالاۋ سۇراقتارىن ەسكە ءتۇسىرۋ.
وقۋشىلاردىڭ اراسىنان ليدەرلەردى دايىنداۋ ارقىلى ءار توپ ءبىر – ءبىرىنىڭ كارتاسىن تەكسەرۋ جانە وڭتۇستىك امەريكانى قايتالاۋعا ارنالعان سۇراقتار قويادى. (ياعني ءار توپ ءبىر - ءبىرىن مۇقيات تىڭداۋ ارقىلى جاۋابىن بەرەدى جانە تاعى دا ەستەرىندە ساقتايدى.)
2. ماتىنمەن جۇمىس جانە ەسكە تۇسىرۋگە ارنالعان سۇراقتار.
ءار توپ وزدەرىنە بەرىلگەن اتاۋدى قورعاپ شىعۋ ءۇشىن، ءار مامان يەسى ماتىنگە ءوز زەرتتەۋىن جۇرگىزەدى. گەوگرافيالىق ورنىن زەرتتەۋشىلەر؛ جاعالاۋىنداعى مۇحيتتار مەن تەڭىزدەرىن زەرتتەۋشىلەر، اتلانت مۇزيتىن زەرتتەۋشىلەر؛ ءۇندى مۇحيتىن زەرتتەۋشىلەر:

افريكانىڭ فيزيكالىق – گەوگرافيالىق ورنى. ماتەريكتىڭ ءپىشىنى مەن جاعالاۋ سىزىعى، جاعاسىنداعى مۇحيتتار مەن تەڭىزدەر، ولاردىڭ ماتەريكتەر تابيعاتىنا تيگىزەتىن اسەرى.

افريكا - جەردىڭ، ەۆرازيادان كەيىنگى كولەمى جاعىنان ەكىنشى ۇلكەن ماتەريگى. وعان قاراستى ارالداردى قوسا ەسەپتەگەندەگى اۋدانى - 30، 3 ملن. كم2، ارالدارسىز - 29، 2 ملن. كم2.
افريكا ماتەريگى ەۆرازيامەن تىعىز بايلانىستى: ولاردى تەك قىزىل جانە جەرورتا تەڭىزى ءبولىپ تۇر. افريكا مەن ەۆرازيا شىعىس جارتى شاردىڭ ءبىرتۇتاس قۇرلىق ءماسسيۆىن قۇرايدى، بۇلاردى باسقا ماتەريكتەردەن مۇحيتتاردىڭ، وراسان زور كەڭىستىكتepi ءبولىپ تاستاعان.
ماتەريكتىڭ شەتكى نۇكتەلەرى سولتۇستىكتە - ەل - ابياد ءمۇيىسى (37˚20' س. ە.)، وڭتۇستىكتە - يگولنىي ءمۇيىسى (34˚52'س. ە.). افريكا سولتۇستىكتەن وڭتۇستىككە 8 مىڭ كم سوزىلىپ جاتىر. ماتەريكتىن eڭ جالپaق بولىگى ەكۆاتوردان سولتۇستىكتە 10˚ پەن 16˚ ارالىعىندا جاتىر، مۇندا افريكا 17˚33 ب. ب. باستاپ (المادي ءمۇيىسى)، 51˚24 ش. ب. (حافۋن ءمۇيىسى) دەيىن سوزىلىپ، ەنى 7500 كم - گە جەتەدى.
افريكا جاعالاۋىندا ارالدار ونشا كوپ ەمەس. ولاردىڭ ىشىندەگى ەڭ ۇلكەنى - ماداگاسكار. ءۇندى مۇحيتىندا ودان باسقا سوكوترا، زانزيبار، پەمبا، مافيا، كومور، ماسكارەن ارالدارى بار. ولار تۇگەلدەي دەرلىك ماتەريكتەن پايدا بولعان جانە ماتەريككە تاياۋ جاتىر.
اتلانت مۇحيتىندا ماتەريكتىك جانە ۆۋلكاندىق ارالدار بار. ولار: مادەيرا، كانار، جاسىل ءمۇيىس، ماسياس - نگەما - بييوگو، پرينسيپي، سان - تومە، اننوبون.
وروگرافياسى جاعىنان ءار ءتۇرلى جانە تىم بولشەكتەنگەن ەۆرازياعاا قاراعاندا افريكانىڭ جەرى كەرىسىنشە بەت كۇرىلىسى بىركەلكى جانە ءپىشىنىنىڭ كاراپايىم بولۋىمەن ەرەكشەلەنەدى. ونىڭ رەلەفىندە بيىكتىگى 200 مەتردەن 1000 مەترگە دەيىن باراتىن جازىقتار مەن تاۋ ۇستىرتتەرى باسىم. جەرىنىڭ 10 پروسەنتكە جۋىعى ويپاتتى، ال 20 پروسەنتتەن ءبىراز استامى تاۋلى بولىپ كەلەدى. ماتەريكتىڭ شەتكى بولىگى، ادەتتەگىدەي، ىشكى اۋداندارمەن سالىستىرعاندا كوتەرىڭكى كەلەدى. ولاردىڭ ورتاشا بيىكتىگى 750 مەتر كۇرايدى.
افريكانىڭ ەكۆاتوردىڭ ەكى قاپتالىنداعى نەگىزىنەن تروپيكتىك - ەكۆاتورلىق كەڭىستىك الابىنداعى ورنى جوعارى تەمپەراتۋرانىڭ باسىم بولۋىنا سەبەپشى بولسا، ىشكى بولىكتەرىنىڭ ونشا تىلىمدەنبەۋى ءارى تۇيىقتىعى افريكاعا ءتان كونتينەنتتىلىك تۋعىزادى. تەگىس رەلەeفتiڭ باسىم بولۋى جانە گەوگرافيالىق ورنى زونالىقتىڭ ايقىن كورىنۋىنە جاعداي جاسايدى. تابيعات جاعدايلارى ءبىرشاما بىرتەكتەس بولىپ كەلەتىن ەندىكتى بويلاي سوزىلىپ جاتقان جالپاق وڭىرلەر ەكۆاتوردان سولتۇستىككە جانە وڭتۇستىككە قاراي ءبىرىن - ءبىرى زاڭدى تۇردە الماستىرادى. زونالىق قۇرىلىم، اسىرەسە، ماتەريكتىڭ بارىنشا سوم جانە رەلەفى ءبىرسىدىرعى سولتۇستىك بولىگىندە ايقىن كورىنەدى.

3. تاپسىرما
ماماندىق يەلەرىن تاعايىنداۋ ارقىلى وقۋشىلاردى رولدە ويناتۋ. ءار توپ زەرتتەگەن ايماقتارىن توپ ىشىندە تالقىلاپ وقۋشىلارمەن بىرگە تاقىرىپتى اشۋ.
گەوگرافيالىق ورنىن زەرتتەۋشىلەر؛
جاعالاۋىنداعى مۇحيتتار مەن تەڭىزدەرىن زەرتتەۋشىلەر،
اتلانت مۇزيتىن زەرتتەۋشىلەر؛
ءۇندى مۇحيتىن زەرتتەۋشىلەر:

4 تاپسىرما.
ءار توپقا ماتەريكتىڭ كەسكىن كارتاسىن بەرۋ ارقىلى، ماتەريكتىڭ ەرەكشەلىكتەرىن، گەوگرافيالىق ورنىن ءتۇسىرۋ.
5. تاپسىرما.
افريكانىڭ قۇجاتتارىن تولتىرۋ
ماتەريكتىڭ قۇجاتى:..........................، S= …………….〖كم〗^2
گەوگرافيالىق ورنى:
ەكۆاتورعا قاتىستى(اتاۋى مەن كوورديناتى) سولتۇستىك شەتكى نۇكتەسى ..................................
وڭتۇستىك شەتكى نۇكتەس...........
باستاپقى مەريديانعا قاتىستى(اتاۋى مەن كوورديناتى) باتىس شەتكى نۇكتەسى .................................................
شىعىس شەتكى نۇكتەسى................................................
باسقا ماتەريكتەرگە قاتىستى (دۇنيە بولىكتەرى بويىنشا).....................
مۇحيتتار جانە تەڭىزدەرگە قاتىستى (دۇنيە بولىكتەرى بويىنشا)......................................... كليماتتىق بەلدەۋلەردە جاتىر.

ساباق بويىنشا جازبالارى: ساباق سوڭىندا ءار توپ ءبىرىن - ءبىرى باعالايدى جانە ءار كانالدان كەلگەن جۋرناليستەر دە ءوز باعاسىن بەرەدى. سونىمەن قاتار ءار توپتاعى مامانداردى دا ماداقتاۋ كەرەك. وقۋشىلار $44 تاپسىرمانى قايتالاپ كارتامەن جۇمىستارىن اياقتايدى.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما