اكە تۋرالى وي
جانىمداسىڭ، قامقورىمسىڭ بىلەمىن.
قابىل العىن بالا – جۇرەك تىلەگىن.
بۇل قامشىنىڭ سابىنداي قىسقا ومىردە ادام بالاسىنىڭ بۇكىل بولمىسىن، تىنىس تىرشىلىگىن، كەسكىن-كەلبەتىن عاجايىپ نۇرعا بولەيتىن، جۇرەك تورىنەن ماڭگى كەتپەيتىن، كوڭىلدىڭ ساياسىن پانالايتىن ەكى اسىل جان بار.
ونىڭ ءبىرى-اياۋلى انا بولسا، ەكىنشىسى–ارداقتى اكە. ءبىزدىڭ قاناتىمىز قاتايعانشا، بۇعاناعىمىز بەكىنگەنشە ايالاپ، ماپەلەگەن اياۋلى قوس شىناردىڭ الدىنداعى پەرزەنتتىك بورىشىمىزدى ەشقاشان وتەي المايتىنىمىز انىق.
ماعان دا ارداقتى اكەمنىڭ ومىردەگى تاۋداي تۇلعاسىن، بيىك ادامگەرشىلىك قاسيەتىن، ۇساق تىرلىكتىڭ ءار سىنىنان ازاماتتىق بولمىسپەن جول تاۋىپ شىعاتىن سۇعىلالىعىن ويىما العىزعان، قولىما قالام ۇستاتۋعا ءماجبۇر ەتكەن وعان دەگەن ساعىنىش، قۇنى ەش نارسەمەن ولشەنبەيتىن پەرزەنتتىك سەزىم بولسا كەرەك.
اكەم ابدىرەش تورە ۇلى مىناۋ جارىق دۇنيەدەگى ماڭدايىنا جازىلعان ولشەۋلى عۇمىردا ءسوزى مەن ءىسى ۇيلەسىم تاپقان ارداقتى ازاماتتىڭ ءبىرى ەدى. «اكە» دەپ اۋىز تولتىرىپ، كوكىرەگىڭدى كەرىپ، كەۋدەنى ايقارا اشىپ، ەرەكشە ىقىلاسپەن، ىزگى ىلتيپاتپەن ايتۋعا تۇراتىن ومىردەگى اياۋلىمنىڭ دا قامشىنىڭ سابىنداي قىسقا، بەسكۇندىك جالعان ومىرمەن قوش ايتىسقالى دا ءتورت جىل وتە شىقتى.
اكەمە دەگەن بالالىق ساعىنىشىمدى، سىرىم مەن ەشكىمگە ايتىلماعان اڭگىمەمدى قاعاز بەتىنە ءتۇسىرۋدى ءجون كوردىم.
ويلاعان ادامعا، ءتىپتى، ءومىردىڭ ولشەۋىنە سالىپ قاراعاندا، ءتورت جىل –ازعانتاي جىل ەمەس. الايدا، وسى ۋاقىت مەن ءۇشىن عانا ەمەس، اكەمىزدىڭ قانىنان تاراعان ۇل-قىزدارى ءۇشىن دە جىلدار پارا-پار بولدى. ويتكەنى، اكەسىز وتكەن وسى ۋاقىت جۇرەكتى قاراشانىڭ سۋىق جەلىندەي توڭدىردى، جەلتوقساننىڭ ىزعارىنداي قارىدى، قاڭتاردىڭ ايازىنداي قاتايتتى. مەنىڭ اكەم دە قازاقتىڭ جوعىن جوقتاپ، بارىن ۇقساتقان نەبىر ماڭدايالدى ازاماتتارىنداي قاراپايىم وتباسىنان شىققان.
ابدىرەش تورە ۇلى 1945 جىلى 1ء-شى قاڭتاردا تاجىكستان رەسپۋبليكاسى دۋشانبە قالاسىندا قارىمساقوۆتار اۋلەتىندە دۇنيە ەسىگىن اشىپتى.
اكەسى تورە مەن اياۋلى اناسى ۇشتاپ ءۇش قىز بەن ەكى ۇلدى دۇنيەگە اكەلگەن ەكەن. مەنىڭ اكەمنىڭ وزىنەن ۇلكەن قانىم، تەمىر اتتى ەكى اپاسى مەن ءابدىمۇقان اعاسى جانە وزىنەن كەيىنگى قارىنداسى بازارگۇل. اكەم تۋمالارىنىڭ اراسىندا ءتورتىنشى بالا ەكەن.بەرى كەلە، شىمكەنت وبلىسى جەتىساي اۋدانى لەنين كولحوزىنا كوشىپ كەلىپ، جالپى ورتا مەكتەپتى بىتىرەدى. شىمكەنت قالاسىنداعى ميليسيا ۋچيليششەسىنە وقۋعا ءتۇسىپ، وقۋىن اياقتاپ شىعادى.
بەرى كەلە، انام مارياشتى جولىعىپ، قۇدا ءتۇسىپ، شاڭىراق قۇرىپتى. ورىسشا ءبىلىم العان انامىز مارياشقا اكەمنىڭ وتباسىندا بىردەن ءتىل تابىسۋ قيىن بولسا دا، شىدامدىلىق پەن توزىمدىلىك تانىتىپ، سىي-قۇرمەتكە يە بولادى. انامىزدىڭ قۇلاقتىڭ قۇرىشىن قاندىراتىن اندەرى مەن جۇرەكتەن شىققان ولەڭ جولدارى تاڭ قالماسقا شەك كەلتىرمەدى.
اللا تاعالا اكەم مەن شەشەمە پەرزەنتتى بىرىنەن كەيىن ءبىرىن بەرىپ، شاڭىراعىن شاتتىققا، بوساعالارىن باقىتقا كەنەلتكەن ەكەن.
تىرشىلىگى قارا قازانداي قايناعان ىشكى-ىستەر قىزمەتىندە اكەمنىڭ ەڭبەك جولى باستالادى. تازا ەڭبەكتىڭ، ماڭداي تەرىمەن اتقارىلعان جۇمىستىڭ تاتتىلىگى ەرتە جاستان سەزىلدى. ول تەڭىزدەي تولقىعان تىرلىكتىڭ بارلىق ماعىناسىن ەڭبەكتەن تاپتى. قىزمەتىن ابىرويمەن اتقارىپ، زەينەتكەرلىككە شىقتى.
اكەمىز ىشكى-ىستەر قىزمەتىندە 30 جىل قىزمەتتە بولدى.
تاڭدا كورگەن ءتۇس
اس ۇيدە ءجۇرمىن. ۇلكەن بولمەگە كىرسەم، قاق توردە اكەم وتىر. انام جانىندا وتىر. ءجۇزى بال-بۇل جانادى، وتە قۋانىشتى، ەرەكشە جايدارلى. كوڭىلدەنىپ اڭگىمە ايتۋدا. اۋلادا مال سويىلىپ، قازان اسىلىپ جاتىر.توعىزىمىز تۇگەل ۇيگە كەلگەنبىز. ءۇيدىڭ ءىشى ابىر-سابىر. اكەمدى كورگەن مەن كەرەمەت كۇيگە ەندىم. اكەم الىستان كەلگەنىن اڭگىمەلەپ وتىر. «اكەمىز قايتىس بولدى دەيمىز، ول ءتىرى ەكەن-اۋ». سۇمدىق، ءبىز ءتورت جىل بۇرىن ول كىسىدەن ايىرىلىپ قالعان جوقپىز با؟!، «اكەم كەلدى»-دەپ بارىنە حابارلاپ جاتىرمىن. «سىرتتا جۇرگەندەرگە «اكەم كەلدى» دەپ ايتا سالىڭدارشى»- دەيمىن شىعىپ بارا جاتقاندارعا.
كوزىمدى اشتىم. ءتۇسىمدى جالعاستىرعىم كەلدى. قايتا جۇمامىن. كورگەنىمدى كوز الدىمنان وتكىزىپ جاتىرمىن. ءتىپتى، ءدال وسى ءسات ۇيقىمنان ويانعانىما دا وكىنەتىن دەيمىن. جۇرەگىم سىزدادى. نە دەگەن باقىتتى شاق؟! شىركىن، قانداي كەرەمەت كۇن؟! مىنە، اكەم كەلدى، انام جانىندا، ءبارىمىزدىڭ باسىمىز ءبىر شاڭىراقتا قوسىلىپتى-اۋ. ءبىر ءسات تۋىپ، وسىنىڭ ءبارى وڭىمە اينالا كەتسە دەيمىن. ءدال ءبىر سيقىرعا سەنەتىن ءبۇلدىرشىن بالا سەكىلدىمىن.
وزەگىم وكىنىشتەن ورتەنىپ كەتتى. ەندى انامىزدىڭ جانىندا ءدال وسىلاي وتىراتىن بۇل ءساتتىڭ ەشقاشان تۋمايتىنىنا وكىندىم. مۇنىڭ ءبارىن تۇسىمدە عانا تاماشالاۋىما تۋرا كەلەتىنىنە مۇڭايدىم.
بەتىمدى كورپەمەن كولەگەيلەپ، قاراڭعىلىقتىڭ قۇشاعىنا ەندىم دە، جاستىعىمدى جاسقا تولتىرا بەردىم. سودان سوڭ بۇل ءتۇسىمدى «اكەم ءبىزدى الىستان باقىلاپ، ءبارىن دە كورىپ-بىلىپ ءجۇر ەكەن-اۋ» -دەپ، ىشتەي جورىدىم.
اكەمىزدىڭ مىنەزى تۇيىق. سىرت كوزگە قاتال، سۋىق بولىپ كورىنەدى. ءبىراق، وتە قاراپايىم، اقكوڭىل بولاتىن. قايران اكەم، وسى اللانىڭ بەرگەن ۋاقىتىندا، ومىرىندە كوپتى كورگەن، كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ، قىزمەتتەگى كىسى بولاتىن.
اكەمىز–ءبىز ءۇشىن اسقار تاۋ بولدى. اكەمىز-وسى شاڭىراقتىڭ بار اۋىرتپالىعىن كوتەرگەن، اسىراپ-باعۋعا دا، جاقسى تالىم-تاربيە بەرۋگە دە مىندەتتى ادام بولدى. سوندىقتان اكەنى سىيلاۋ، وعان ۇلكەن قۇرمەتپەن، ىلتيپاتپەن قاراۋ، ءبىزدىڭ پارىزىمىز دەپ تۇسىنەمىز. سەبەبى، ءبىزدى دۇنيەگە اكەلىپ، ءوسىرىپ، وقىتىپ، ۇلكەن ازامات ەتتى.
اكەم- ۇرپاقتىڭ پاناسى، ءۇيدىڭ باسشىسى، ءارى تاربيەشىسى بولدى. ول تەك ءبىر وتباسىنىڭ عانا ەمەس، اۋىلدىڭ، رۋدىڭ قامقورشىسى، ەل اعاسى بولا بىلگەن كىسى.
ادام ءومىردى ءتۇسىنۋ ءۇشىن بەينەت كورىپ ءوسۋ كەرەك دەگەنىنە تۇسىنبەي قاراۋشى ەدىم. ءيا، ءوزىنىڭ قاراپايىم سوزدەرى مەن ۇلكەن ويدى ايتىپ وتىرادى ەكەن.
مارياش انامىزدىڭ جۇزىنەن نۇر توگىلىپ، جۇرەگىنەن جىلۋ ءبولىنىپ، جان-جاعىنا شۋاعىن توگەدى. وسى شۋاقپەن جىلىنىپ، اسىل انانىڭ قۇشاعىندا مەيىر الىپ جۇرگەن، التىن انانى ماڭگى قاستەرلەپ، ەڭبەگىن باعالاپ وتەيىك دەگىم كەلەدى.
اقىلى مەن پايىمى تەرەڭ انامىز ءبىزدى ۇنەمى اكەمىزدى سىيلاپ، قۇرمەتتەۋگە بەيىمدەپ وتىراتىن. «اكەڭ رەنجىپ قالار»، «اكەڭ جىبەرسە بارا عوي»، «اكەڭە بارىپ سالەم بەر»، «اكەڭنىن كەرەگىن دايىندا» دەپ اكەگە قۇرمەت، قىزمەت ەتۋگە جاسىمىزدان تاربيەلەدى. ول كىسى كەرەمەت اكە بولا الدى، ال مەن سونداي جاننىڭ قىزى بولعانىم ءۇشىن باقىتتىمىن. سەبەبى، ءقادىر - قۇرمەتتىڭ بارىنە لايىقتى بولدى.
ءجۇزى مەن جۇرەگىنە جىلىلىقتىڭ نۇرى تامىپ تۇراتىن ەدى-اۋ، شىركىن...
جانىم ءالى دە اۋىرادى، اكەمنىڭ ولىمىمەن بىرگە جۇرەگىمنىڭ جارتىسى ءۇزىلىپ تۇسكەندەي. ومىرىمدەگى ادەمى سۋرەتتەر اپ-ساتتە جاڭبىر جاۋعان سەكىلدى جاعالدانىپ كەتكەندەي بولدى.
بۇل ەشقاشان، ەشۋاقىتتا ۇمىتىلمايتىن قايعى، جازىلمايتىن جارا. وكىنىشتى-اق...
بالالىق شاق
ءار ادامعا ءوزىنىڭ بالالىق شاعى وتە ىستىق. ءبىراق وسى شاعىن بولىك قانشا تاماشا ساتتەرگە تولى بولادى. كەشەگى تيتتەي كىشكەنتاي كەزىم قىزىق ءارى وتە قانىق تۇستەرگە تولى بولدى. مەن ونى ەشقاشان ۇمىتپايمىن. ءارقايسىمىزدىڭ بالعىن ساتتەرىمىز جانۇيامىزبەن وتەدى. باقىتتى بالالىق شاقتىڭ كەپىلى-سۇيىكتى اتا-اناڭ، بىرگە تۋىپ وسكەن باۋىرلارىڭ، جاقسى كورەتىن اتا-اجەڭ، جاقىندارىڭ جانە جان دوستارىڭ.
بالالىق شاق – ەڭ العاش دەگەن سوزدەن قۇرالادى. وسى ۋاقىتتا كوپ نارسەنى بايقاپ كورگىمىز كەلەدى، كوككە ۇشارداي سەزىم بويىمىزدى بيلەيدى. ءار ىزدەنىسىمىز، ءار كورگەن نارسەمىز، باستان وتكىزگەن وقيعالارىمىز ءبىزدى ەسەيتە بەرەدى.
سونىمەن، بالالىق شاق-بۇل... ۇيىقتاۋدىڭ ارمانى ەمەس، مىندەتى ساناۋلى. مەكتەپتەن كەلە سالا تەرەزەگە قاراپ، دوستارىڭدى كورىپ، دالانى اڭساۋىڭ. ءبىراق، سەن اناڭمەن ساباق وقۋعا ءتيىسسىڭ. ءتۇن ىشىندە اجەتحانادان ۇيگە قاراي جۇگىرىپ، ەشكىم جەپ قويمايدى دەپ قۋانۋ!
ويىنشىقپەن بىرگە ۇيقىعا جاتاردا، الدىمەن، سول ويىنشىققا قولايلى بولۋىن قاراستىرۋىڭ. قاعازدان، نە جاپىراقتان اقشا جاساۋ. باتپاقپەن تاماق جاساۋ.
جەر-اياعى كەڭىگەن كەزدە دوس-قۇربىلارىڭمەن ويناۋ. وندا دا تەك كەشكى 21.00 گە دەيىن. ويىننىڭ قىزىعىمەن ءجۇرىپ، كۇننىڭ باتقانىن دا بايقاماي قالۋىڭ. ال ويىننىڭ ءتۇرى كو-و-و-پ ەدى. تەك قانا دوپقا قاتىستى ويىننىڭ بىرنەشە ءتۇرى بولاتىن- ۆالەيبول، باسكەتبول، تاعىسىن تاعىلار. كامپيتتەن بوساعان قاڭىلتىردىڭ ىشىنە قۇم تولتىرىپ، ماك ويناۋىڭ.
بالالىق شاق-ادامعا ءبىر رەت قانا بەرىلەتىن، ومىرىڭدە قايتالانبايتىن شاقتاردىڭ ءبىرى. بالالىقپەن جاساعان ءاربىر قاتەلىك كەشىرىلەتىن كەز، اناڭ مەن اكەڭنىڭ قولىنان جەتەكتەپ ەركەلەپ جۇرەتىن كەز، ەندى قانداي بۇزاقىلىق جاساسام ەكەن دەپ بىردەڭە بۇلدىرگىڭ كەلىپ تۇراتىن كەز. قالاعانىڭدى اپەرىپ، ارمانىڭدى ورىندايتىن كەز. جالپى بالالىق شاقتا جاساعان قاتەلىكتەرىڭ، ەركەلىكتەرىڭ وسە كەلە ءبىر ەسكە الىپ وتىراتىن ساعىنىشقا اينالادى. سول كەزدە ناعىز باقىتتى شاق بالالىق شاق ەكەنىن تۇسىنەسىڭ. ونىڭ ەندى قايتىپ كەلمەيتىنىن ويلاساڭ، ۋاقىت نەتكەن جۇيرىك ەدى دەپ ءبىر كۇرسىنەسىڭ.
بالا كەزدە تەلەديداردان كورەتىنىمىز-وتباسى بولىپ تاماشالايتىن فيلم نەمەسە مۋلتفيلم، مۇزدا مانەرلەپ سىرعاناۋ چەمپيوناتى، ورتالىق كانالدان بەرىلەتىن «ال، قانە، قىزدار!». قازىرگىدەي سانسىز كانالداعى كينو، كومپيۋتەر مەن ۇيالى تەلەفونداعى، عالامتورداعى ءتۇرلى اقپارات بولعان ەمەس. مەن قىزىم مەن نەمەرەلەرىمە وسى تۋرالى ايتقانىمدا ماعان ءبىرتۇرلى ايانىشتى كوزبەن قارايدى. شاماسى اتا-اناسىنىڭ ءومىرى قانداي كوڭىلسىز وتكەنى تۋرالى ويلايدى-اۋ. قايدان ءبىلسىن، ءبىز ءۇشىن ەڭ باقىتتى كەزدىڭ ءوزى سول بالالىعىمىز بولعانىن. قايدان ءبىلسىن، ءار اي سايىن كەلەتىن «قازاقستان ايەلدەرى»، «مادەنيەت جانە تۇرمىس»، «جالىن»، «جۇلدىز» جۋرنالدارى ءبىز ءۇشىن قازىرگى عالامتوردان كەم ەمەس بولعانىن.
كۇندەلىكتى ءومىرىمىز دە ءبىر سۇرەڭدى بولدى. تاڭەرتەڭ مەكتەپكە باراسىڭ، تۇستەن كەيىن ءۇي شارۋاسىمەن اينالىساسىڭ، ودان كەيىن ساباق وقيسىڭ. جىل مەزگىلىنە قاراي قىستا اۋلانىڭ قارىن كۇرەيسىڭ، مالعا ءشوپ بەرەسىڭ، قورا تازالايسىڭ، ءۇيدىڭ جانىنداعى قۇدىقتان تەمىر شەلەكپەن سۋ تاسيسىڭ، جازدا كىشىگىرىم مالدى باعاسىڭ (بۇل شارۋا سەنىڭ قىز بالا نە ۇل ەكەنىڭە بايلانىستى ەمەس، كىم بولساڭ دا-سول شارۋا). كەشكى اسقا وتباسى ءتورت كوزى تۇگەل جينالادى دا، اتا-انامىز كۇنى بويى نە ىستەگەنىمىزدى سۇرايدى. ءبىز تاپتىشتەپ تۇرىپ ايتامىز. دۇنيەجۇزىلىك ەتيكەت تارتىبىنە وراي ۇندەمەي وتىرىپ تاماق ءىشۋ-بىز ءۇشىن مۇمكىن ەمەس جاعداي. كۇن سايىن وسى. سىرتىمىزدان تىڭداعان ادام «تاعى دا سول اڭگىمە» دەر ەدى. ال وزىمىزگە سونىڭ ءوزى قىزىق بولاتىن. بۇل ۇيدە تەك ءوز وتباسىمىز بولعاندا عانا. ال اياق استىنان كۇتپەگەن قوناق كەلە قالسا، قوناق شايعا قانعانشا ءوز بولمەمىزدە وتىرا تۇرامىز. وعان رەنجيمەيمىز دە. ويتكەنى اتا-انامىز بالا كەزىمىزدەن «قوناق ىرىسىن الا كەلەدى» دەپ قۇلاعىمىزعا ابدەن ءسىڭىرىپ تاستاعان.
ءبىزدىڭ ەڭ ءبىر ساعىنىشپەن كۇتەتىن مەرەكەمىز «جاڭا-جىل» مەرەكەسى. جاڭا-جىل كەشىندە ۇلكەن داستارحان جانىندا وتباسىمىزبەن وتىرىپ، اتا-انامىزدىڭ تىلەكتەرىن تىڭداپ، ءبىر-بىرىمىزدى قۇتتىقتاپ، اتا-انامىزدىڭ دايىنداعان سىيلىقتارىن الىپ، ماز-مەيرام بولىپ جاتقان كۇندەردى ءجيى ەسكە الامىن.
مەنىڭ بالالىق شاعىم باقىتتى ءوتتى دەسەم قاتەلەسپەيمىن. بالا كۇنىمىز كۇلكى مەن بالا رەنىشكە تولى ساتتەر عوي. بالعىن ساتتەردى ەستەن شىعارۋ مۇمكىن ەمەس. بالالىق شاق بالداي ءتاتتى عوي، راسىندا اششىسى بولسا دا، ول-بالالىق ەركەلىكتىڭ ەنشىسىندە. ارينە، ساعىنۋدامىز. سول سەبەپتى، سەنىڭ بالالىق شاعىڭ-ومىرىڭدەگى ەڭ باستى بايلىعىڭ دەگىم كەلەدى.
بالا كەزىمىزدە كىم بولامىز دەگەن سۇراققا بىرەۋى ءمۇعالىم، بىرەۋى دارىگەر، ەندى بىرەۋى ميليسيونەر دەپ جاۋاپ بەرىپ جاتاتىن. سول ارمانىڭ اقيقاتقا اينالۋ ءۇشىن نەشە ءتۇرلى ويىندار وينايتىنبىز. ءمۇعالىم بولىپ دوستارىمىزدان ساباق سۇراپ باعا قويىپ جاتامىز، ءبىرىمىز دارىگەر بولىپ ەمدەپ جاتامىز. قاراپ تۇرساق، سول بالا كەزدەگى ارماننىڭ جەتەگىمەن ءدال ءقازىر ءوزىمىز قالاعان ماماندىقتاردىڭ يەسى بولىپ وتىرمىز. ءبارى ءوز رەتىمەن ورىندالىپ جاتىر، ال وتكەن شاق قايتا ورالمايدى. تەك قانا ەلەسى عانا قالادى.
تىم كىشكەنتاي كەزىم. 1ء-شى سىنىپتا وقىپ جۇرگەن بولاتىنمىن. اكەم اعاما ۇلكەن قارا سومكە اكەلىپ بەرىپ جاتىر ەكەن دەيمىن: «ماعان سول سومكەنى بەر»- دەپ بوي بەرمەگەن بولۋىم كەرەك. اكەم ماعان ۇلكەن قارا سومكەنى ۇستاتا قويدى دا، شىعىپ كەتتى. قۋانىشىمدا شەك جوق. سول ۇلكەن قارا سومكەنى قۋانا كوتەرىپ مەكتەپكە بارعانىم جانىمنان كەتپەس.
شىركىن، بالالىق بال كۇندەر–اي...نەتكەن ۋايىمسىز، قامسىز كۇندەر دەسەڭىزشى...
بالالىق شاعىم. ەكىنشى سىنىپتا وقيتىن بولۋىم كەرەك. قازاق ءتىلى پانىنەن جاتتىعۋدى جازۋعا ۇمىتىپ كەتكەن بولاتىنمىن. ساباقتىڭ باستالۋىنا دا از ۋاقىت قالعان بولاتىن. انام ۇيگە كەلگەن قوناقتارمەن اۋرە. مەن بەرىلگەن جاتتىعۋدى قالاي جازارىمدى بىلمەي، جىلاپ وتىرعان بولاتىنمىن. اكەم بولمەمە كىرىپ كەلىپ، قولىنا كوتەرىپ الدى دا، اپ-ساتتە ءتۇسىندىرىپ، جاتتىعۋعا كومەكتەسىپ جىبەردى. سول كۇنى قازاق ءتىلى ساباعىنان «بەس» الىپ، ەكى ەزۋ ەكى قۇلاقتىڭ ۇشىنا ءىلىنىپ قالعان، مەنىڭ ماز-مەيرام بولىپ كەلگەنىم ءالى ەسىمنەن كەتپەيدى.
مەن كىشكەنتايىمنان كوپ سىرقاتتانىپ، اتا-اناما كوپ سالماق بولدىم. اتا-انامىزدىڭ اپپاق توسەكتە ايالاپ وسىرگەنىن، ءتۇن ءۇيقىسىن-تورت ءبولىپ، كۇن جاعىمىزعا كولەڭكە، جەل جاعىمىزعا قورعان بولعاندارىن قالاي ەستەن شىعارامىز.
اكەم مەن انام ساباقتارىمىزعا نەمقۇرايلىقپەن قاراماي، كەشكىلىك "ساباقتارىڭ قالاي، ءۇي تاپسىرماسىن ورىندادىڭدار ما؟" دەپ، ۇنەمى باقىلاپ وتىراتىن.
ۇيدە ارنايى بالالار بولمەسى بولدى. بۇل بولمەدە قابىرعادا ۇلكەن "جەر شارى" كارتاسى ءىلۋلى تۇراتىن. ساباق ورىندايتىن دوڭگەلەك ۇستەل ۇستىندە دە ۇلكەن جانە كىشى گلوبۋستار تۇراتىن. ۇزىن ءبىر قابىرعانى بويلاي تۇرعان كىتاپ سورەلەرى قىزىقتى كىتاپتار مەن جۋرنالدارعا تولى بولاتىن. اكەم مەن انام قايدا جۇرسە دە بىزگە وقۋ قۇرالدارى مەن نەشە ءتۇرلى ويىنشىقتاردىڭ سان ءتۇرىن اكەلىپ، قۋانتۋدان جالىقپايتىن. مەكتەپتەگى اتا-انالار جينالىسىنا ۇزبەي قاتىسىپ، قاجەت بولعان جاعدايدا كومەكتەرىن ايامايتىن. انام مەكتەبىمىزدىڭ اتا-انالار كوميتەتىنىڭ ءتورايىمى بولدى.
اكەم مەن انام بىزگە ءبارىن بەرۋدى ويلادى. بىزگە مەكتەپتى جاقسى وقىڭدار دەيتىن. كەيىن مەكتەپتى ءبىتىرىپ، جاقسى جوعارى وقۋ ورنىنا ءتۇسۋىمىزدى قالادى.
مەن اكەم مەن انامنىڭ ماعان دەگەن سەنىمىن اقتاعىم كەلدى. كەيىن وقۋ ءبىتىرىپ، جاقسى جۇمىس ورنىنا تۇرىپ، ولاردىڭ ماقتانىشى بولعىم كەلدى. مەن ءۇشىن ماقتانا الاتىنداي. ەگەر مەن ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتسەم، ول جەتىستىگىم اتا-انامنىڭ ەڭبەگى دەپ ويلايمىن.
مەن ءوز بالالىعىما، بالا كەزىمدە قاسىمدا بولعان اتا-اناما، باۋىرلارىما ريزامىن. بالالارىمىزدىڭ ءومىرى وزگەلەۋ، بىزدىكىنەن جەڭىل، قىزىقتى بولار. ءبىراق بۇل كەزدى ءوز بالالىعىمنىڭ ءبىر كۇنىنە دە ايىرباستاماس ەدىم. قارا سيراق، جالاڭ اياق كۇيىمىزدە ءار نارسەنى ارمانداپ، جاڭالىق اتاۋلىنىڭ بارىنە قىزىعىپ جۇرگەن، ەرتەڭگى كۇننەن تەك جاقسىلىق كۇتكەن، قۋانساق شىن كوڭىلمەن قۋانىپ، رەنجىسەك، قارا اسپان توڭكەرىلگەندەي، تىعىلىپ وتىرىپ، جىلاپ الاتىن بالالىعىم - ەڭ قىمباتتىم ءوزىڭ ەكەنسىڭ...
مەنىڭ ارمانىمنىڭ العاشقى باستاماسى
قىران قۇستىڭ قاناتىنا ءمىنىپ، كوكتە قالىقتاعانداي، بالالىق شاقتا ءومىر بەلەسىنىڭ ءبىرى، جوعارعى وقۋ ورنىنا ءتۇسىپ، ستۋدەنت اتانۋ ءاربىر تالاپكەردىڭ ۇلكەن ارمانى.
ستۋدەنتىك شاق ءتاتتى ءارى ەڭ قىزىقتى شاق. ءبىز ءوزىمىز كەلگەن جەرىمىزدەگى تانىس دوستاردان بولەك، مۇندا ءار ايماقتان كەلگەن جاڭا دوستارمەن تانىسۋ. جاڭا تانىستىق، جاڭا ومىرگە جول اشۋ.
مەكتەپ بىتىرگەن جىلىم. قولىما العان ءبىر پاراق قاتتى قاعاز – مەنىڭ ءبىتىرۋ تۋرالى كۋالىگىم. ىشىندەگى ءبىرىنىڭ استىنا ءبىرى تىزبەكتەلىپ قويىلعان باعالار دا ماقتانارلىق. وسى كوكشىل قۇجات – مەنىڭ ارمانىمنىڭ العاشقى باستاماسى ەدى.
ءبىر باسپالداقتى ارتقا تاستاپ، كەلەسىسىنە اياق باسقالى تۇرعان شاعىم. «ءمۇعالىم بولام» دەدىم. وسى كەزدە ءۇنسىز تىڭداپ وتىرعان اكەم ءبىر-اق سوزبەن: «بولدى، ءمۇعالىم بولام دەدى ما، ءمۇعالىم بولادى؟!»-دەدى. سول كۇن، سول ساتتەن باستاپ مەنىڭ بولاشاق ماماندىعىم قايتا تالقىعا سالىنبادى.
ۇلكەن قالاعا جول جۇرگەلى جاتىرمىز، اكەم ءبىر مال سويىپ، اۋىل اقساقالدارىنىڭ باتاسىن الىپ، جول ءجۇرىپ كەتتىك.
مەن دە دەگەنىمە جەتىپ، قاراعاندى قالاسىنداعى، قاراعاندى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىنىڭ ستۋدەنتى اتانىپ شىعا كەلدىم. وسىلايشا، اسقار تاۋىم - اكەمنىڭ قولداۋىمەن ماقساتىما جەتىپ تىندىم.
جۇرەگىم الىپ-ۇشىپ ۋنيۆەرسيتەتتەگى ساباقتارىمنىڭ تەز اياقتالعانىن كۇتەتىنمىن. ۋنيۆەرسيتەتتەگى ساباقتارىم اياقتالعان بويدان، ۇيگە قاراي اسىعاتىنمىن. سەبەبى، ۇشاقتان تۇسكەن ساتتە، الدىمنان تاۋداي اكەم كۇتىپ تۇراتىن.
وسىلاي، جوعارعى وقۋ ورنىن ويداعىداي ءتامامداپ، تۇرمىسقا شىقتىم. ءبىر بالانىڭ اناسى اتاندىم.
اكەمنىڭ ۇلكەن قىزى، ءارى ەركە قىزى–ماعان دەگەن ماحابباتى وتە ەرەكشە بولاتىن.
انام مەنى ون سەگىز جاسىندا ومىرگە الىپ كەلىپتى. سوندىقتان دا بولار، اكەشىمنىڭ مەن دەگەندە جانى بولەك ەدى. قىزدان ەڭ ۇلكەنى بولعاندىقتان، سولاي بولۋى زاڭدى دا شىعار. ءبىراق، اكەمنىڭ ماعان دەگەن قامقورلىعى مەن مەيىرىمى وتە ىستىق بولاتىن.
ماعان جانى اشىعىش ەدى. كوڭىلىمە كىربىڭ تۇسكەنىن بايقاسا، ىشتەي ۋايىمداپ قالاتىن. مەنىڭ جايىمدى دا باسقا بالالارىنا قاراعاندا كوبىرەك ويلايتىن.قاراعاندى قالاسىندا وقۋدا جۇرگەنىمدە دە، ءتىپتى تۇرمىسقا شىققان سوڭ دا «انا قىزعا قاراڭدار، كەرەگىن اپەرىڭدەر، باس-كوز بولىپ، قارايلاپ جۇرىڭدەر» دەپ اناما ۇنەمى تاپسىرما بەرىپ وتىراتىن.
قىدىرىپ كەلسەم، تورگە شىعارىپ، اكەلىك سىي-قۇرمەتىن كورسەتەتىن. كوبىنە-كوپ مەنى بالا سەكىلدى ەتىپ، قاسىنا وتىرعىزىپ الۋشى ەدى. ءسويتىپ، سوقتالداي بولسام دا، اكە-شەشەمنىڭ ورتالارىندا وتىراتىنمىن.
اتا-انامىزدىڭ بەينەتى مەن زەينەتى
ءبىزدىڭ قولىمىزداعى تىلدەي ديپلومدارىمىز اتا-انامىزدىڭ بەينەتى مەن زەينەتىنىڭ، بالالارىن ساعىنا كۇتكەن، ءتۇن ۇيىقتاماي اماندىق تىلەگەن، وزدەرىنىڭ قولدارى جەتپەگەن ارماندارىن جۇزەگە اسىرادى دەگەن ۇمىتتەرىنىڭ بەلگىسى دەپ تۇسىنەمىز.
بۇگىنگى تاڭدا ابدىرەش اكەمىز بەن مارياش انامىز ءتورت ۇل بالا مەن بەس قىز بالانى دۇنيەگە اكەلگەن. سول توعىز بالادان جيىرما سەگىز نەمەرە،ون جەتى شوبەرە تاراعان باقىتتى وتباسىلار ءومىر سۇرۋدە.
ۇلكەن ۇلى اسقار ماڭعىستاۋ وبلىسى بويىنشا پروكۋرور ورىنباسارى لاۋازىمىنا دەيىن ءوستى. ءقازىر قۇرمەتتى دەمالىستا. ءوزىم ۇستازدىق جولىن ۇستادىم. اقتاۋ قالاسىنىڭ №10 جالپى ورتا مەكتەبىندە قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى پانىنەن ساباق بەرىپ كەلەمىن. ءۇشىنشى قىزى - رانوگۇل بۋحگالتەر ماماندىعىن تاڭداعان. قازىرگى تاڭدا مەملەكەتتىك قىزمەتشى بولىپ ەڭبەك اتقارادى. ءتورتىنشى قىزى - رايحان بۋحگالتەر ماماندىعىن وقىدى. قازىرگى ۋاقىتتا بيزنەس ورتالىعىندا قىزمەتتە. بەسىنشى بالا -سەرىك اتىراۋ وبلىسىندا مۇناي سالاسىندا قىزمەت جاساپ كەلەدى. شولپان اتتى اپپاق ايداي قىزى مەديسينا كوللەدجىن ءبىتىرىپ، قازىرگى ۋاقىتتا مەديسينا ورتالىعىندا قىزمەتتە. ەگىزدىڭ سىڭارى ايمان قىزى دا جەكە مەنشىك بيزنەسىندە قىزمەتتە. قارا شاڭىراقتىڭ يەسى ومار اتتى ۇلى قاجىرلى ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا قازىرگى ۋاقىتتا ماڭعىستاۋ وبلىسى بويىنشا قىلمىستىق اتقارۋ جۇيەسى دەپارتامەنتىنىڭ قارجىلىق قامتاماسىز ەتۋ ءبولىمىنىڭ باستىعى. باقىتتى شاڭىراقتىڭ وتاعاسى. كەنجە ۇلى باۋىرجانىمىز دا ورتامىزدا ءجۇر. اكەدەن جانە انادان العان ونەگەلى ءىستى قولىمىزدان كەلگەنشە ءوزىمىزدىڭ بالالارىمىزعا باۋلىپ، جاقسى ءبىلىم بەرۋگە، ادال ەڭبەك ەتۋگە تاربيەلەدىك. بۇل كۇندەرى نەمەرەلەرى دە ءار الۋان ماماندىق يەلەرى بولىپ وتىر.
قايعى مەن قاسىرەتكە ۇلاسقان «اجال» اتتى الىس ساپار
بەۋ، دۇنيە-اي...بۇلاي بولار دەپ كىم ويلاعان؟ 2016 جىلدىڭ 31- ءشى قاڭتارى كۇنى ءبىزدىڭ وتباسىمىز ءۇشىن قارالى كۇنگە اينالدى. اكەمىزدىڭ دۇنيەدەن وزعانىن ەستىگەندە، قارالى حابار وزەكتى ورتەدى، توبەمىزدەن جاي تۇسكەندەي بولدى... كوز جاسىمىزعا ەرىك بەرىپ، شىرىلداپ قالا بەردىك...
اكەمدى ماڭگى جاسايتىنداي كورۋشى ەدىم. سويتسەم، ءبارى دە ماڭدايعا الدىن-الا جازىلىپ قويعان تالقى تاعدىر ەكەن عوي. قايعى مەن قاسىرەتكە ۇلاسقان «اجال» اتتى الىس ساپارى ارامىزدى اپ-ساتتە الشاقتاتتى. سودان قايتا قايتپايتىنىن بىلسەم دە، ءالى كۇنگە دەيىن ونىڭ جوقتىعىنا سەنگىم دە، كونگىم دە كەلمەيدى.
شىندىعىندا، «اكەم قايتىس بولىپ كەتتى» دەگەن ءسوزدى ايتۋ – مەن ءۇشىن وتە اۋىر. سول ءسوزدى ايتقان كەزدە، قارسى الدىمدا وتىرعان بىرەۋ جەڭىل قابىلداپ، «ە-ە-ە» دەي سالسا، كوڭىلىمە قاتتى تيەتىنىن دە جاسىرمايمىن.
مىنە، ءقازىر اكەمنىڭ اقىلعا تولى اڭگىمەسى مەن «بالام» دەپ ەركەلەتكەن سوزدەرىن اڭسايمىن. اكەمنىڭ كەيدە تاڭدانا، ال كەيدە پاڭدانا قاراعان ادەمى كوزدەرىن اڭسايمىن. بارىنەڭ دە، ورنى بولەك، قىمبات جان-اكەشىمنىڭ ورتامىزدا جۇرگەن باقىتتى شاق، كەرەمەت كەزدەرىن اڭسايمىن. اكەشىمە دەگەن سارقىلمايتىن ساعىنىش، تاۋسىلمايتىن ماحاببات بويىمدى ءالى دە كەرنەپ تۇر.
ءبىر بىلەرىم، اكە رۋحى بىزدەردى ءارقاشان قولداپ-قورعاپ جۇرەتىنىنە سەنىمدىمىن. سەبەبى، اكە بەينەسى جانىمىزدان كەتسە دە، جادىمىزدان ەشقاشان كەتپەك ەمەس…..
اكەشىم!!!
بىلەمىن، ءبارىن، ءبارىن سەزدىڭ، اكە،
اسىلى ايتپاۋشى ەدىڭ ءسوزدى قاتە…
جەرلەگەن كۇنى سەنى دەرتتى بولىپ،
مەن تۇگىل جىلاپ تۇردى كوك تۇنەرىپ.
جەتكىزگەن توعىز بالانى قايران اكە،
جەتە الماي جەتپىس ەكى جاسقا كەتتىڭ اكە.
كەپ جاتتى قۇرداستارىڭ كوڭىل ايتىپ،
سيرەگەن قاتارلارى كوبى قايتىپ.
تاعدىردىڭ جازۋىنا قانداي شارا،
قوياتىن نە قۋانتىپ، نە مۇڭايتىپ.
بولدى راس دەرتىڭ كۇشتى، قايعى سودان،
اجالدان قۇتىلىپ ەد قاي كىسى امان؟
ىشىندە توعىز بالانىڭ وتىرسا دا،
جىلايدى جالعىزسىراپ بايعۇس انام!
قايران اكە، جاستىعىن تەز ۇرلاتقان،
مويىماي نالا شاققا.
كوڭىلىمە نۇر قۇيىپ، كوزىمدى اشقان،
جول سىلتەپ بولاشاققا.
ايتقان اقىل، سالماقتى ءسوزىڭ ماقتان،
باستاعان پاراساتقا.
ءجۇرمىز ءالى جان اكە، ءوزىڭ جاققان،
جىلىنىپ سول وشاققا.
اكەشىم، اكە!!!! ءوزىڭدى ەسكە الىپ، بەينە ءبىر قالعان ءجۇزىڭدى كوز الدىما ەلەستەتەمىن!!!! اكە...... اكە مىنا قامشىنىڭ سابىنداي دۇنيەدە جارق ەتىڭدە كەتتىڭ، وزىڭە دەگەن ساعىنىشىمدى ايتىپ جەتكىزۋ مۇمكىن بە؟ اكەشىم جاتقان جەرىڭ جايلى،توپىراعىڭ تورقا، جانىڭ جانناتتا بولسىن!!!!
اكە، جاراتۋشى يەمىز ءسىزدىڭ ءتاۋباڭىزدى، ادالدىعىڭىزدى قابىل الىپ، ءجاننات ءتورىن سىيعا تارتسىن دەپ تىلەيمىز.
ساعىنىشىمىزدى قابىل ال، اكە!
تۋرايەۆا دينا ابدراشوۆنا
You Might Also Like
-
— سالەم، سەگىزىنشى سىنىپتىڭ سىلقىمدارى مەن سەرىلەرى، پەريزاتتارى مەن پەرىلەرى!
-
— بۇگىن اۋىلعا جۇرەمىز، — دەدى شەشەم تاڭعى شاي ۇستىندە. — تۇندە تۇسىمدە اجەڭدى كورءدىم. اق بوز اتقا ءمىنىپ الىپ، بيىك تاۋدىڭ ءۇستىندە ءجۇر ەكەن، جارىقتىق. قۇران دامەتىپ...
