مۋزىكالىق دىبىس
ساباق جوسپارى
ءپانى: جاراتىلىستانۋ
سىنىبى: 5 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مۋزىكالىق دىبىس.
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا مۋزىكالىق دىبىستىڭ تۇرلەرىن. ونىڭ ەرەكشەلىكتەرىن، ورگانيزمگە پايداسىن جانە زيانىن ايتىپ ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردى ءوز بەتىمەن ەڭبەكتەنۋگە ۇيرەتۋ، وي ءورىسىن دامىتا وتىرىپ كەڭەيتۋ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ؛
تاربيەلىلىك: وقۋشىلاردى شاپشاڭدىققا، العىرلىققا باۋلۋ؛
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرۋ
ساباقتىڭ ءادىس تاسىلدەرى: ءتۇسىندىرۋ، مىسالدار كەلتىرۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ءتۇرلى اسپاپتار، ۆيدەو روليكتەر، سلايد.
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ا) وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ
ءا) وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ
ب) وقۋشىلار نازارىن ساباققا اۋدارۋ
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
1. دىبىس دەگەنىمىز نە؟
2. دىبىس قايدان شىعادى؟
3. قاتتى شۋ ادام اعزاسىنا قالاي اسەر ەتەدى؟
جاڭا ساباق:
دىبىس، كەڭ ماعىناسىندا – گاز، سۇيىقتىق نەمەسە قاتتى كۇيدەگى سەرپىمدى ورتا بولشەكتەرىنىڭ تولقىن تۇرىندە تارالاتىن تەربەلمەلى قوزعالىسى؛ تار ماعىناسىندا – ادامدار مەن جانۋارلاردىڭ ارناۋلى سەزۋ ورگانىمەن سۋبەكتيۆتى تۇردە قابىلداناتىن قۇبىلىس. دىبىس، كەڭ ماعىناسىندا – گاز، سۇيىقتىق نەمەسە قاتتى كۇيدەگى سەرپىمدى ورتا بولشەكتەرىنىڭ تولقىن تۇرىندە تارالاتىن تەربەلمەلى قوزعالىسى؛ تار ماعىناسىندا – ادامدار مەن جانۋارلاردىڭ ارناۋلى سەزۋ ورگانىمەن سۋبەكتيۆتى تۇردە قابىلداناتىن قۇبىلىس. دىبىس كوزدەرىنىڭ تەربەلىسىن قوزدىرۋ، كوبىنەسە، سوققى (مىسالى، قوڭىراۋ، شەكتەر) ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى. مۇندا اۆتو تەربەلىس رەجيمى (مىسالى، ۇرلەمەلى مۋزىكالىق اسپاپتاردا اۋا اعىنى ەسەبىنەن) ۇستالۋى مۇمكىن. تابيعاتتاعى دىبىس، اۋا اعىنى قاتتى دەنەلەردى وراي اققاندا، قۇيىنداردىڭ ءتۇزىلۋى جانە قۇيىنداردىڭ سول دەنەلەردەن ءبولىنۋى (مىسالى، جەل سوققان كەزدەگى سىمدار مەن قۇبىرلارداعى دىبىس، ت. ب.) كەزىندە پايدا بولادى. تومەنگى جانە ينفرا تومەنگى جيىلىكتەگى دىبىس جارىلىس، وپىرىلىس كەزىندە تۋادى. قازىرگى كەزدە ادام ورگانيزمىنە جانە تەحنيكالىق جابدىقتارعا زياندى اسەرى بولاتىن ونەركاسىپتىك، كولىكتىك شۋلاردى جانە اەروديناميكالىق شۋ كوزدەرىن زەرتتەۋگە ۇلكەن كوڭىل اۋدارىلىپ وتىر. دىبىس قابىلداعىشتار قابىلداعان دىبىس ەنەرگياسىن ەنەرگيانىڭ باسقا تۇرلەرىنە تۇرلەندىرەدى. مىسالى، ادامدار مەن جانۋارلاردىڭ ەسىتۋ اپپاراتى دىبىس قابىلداعىشقا جاتادى. تەحنيكادا دىبىستى قابىلداۋ ءۇشىن، كوبىنەسە، ەلەكتر اكۋستيكالىق تۇرلەندىرگىشتەر (مىسالى، اۋادا ميكروفون، سۋدا گيدروفون، ال جەر قىرتىسىندا گەوفون) پايدالانىلادى. دىبىس تولقىندارىنىڭ تارالۋى، ەڭ الدىمەن، دىبىس جىلدامدىعىمەن سيپاتتالادى. گازدار مەن قاتتى دەنەلەردە قۋما تولقىندار (بولشەكتەردىڭ تەربەلىس باعىتى تولقىننىڭ تارالۋ باعىتىمەن باعىتتاس) تاراي الادى. ورتانىڭ بىرتەكتى بولماۋى دا دىبىس تولقىندارىن (مىسالى، سۋ كوپىرشىگىندەگى، تەڭىزدىڭ تولقىندانعان بەتىندەگى، ت. ب. دىبىستىڭ شاشىراۋى) شاشىراتادى. دىبىستىڭ تارالۋىنا اتموسفەرا، تەڭىزدەگى قىسىم، تەمپەراتۋرا، جەلدىڭ كۇشى مەن جىلدامدىعى دا اسەر ەتەدى.
ساباقتى بەكىتۋ:
1. مۋزىكالىق دىبىس دەگەنىمىز نە؟
2. ول قالاي شىعادى؟
3. قانداي مۋزىكالىق اسپاپتاردى بىلەمىز؟
4. مۋزىكالىق دىبىستىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟
قورىتىندى:
دىبىس كوزدەرىنىڭ تەربەلىسىن قوزدىرۋ، كوبىنەسە، سوققى (مىسالى، قوڭىراۋ، شەكتەر) ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى. مۇندا اۆتوتەربەلىس رەجيمى (مىسالى، ۇرلەمەلى مۋزىكالىق اسپاپتاردا اۋا اعىنى ەسەبىنەن) ۇستالۋى مۇمكىن. تابيعاتتاعى دىبىس، اۋا اعىنى قاتتى دەنەلەردى وراي اققاندا، قۇيىنداردىڭ ءتۇزىلۋى جانە قۇيىنداردىڭ سول دەنەلەردەن ءبولىنۋى (مىسالى، جەل سوققان كەزدەگى سىمدار مەن قۇبىرلارداعى دىبىس، ت. ب.) كەزىندە پايدا بولادى.
ءۇي تاپسىرماسى:
1. ءار ءتۇرلى اسپاپتاردا ويناۋ ارقىلى مۋزىكالىق دىبىستاردىڭ ىرعاعىن باقىلاۋ.
2. قوسىمشا مالىمەت جيناۋ.
ءپانى: جاراتىلىستانۋ
سىنىبى: 5 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مۋزىكالىق دىبىس.
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا مۋزىكالىق دىبىستىڭ تۇرلەرىن. ونىڭ ەرەكشەلىكتەرىن، ورگانيزمگە پايداسىن جانە زيانىن ايتىپ ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردى ءوز بەتىمەن ەڭبەكتەنۋگە ۇيرەتۋ، وي ءورىسىن دامىتا وتىرىپ كەڭەيتۋ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ؛
تاربيەلىلىك: وقۋشىلاردى شاپشاڭدىققا، العىرلىققا باۋلۋ؛
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرۋ
ساباقتىڭ ءادىس تاسىلدەرى: ءتۇسىندىرۋ، مىسالدار كەلتىرۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ءتۇرلى اسپاپتار، ۆيدەو روليكتەر، سلايد.
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ا) وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ
ءا) وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ
ب) وقۋشىلار نازارىن ساباققا اۋدارۋ
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
1. دىبىس دەگەنىمىز نە؟
2. دىبىس قايدان شىعادى؟
3. قاتتى شۋ ادام اعزاسىنا قالاي اسەر ەتەدى؟
جاڭا ساباق:
دىبىس، كەڭ ماعىناسىندا – گاز، سۇيىقتىق نەمەسە قاتتى كۇيدەگى سەرپىمدى ورتا بولشەكتەرىنىڭ تولقىن تۇرىندە تارالاتىن تەربەلمەلى قوزعالىسى؛ تار ماعىناسىندا – ادامدار مەن جانۋارلاردىڭ ارناۋلى سەزۋ ورگانىمەن سۋبەكتيۆتى تۇردە قابىلداناتىن قۇبىلىس. دىبىس، كەڭ ماعىناسىندا – گاز، سۇيىقتىق نەمەسە قاتتى كۇيدەگى سەرپىمدى ورتا بولشەكتەرىنىڭ تولقىن تۇرىندە تارالاتىن تەربەلمەلى قوزعالىسى؛ تار ماعىناسىندا – ادامدار مەن جانۋارلاردىڭ ارناۋلى سەزۋ ورگانىمەن سۋبەكتيۆتى تۇردە قابىلداناتىن قۇبىلىس. دىبىس كوزدەرىنىڭ تەربەلىسىن قوزدىرۋ، كوبىنەسە، سوققى (مىسالى، قوڭىراۋ، شەكتەر) ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى. مۇندا اۆتو تەربەلىس رەجيمى (مىسالى، ۇرلەمەلى مۋزىكالىق اسپاپتاردا اۋا اعىنى ەسەبىنەن) ۇستالۋى مۇمكىن. تابيعاتتاعى دىبىس، اۋا اعىنى قاتتى دەنەلەردى وراي اققاندا، قۇيىنداردىڭ ءتۇزىلۋى جانە قۇيىنداردىڭ سول دەنەلەردەن ءبولىنۋى (مىسالى، جەل سوققان كەزدەگى سىمدار مەن قۇبىرلارداعى دىبىس، ت. ب.) كەزىندە پايدا بولادى. تومەنگى جانە ينفرا تومەنگى جيىلىكتەگى دىبىس جارىلىس، وپىرىلىس كەزىندە تۋادى. قازىرگى كەزدە ادام ورگانيزمىنە جانە تەحنيكالىق جابدىقتارعا زياندى اسەرى بولاتىن ونەركاسىپتىك، كولىكتىك شۋلاردى جانە اەروديناميكالىق شۋ كوزدەرىن زەرتتەۋگە ۇلكەن كوڭىل اۋدارىلىپ وتىر. دىبىس قابىلداعىشتار قابىلداعان دىبىس ەنەرگياسىن ەنەرگيانىڭ باسقا تۇرلەرىنە تۇرلەندىرەدى. مىسالى، ادامدار مەن جانۋارلاردىڭ ەسىتۋ اپپاراتى دىبىس قابىلداعىشقا جاتادى. تەحنيكادا دىبىستى قابىلداۋ ءۇشىن، كوبىنەسە، ەلەكتر اكۋستيكالىق تۇرلەندىرگىشتەر (مىسالى، اۋادا ميكروفون، سۋدا گيدروفون، ال جەر قىرتىسىندا گەوفون) پايدالانىلادى. دىبىس تولقىندارىنىڭ تارالۋى، ەڭ الدىمەن، دىبىس جىلدامدىعىمەن سيپاتتالادى. گازدار مەن قاتتى دەنەلەردە قۋما تولقىندار (بولشەكتەردىڭ تەربەلىس باعىتى تولقىننىڭ تارالۋ باعىتىمەن باعىتتاس) تاراي الادى. ورتانىڭ بىرتەكتى بولماۋى دا دىبىس تولقىندارىن (مىسالى، سۋ كوپىرشىگىندەگى، تەڭىزدىڭ تولقىندانعان بەتىندەگى، ت. ب. دىبىستىڭ شاشىراۋى) شاشىراتادى. دىبىستىڭ تارالۋىنا اتموسفەرا، تەڭىزدەگى قىسىم، تەمپەراتۋرا، جەلدىڭ كۇشى مەن جىلدامدىعى دا اسەر ەتەدى.
ساباقتى بەكىتۋ:
1. مۋزىكالىق دىبىس دەگەنىمىز نە؟
2. ول قالاي شىعادى؟
3. قانداي مۋزىكالىق اسپاپتاردى بىلەمىز؟
4. مۋزىكالىق دىبىستىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟
قورىتىندى:
دىبىس كوزدەرىنىڭ تەربەلىسىن قوزدىرۋ، كوبىنەسە، سوققى (مىسالى، قوڭىراۋ، شەكتەر) ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى. مۇندا اۆتوتەربەلىس رەجيمى (مىسالى، ۇرلەمەلى مۋزىكالىق اسپاپتاردا اۋا اعىنى ەسەبىنەن) ۇستالۋى مۇمكىن. تابيعاتتاعى دىبىس، اۋا اعىنى قاتتى دەنەلەردى وراي اققاندا، قۇيىنداردىڭ ءتۇزىلۋى جانە قۇيىنداردىڭ سول دەنەلەردەن ءبولىنۋى (مىسالى، جەل سوققان كەزدەگى سىمدار مەن قۇبىرلارداعى دىبىس، ت. ب.) كەزىندە پايدا بولادى.
ءۇي تاپسىرماسى:
1. ءار ءتۇرلى اسپاپتاردا ويناۋ ارقىلى مۋزىكالىق دىبىستاردىڭ ىرعاعىن باقىلاۋ.
2. قوسىمشا مالىمەت جيناۋ.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: افريكانىڭ فيزيكالىق – گەوگرافيالىق ورنى. ماتەريكتىڭ ءپىشىنى مەن جاعالاۋ سىزىعى، جاعاسىنداعى مۇحيتتار مەن تەڭىزدەر، ولاردىڭ ماتەريكتەر تابيعاتىنا تيگىزەتىن اسەرى.
