اعايىندى ەكى جالقاۋ
ءبىر بايدىڭ ەكى بالاسى بولىپتى. ولار جەتىم قالىپتى. سوندا ەكى بالا جان بولماعان سوڭ: «اڭ اۋلايىق، – دەيدى، — ەلىك اۋلاپ كۇنىمىزدى كورەيىك»، – دەيدى.
سوندا ەكەۋى بىرلەسىپ ءجۇرىپ كەلە جاتقاندا، تورت-بەس كۇن جۇرگەندە، ازىقتارى تاۋسىلىپ، ەكەۋىنىڭ قارنى اشادى. نە ىستەرىن بىلمەي، جاپانداعى ءبىر بۇلاقتىڭ قاسىنا كەپ، سۋدى ءىشىپ-ىشىپ ۇيىقتاپ قالادى. ۇلكەنىنىڭ تۇسىنە ءبىر اق ساقالدى ادام كىرەدى. سوندا ۇلكەنىنە ايتقانى: «سەنىڭ ىنىڭنەن ساعان وپا كەلمەيدى. وعان وتە جاقىن جۇرمە. ءبىراز جەرگە بارعاندا، بۇدان ايىرىل. ءبىر جەرگە بارعاندا جول ەكى ايىرىلادى، جولدىڭ وڭ جاق ايىرىلىمىنا سەن ءتۇس، سول جاعىنا ءىنىڭدى جىبەر. وڭ قول جاعىڭا بارعاندا، تالىقسىپ ۇيىقتايسىڭ. جولدىڭ ۇستىنە جاتپاي، وڭ جاعىنا شىعىپ ۇيىقتا. سول ۇيىقتاعانىڭنان ەرتەڭ ەرتە كوزىڭدى اشقان بويى، وڭ جاعىڭا قاراساڭ، ءبىر وتتىڭ ورنىنداي جەردەن بۋ شىعىپ جاتار. سول جەردى اشساڭ، ات باسىنداي التىن جاتار. سونى الا ساپ، تەزىرەك ەلىڭە قايت»، – دەيدى.
سونىمەن بالا اق ساقالدىڭ تىلىنە ەرىپ، ايتقانىن ىستەپ، ەلىنە قايتىپ بارىپ، تۇرمىستانىپ كەتەدى.
ال، ءىنىسى سول جولمەن ءجۇرىپ وتىرىپ، ءبىر قايقايماعا شىعادى. جوتانىڭ ۇستىنە شىعىپ، جان-جاعىنا قاراپ وتىردى. قاراپ وتىرىپ، ءبىر ورتان سۋدىڭ بويىنان التى قانات اق وردا كورەدى. «ال، ەندى قارنىم اشىپ كەتتى، كىم بولسا دا سوعان بارايىن»، – دەپ بارىپ ورداعا كىرەدى. ۇيدە جان ادام جوق، ءبىر قازان ەت قايناپ جاتىر. ەتتەن «كىسى اسىنا سابىر» دەپ ازداپ قانا الىپ جەيدى. سونان كەيىن بۇرىشتاعى ءبىر جامان بوستەكتىڭ ىشىنە كىرىپ، بۇعىنىپ وتىرادى.
سوندا شاڭىراقتان ۇشىپ ەكى كەپتەر كەلەدى. ال، ەكى كەپتەر وت باسىنا تۇسكەندە، بىرەۋى ايداي، بىرەۋى كۇندەي قىز بوپ تۇسەدى. بالا قاراپ، سىعالاپ كورىپ وتىرادى. سوندا كىشى قىز قۋ ەكەن، جان-جاعىنا قاراپ:
— ويپىرىم-اي، ءبىزدىڭ ۇيدەن كىسى كيىكتىڭ ءيىسى شىعادى عوي!» – دەيدى. اپكەسى:
— ءاي، قويشى، قايداعى كىسى مۇندا كەلەدى؟ قۇلازىعان تاۋدىڭ باسىنا ءيىس كەلۋشى مە ەدى؟ – دەپ، ەكەۋى ەتتەن الىپ جەي بەرەدى.
ءسويتىپ جەپ وتىرعاندا، تاعى ەكى كوكەك قولىندا تاياعى بار ەكى شال بولىپ تۇسەدى.
— وي، بالالار، كىسى كيىكتىڭ ءيىسى بار وسىندا، ادامزاتتىڭ بالاسى بار وسى جەردە قاراڭدار، قاراڭدار! – دەپ بولمايدى ءبىر شال.
تەگى قويماستاي بولعاننان كەيىن، شالدىڭ سوزىنەن قورقىپ، بالا ورنىنان تۇرىپ، ارتىمەنەن سىرعي بەرەدى. سوندا شال بالانى: «اسا تاياقپەن ۇرىپ ولتىرەم»، – دەيدى.
— بابا، ماعان از ۋاقىت بەرسەڭىز، ارىزىمدى ايتسام، سودان كەيىن رۇقسات، ولتىرسەڭىز، – دەيدى بالا. — اعايىندى ەكەۋ ەدىك. اكە-شەشەمدى بىرەۋلەر ءولتىرىپ ەدى، ءوزىم ءبىر جەتىممىن. اشتان ولەتۇعىن بولعان سوڭ، تاۋ-تاستى قاڭعىرىپ ءجۇرىپ، اعايىندى ەكەۋىمىز شىعىپ ەدىك. ال، ەندى جانىمدى قيساڭىز، ەندى كەلمەيىن، – دەيدى دە بالا جىلايدى.
— ال، ونداي بولسا بار، – دەپ، شال بالانىڭ جاۋىرىنىنان سيپاپ قويا بەرەدى.
سونداعى كورگەن ءۇيى ديۋ-پەرىنىڭ ءۇيى ەكەن. ودان ءجۇرىپ وتىرىپ، بالا قۇلازىعان تاۋ باسىنا كەتتى. قاڭعىپ كەلە جاتىپ، ءبىر مىلتىق تاۋىپ الادى. ەلىكتىڭ تەرىسىنەن كۇركە تىگىپ الىپ، ەلىكتىڭ ەتىن بۇرقىلداتىپ وتىرسا، كوزدىڭ ۇشىندا جىلتىلداعان وت شىعادى. ەتتى جەيىن دەپ تاباققا ءتۇسىرىپ جاتقاندا، قولىن جەڭىنەن شىعارماي، ءبىر سۇلۋ كەلىنشەك كەلىپ:
— ارينە، – دەپ ۇيگە كىرەدى.
— ەي، سەن مۇندا قايدان كەلدىڭ؟ مۇندا ادام بالاسى جوق، – دەپ بالا تىك ايتادى.
جاۋاپ جوق،
— ارينە، – دەپ كۇلەدى.
— ءاي، سەن نەگە كەلدىڭ؟ – دەپ جانە ايتادى بالا.
— ارينە، وت الايىن دەپ كەلدىم، – دەيدى.
— وت الايىن دەپ كەلسەڭ، ەت جە، – دەپ، پىشاعىنىڭ ۇشىمەن ەت بەرەدى. قولىن جەڭىنەن شىعارماي ەت الادى.
— ءوي، سەن نەگە قولىڭدى شىعارمايسىڭ؟ كورسەت قولىڭدى! – دەيدى بالا.
— ارينە، – دەپ قولىن شىعارماي، الگى كەلىنشەك كىشكەنە وت ۇستاپ كەتەدى.
ول كەتكەننەن كەيىن بالا بۇتاق جيناپ بالا قۇساتىپ بۋادى دا توسەگىنە ادامشا جاتقىزىپ، كيىمىن جاۋىپ، وتتى ءوشىرىپ، ءوزى توسەگىنىڭ جانىنا مىلتىعىن الىپ تۇرادى. بالا ۇيىقتادى-اۋ دەگەن كەزدە كەلىنشەك «ارينە» دەپ كىرىپ كەلىپ، بۇتاقتى بىتىرلاتىپ، قيراتىپ جاتقانىندا، جىگىت قاتىندى تۋرا ماڭدايدان اتىپ ولتىرەدى. ونى ءولتىرىپ دالاعا تاستاپ قويىپ، اشىپ قاراسا، جيىرما ساۋساعى تۇگەل جەزتىرناق ەكەن. جيىرما ساۋساعىن تۇگەل كەسىپ الادى.
«لاعنات، سەنى يت-قۇس جەسىن» – دەپ تاستاپ كەتەدى.
ءجۇرىپ وتىرىپ ءبىر جەرگە كەلسە، وڭكەي تاۋدىڭ ەلىك-كيىكتەرىن ءبىر ادام باعىپ ءجۇر ەكەن.
— اسسالاۋماعالايكۋم، اتا! – دەپ، بالا وعان جاقىنداسا، ماڭدايىندا جالعىز كوزى بار ادام ەكەن.
— ءوي، بالام، قۇلازىعان تاۋ باسىندا سەن نەعىپ ءجۇرسىڭ، مۇندا قايدان كەلدىڭ؟ – دەيدى جالعىز كوز.
— اتا، پاناسىز جان ەدىم، اتا-انام جوق ەدى. بالاسىزعا بالا بولايىن، مالشىسى جوققا مالشى بولايىن دەپ ەدىم، – دەپ جىلايدى. ءسويتىپ ونى ۇيىنە ەرتىپ كەلەدى. مالىن تاس قوراعا قاماپ قويدى.
— ۇيگە ءجۇر، تاماق ىشەمىز، – دەيدى. ۇيىنە كىرىپ اسۋلى تۇرعان ەتتى جەيدى. جاتار ۋاقىتتا شال:
— ال، بالام، سەن ۇيىقتاعانىڭدا مەنەن قورىقپا. مەنىڭ كوزىم قاراڭعىدا وت بوپ جانىپ كەتەدى، ءۇيدىڭ ءىشىن جارىق قىلىپ، – دەيدى.
— جارايدى، اتا، قورىقپايمىن. ەندى دالاعا شىعىپ كەلەيىنشى، – دەپ دالاعا شىقتى. ەت ءپىسىرىپ جۇرگەن ىستىك تەمىرىن وتتىڭ استىنا تىعىپ قويادى. ءبىرازدان سوڭ شال ۇيىقتايدى. سوندا شالدىڭ كوزى وت بوپ جاينايدى، بالا ۇيىقتاماي قاراپ جاتادى. ۇيىقتادى-اۋ دەگەن كەزدە بالا شالدىڭ كەرەك-جاراعىن جيناپ، رەتتەپ قويدى دا باياعى شالدىڭ كوزىنە ىستىك تەمىردى تىعىپ الدى. شال تۇرعانشا، بالا قاشىپ كەتتى، قوراداعى ەلىك-كيىكتىڭ اراسىنا كىرىپ كەتتى.
— جەردىڭ بەتىندە كوزىم جوق بولسا دا ءتىرى قويمايمىن! – دەپ شال اقىردى. بالا ءبىر تەكەنى الىپ ۇرىپ سويىپ، سونىڭ تەرىسىن كيىپ، ءمۇيىزىن ءمۇيىز، باسىن-باس قىپ كيىپ الادى دا كيىكپەن بىرگە شىعىپ كەتەدى. بىلاي شىققاننان كەيىن «قۇداي قۇتقارسا، قۇتىلدىم» دەپ ەلىنە قايتىپ، باۋىرىمەن تابىسىپ، جاقسى تۇرمىستانىپ كەتكەن ەكەن.
You Might Also Like
-
بۇرىنعى ۋاقىتتا ءبىر شورا باتىر دەگەن بوپتى دەيدى. بۇل شورا باتىر ءوزى باي ەكەن، ءوزى مەرگەن ەكەن، ءوزى سونداي ساۋىق قۇرىپ جۇرەتىن ادام ەكەن. ءبىراق تا ب...
