اكىمنىڭ ايەلى
قىزىق.
ەكى مىڭ ون ءبىرىنشى جىلىڭىزدىڭ قاراشاسىندا جەر ءجۇزىنىڭ جەتى ميللياردىنشى تۇرعىنى تۋدى.
تىركەلدى. «كوكساندىق» تاپ وسىلاي حابارلادى. جەتىنشى قاراشادا. جەتى ميلليارد دەدى. ارتىنشا «كوكساندىعىڭىزدان» «قوڭىر» توبىنىڭ ءانى بەرىلدى. ۇزىن تالدىرماش قىز: «دۇنيە... دۇنيە... دۇن-يە-ە-ە. دۇنيەگە كىم يە-ە-ە؟..» دەپ اندەتتى. ەكى جىگىت قوسىلدى. ءبىرتۇرلى ءان. مۇڭدى.
بەس جىلداي بۇرىنىراق، بۇنىڭ جۇبايى ايتۋلى ايماققا اكىمدىككە تاعايىندالعاندا شە، ميلليونىنشى ادامي زاتىڭىز ىڭگالاپ، سالتاناتتى تۇردە تىركەلگەنتۇعىن. ايپارا ايماعى اۋماعىندا.
جۇرتشىلىق جاقسىلىققا جورىعان. كۇيەۋى الگى كىشكەنتايدىڭ كىندىك اكەسى، ال بۇل — اكىمنىڭ ايەلى كىندىك شەشەسى رەتىندە قابىلدانعان. ءازىل-شىنى ارالاس، قالجىڭ-قىلجاعى قورالاس قوعامدىق پىكىردە سولاي سانالعان. بازبىرەۋلەر جاعىمپازدار مەن جاندايشاپتاردىڭ ادەيى ۇيىمداستىرعانى دەپ، سىپسىڭ سىپىلداتقان.
سودان بەرى وتكەن ۋاقىتتىڭ بويىندا بۇكىل بايتاعىڭىزبەن بىرگە بۇل ءوڭىرىڭىز دە وركەندەگەن. وڭىرىڭىزبەن وزەكتەسە وزدەرىنىڭ ورگەكتىگى ولشەۋسىز وسكەن. جۇبايىنىڭ ورگەكتىگىن جەلگەكتىگى بىلدىرمەس. سەرگەكتىگى سەزدىرمەس.
ال ءوزىن وبەك تەربەدى-اي.
اڭدادى. مىنا ايپارا ايماعىندا اكىم بولعاننان گورى اكىمنىڭ ايەلى بولۋ الدەقايدا ابىگەرلى ەكەن. بۇلار بيزنەس بەلەستەرىنەن بيلىككە اۋىسقاندار ساناتىندا سانالار. كۇيەۋى اۋەلدەن-اق اكىمدىككە ازىرلەنىپ باققانداردىڭ سۇرپىنانتۇعىن. بيزنەستەن باستىرمالاتقان بايلىعىنىڭ باسىم بولىگى وسى ماقساتىنىڭ جولىنا جۇمسالعان. قالعانىنىڭ قوماقتى قولاقپانى قيانداعى، قياناتسىز قيساپتالاتىن بەيبىت ەلدىڭ بانكىنە سالىنعان.
ايپاراداعى العاشقى ايلاردىڭ، اۋەلگى جىلدىڭ اۋرە-سارساڭى از ەمەس-تى. ەكىنشى جىلعا قاراتا ەستەرىن جيدى. ەكەۋى دە. اكىم كۇرمەۋلى تۇيىندەردىڭ تۇيتكىلدەرىن جازىپ-جايمالاۋدا جەڭىسكە جەتە باستادى. جۇلمالانعان جىپتەر جالعاندى. ءوزىن دە، وزگەنى دە ايامادى. ورشەلەنە ورگە سۇيرەدى. وگىزدەيىن وڭمەڭدەمەدى. بيزنەسمەندەرشە باتپانسىمادى. قوداڭدامادى. قوعامدادى. بار-بارشا جۇرتىن. جاماپ-جاسقاعان جاقتارىنا دەيىن ايپارالىقتار ايقىن اڭعارىپ وتىردى.
جەمپازدانبادى. اۋەلگىدە. جاعىمپازداردى جاسقامادى. كەيىنىرەك. كادرلارىن ىرىكتەگەندەي، ولاردى ءھام ماڭدايلارىنان شەرتىپ-شەرتىپ، شەبەر پايدالانۋعا كوشتى. كۇيەۋى. جاندايشاپتاردىڭ دا جاداعايلارىن جانىنا جولاتپادى. ولەردەي بەرىلگەندىگىنە، ولمەي ساتپايتىنىنا كوز جەتكىزىپ، كوڭىل سەندىرگەن سوڭ عانا، سان-الۋان سىناقتارعا سالىپ بارىپ، ءوز جاعالاۋىنا جىلميتا ءجۇزدىرىپ شىعاراتىن. جۇبايى.
ەرلى-زايىپتى ەكەۋى ءبىر-بىرىنىڭ اتتارىن اسا كوپ اتامايتىن. ەسىمدەر سيرەك ەستىلەر. اكىمى جوتكىرىنەر. ايەلى جەڭىل عانا جوتەلەر. جايماشۋاقتانا ەركەلەر. قاباقتارىنان ۇعىسار. ەمەۋرىننەن تۇسىنىسەر. ءبىرىن-بىرى قيناماس. يشاراعا يلانار. جىميىسقا جۇبانار.
ءساتىن سالدى. جوعارىدان بولىنەتىن، جەرگىلىكتى جەردەن جينالاتىن قارجى-قاراجات جاعى جۇزدەگەن ەسە ءوسىپ، قاۋلاپ قويا بەرەر جىلدارعا دا جەتتى. ايپارا ايماعى. تريلليون تەڭگە دەيتۇعىنداي تۇسىنىكتەر، ميلليونداپ مىڭعىرار تەندەرلىك تۇسىمدەر ۇيرەنشىكتى ۇردىسكە ەتەنە ەنگەن.
ولشەمدەر وزگەرگەن. ورىستەر كەڭەيگەن.
وبەكتەر كوبەيگەن. وتىستەر ورشەلەنگەن.
ولشەمدەردىڭ وزگەلەنگەنىنە بايلانىستى ورەلەردىڭ سەندەلگەنىن سەزدى. سەزىندى. ءبىرقاتارىنان بەزىنگەنى ءجون شىعار. دەپ تە تۇيەتىن. ارينە، اكىمنىڭ ايەلى رەتىندە الدىندا تولعان تاڭداۋلار تۇنىپ تۇراتىن. نەبىر-نەبىر ناۋالاردان تولاسسىز ساۋلاي قۇيىلىپ، تاسىپ-توگىلىپ، شەت-شەگى بۇلدىراپ، بولجانباسقا اينالعان اقشا اعىنىنا باعىنىپ باعۋىنا دا بولاتىن.
الايدا، اقشا شىركىننىڭ ەسەپ-قيسابىنا جەتە الماستان، ەنتىگىسكە ەلىتەتىن ساتتەرىندە اناسى مارقۇمنىڭ اسا سابىرلى بەينەسى ەلەستەۋشى ەدى. اكەسى مارقۇم اۋپارتكومنىڭ ءۇشىنشى حاتشىسىتۇعىن. قايتا قۇرۋىڭىز قوزعان جىلدارى. قىزمەت كولىگى جوقتۇعىن. جاياۋ-جالپىلايتىن. كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە مەجەلى جەرىنە جەتە الماي، جول جيەگىندە قىزاراقتاي قىجالاقتاپ تۇرسا، ءبىرىنشى باسشىنىڭ ايەلى كۇيەۋىنىڭ اقشاڭقان «ۆولگاسىن» جورعالاتىپ، ارى دا ءوتىپتى، بەرى دە ءوتىپتى. كەشكە ۇيىنە كۇيىنىپ كىرگەن اكەسى: «اتاسىنا نالەت، اۋداننىڭ ءۇشىنشىسى بولعانشا، ءبىرىنشى حاتشىنىڭ قاتىنى بولسامشى!» دەدى. مۇنىڭ اكەسى. اناسىنا. قىزىنىڭ كەلەسى بولمەدە ساباق وقىپ وتىرىپ، انىق ەستىگەنىن اڭداماستان. شەشە شىركىن كەيىنىرەكتە سول ساليقالى ساپاسىنان اينىماستان: «قۇلاعىڭنان قاعىپ ءتۇسىرىپ، شىمشىلاپ شىعارىپ جىبەر اكەڭنىڭ الگى ءسوزىن»، دەپ، ءسال-پال ىڭعايسىزدانا جىميعان.
سوندا، وتكەن عاسىردىڭ سەكسەنىنشى جىلدارى ورتاسىنان اۋعاندا، ون ءۇش جاسىندا، اكەسىنىڭ اشۋمەن ايتقان ءسوزى ساناسىندا مورلەنگەن. پەرىشتەلەردىڭ قۇلاعىنا شالىنعان شىعار، جالعىز قىز — بۇگىندە ايماق اكىمىنىڭ ايەلى.
اقشا شىركىننىڭ شىلقىعانى سونشالىقتى، ءبىرسىن-بىرسىن بۇل ەسەپ-قيساپتاۋدى قويىڭقىراعان. تۋعان-تۋىستار مەن جاقىن-جۋىقتارعا بيزنەسمەن كەزدەرىنىڭ وزىندە ءبىراز-بىراز بەرەتىن. تويلارىندا تارتىنباي تاراتاتىن. كۇيەۋى اكىمدىككە وتكەننەن كەيىن كوبەيتپەسە، كەمىتپەگەن. وبالى نەشىك، ايپارا ايماعىنا ءبىرىنشى باسشى بولا سالىسىمەن-اق، ءوز جاعىنان دا، قايىن جۇرتى جاعىنان دا، ارزيتىندارىنا ايانباي-اق جاردەمدەسكەن. جۇبايى. بۇرىندارى بيزنەسكە جۇمىلدىرسا، اكىمدىككە تاعايىندالعان سوڭ، وسى سالانىڭ بۋىن-بۋناقتارىنا تارتىڭقىراعان. ءبىراق، باعالامايدى ەكەن. باسىم بولىگى. تۇسىنبەيدى ءتىپتى. تەرەڭدەمەيدى ەكەن. وزدەرى دە تويمايدى. كوزدەرى دە تويمايدى. ءجۇز مارتە جاردەمدەسىپ، ءجۇز بىرىنشىسىندە رەتى تۇسپەسە، تۇلان تۇتىپ شىعا كەلەدى. جاۋ كورىپ كەتەر.
قارجىلارىن قيساپتاماسا-داعى، وسىمدەرىن ەسەپتەمەسە-داعى، قاي جاعىن دا قىمتاپ-قىسپاققا كوشكەن. جاقىن-جۋىقتارعا، تۋعان-تۋىستارعا تۇك تاتىرماسقا كەتكەن. باياعى بيزنەس بيىكتەرىنىڭ بۇتاق-بۋناقتارىن شىعانداتا شىرقاتپاققا بەل بۋعان.
اكىمدىك ايدىك لاۋازىمداعىلار، مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ قۇزار باسىنداعىلار، ۇشار بيىگىندەگىلەر بيزنەسپەن تىكەلەي دە، جاناما دا اينالىسپاسىن دەگەن پارمەن شىعىڭقىراعان. كۇلكىلى عوي، ارينە. كۇللى كۇشتىلەردىڭ كۇلمانى اشىلار. پارمەنىڭىز پارشالانعان. شىقپاي جاتىپ. ەمىن-ەركىندىك ەسىرگەن. باسىنباق بەلەڭ العان. بۇكىل بايتاعىڭىزدا. ايپارا ايماعىندا دا.
بۇل باعىتتاعى شىرقاعان شاتتىقتارىنان جيىركەنىش تاتقاندايتۇعىن. نەلىكتەن؟ تۇسىنبەيدى. تىرلىكتەر توقسان تاراۋ. ءجۇرىپ جاتىپتى. وزىنەن-وزى. زاۋلاپ. زاۋ-زاڭعارلاي زىرلاپ. جۇرە بەرسىنشى. ءبىراق، ءبىرتۇرلى زەرىگەتىندەي مە؟ جەريتىندەي مە؟ ولار دا ەمەس-اۋ. ءىشى پىسقاندايدىڭ دا ءدال ءوزى ەمەس. دەمەس. سوندا نە؟ اقشاعا دا قۇنىقپايتىن، باسقاعا دا قىزىقپايتىن ادام بولا ما؟ اكىمنىڭ ايەلى بولا ما؟ قىزىق.
ءتورتىنشى جىلدىڭ اياعىنا تامان قۇداي قوسقان قوساعى ءبۇي دەگەن: «ابايلايىق، اينالايىن. بىزگە ءبىر ميليوننان استام ادام مەكەندەيتىن ايماقتىڭ باسىندا ءجۇرۋدى جازىپتى. تۋعانداعى العاشقى ىڭگا مەن اقىرعى ىڭگانىڭ اراسىندا پەندە شىركىن نە ىستەمەيدى؟ نە كورمەيدى؟ ءبىز، ايتەۋىر، تەك جاقسىلىقتى عانا باستان كەشۋلىمىز. جاسىمىز قىرىقتىڭ قىرقاسىنا جاڭا ءىلىنىپتى، باعامداساق. بايقايىق. ابايلايىق...»
«اينالايىندى» ايرىقشالاعان. سيرەك ءسوزى. «ابايلايىقتى» العاش ايتىپ تۇرىپتى. اناسى ءجيى قايتالايتىن. مارقۇم. كۇيەۋىنە اڭتارىلا كوز توقتاتتى. بۇل. ۇزىن-ۇزىن كىرپىكتەرىمەن جەلپىپ جۇباتتى. جۇبايىن. ىپ-ىسسى، ءتاپ-تاتتى دەمىمەن قۇلاعىنىڭ ءتۇبىن قىتىقتاي قىلىقتانعان.
«بالاعا بارىپ قايتاسىڭ با؟» دەگەندى قوسقان. قوساعى. تۇسكى ۇزىلىستەن سوڭ. ۇجماقتىڭ ۇياسىنداي ۇناسىمدى توسەكتەرىنەن تۇرىپ جاتقاندا.
شەتەلدە، ەڭ ەلەۋلى، وزىق وقۋ ورنىندا ءبىلىم مەڭگەرمەككە كىرىسكەن جالعىز ۇلعا بارعىشتاۋدى جيىلەتكەن. اقش-ىڭىزدان قايتا ورالاردا قياناتسىز ءھام قايىرىمدى ەسەپتەلەتىن ەرەكشەلەۋ ەلدەگى بانكتىڭ اۋجايىن بايقاپ، قورجىن-قوسقالاڭدارىن نىعايتا نىقتاپ قايتاتىن. العاشقى اقشالارى مەن كەيىنىرەكتەگى قارجىلارىنىڭ قاتتالۋىنان قانشالىقتى ءلاززات الاتىنى جادىن جادىراتاتىن. بىرتە-بىرتە سول ءلاززاتشىلدىقتان دا سۋىنعانداي، سالقىنداۋ تارتقانداي سەزىندى. ءىشى پىسقانداي ما؟ زەرىككەندەي مە؟ وسىناۋ ۇعىم-تۇسىنىكتەرگە ورنىقپاستاي، سىيىسپاستاي سەلقوستىق پا؟ بىردەڭە. ايتەۋىر.
وتە-موتە وزگەشە، وزىق وقۋ ورنىنداعى، الىس اقش-تاعى جالعىز ۇل دا بوتەنشە. سەكىلدى. سونشاما ورنىقتىلىعى ويعا قالدىرادى. سالماقتىلىعى سەكەم الدىرادى. بىلىمگە قۇلشىنىسىنا قايران. بۇل. شەشەسى. ءتىل تيمەسىن. كوز وتپەسىن. اكىم اكەسىنەن الدەقايدا الىسقا سامعايتىنى ءسوزسىز. الدەقانداي بىردەڭەگە ۇرىنىپ، بالەگە ۇشىراپ جۇرە مە دەپ، ۋايىمداۋعا نەگىز جوق. سەبەپ تابىلماس. بوتەنشە بالانىڭ توتەنشە قىلىق شىعارماعى مۇمكىن ەمەس.
اكىمنىڭ ايەلى عوي، وزگە شەتەلدەرگە ءجيى-جيى شىعىڭقىراعان. بيزنەسمەننىڭ جارى شاعىندا دا تايراڭداڭقىراعان. تالاي-تالاي. تايلاندتان باستاعان. شەت جۇرتتىق جيھانكەزدىگىن. ەرلى-زايىپتى ەكەۋى بىرگە بارعان. بولەك-بولەك تە كەتىڭكىرەگەن. بىرەر ءىرى-ىرى بيزنەسمەندەردىڭ سۇلۋلارى سىرالعى. سىرلاس. سەنىمدى. بۇرىننان. سولارمەن بىرلەسە، تىزەلەسە ءتان باپتاماقتى جان-جاقتى مەڭگەرىسكەن. شەتەلدەتپەكتى شاپشاڭداتىسقان. تالدىرماشتىقتان تانباسقا انتتاسقان. الەم جۇزىندە «دولچە & گابانا»، «ارماني» سىندى ستيلدەر بەدەرلەنگەلى تالدىرماشتىقتىڭ الدىڭعى ساپقا شىققانى تاۋاريحتان ءايان-دۇر. جۇدەڭكىلەنىپ، ارىق-تۇراققا اينالىپ، تالدىرماشتىقتان تالىپ تۇسەتىندەر مىڭ-مىڭداپ ەسەلەنگەن. الەم جۇزىندە انەبىر ادەيىلەپ ماي سىلدىرۋدان ءولىپ كەتەتىندەر كوبەيگەن. ليپوكساسيا عوي. كوز قيىقتارىن تارتتىرا-تارتتىرا، تۇندە ۇيىقتاعاندا دا جانارلارى جۇمىلماستان، باقىرايتىپ اشىپ جاتاتىندار ءتورت ميللياردتان اساتىن، قۇرىماعىر قاتىنداردىڭ قاتارىندا ميلليونداپ سانالار. بۇل ءبىراز-بىراز شەتەلدەردەن شەبەر مەڭگەرگەن تاجىريبەسىن جۇيەلى جۇزەلەۋدەن اينىمادى. زەرىكپەدى. ءىشىن پىستىرمادى. تالدىرماشتىق تەگىندە دە جوق ەمەس-تى. ايپارا ايماعىنداعى ايرىقشا سۇلۋلاردان سانالماعى سوندىقتان.
«وزىمىزدە، ءوز ەلىمىزدە ءومىر كەشۋ مەن ەمدەلۋ ءقاۋىپتى» دەسەتىن. سىرالعىلارى.
«ءوز وتەنىمىزدە، ءوز ايماعىمىزدا بالا بوسانۋ قورقىنىشتى» دەسەتىن. سىرلاستارى.
«ءوز مەملەكەتىمىزدە ۇل-قىز وقىتۋ ونشا وڭتايلى ەمەس» دەسەتىن. سەنىمدىلەرى.
جاس، جىلماعاي بيزنەسمەندەر مەن كانىگى كاسىپكەرلەردىڭ كەلىنشەكتەرى، ەگدەلەۋلەرىنىڭ كەلىندەرى شەتەلدەردە بوسانادى.
وزدەرى، وتباسىلارى وركەنيەتتى ەلدەردە ەمدەلىپ، دەمدەلەدى.
ۇل-قىزدارى، نەمەرەلەرى بەدەلدەرى بيىك، تاۋاريحتارى الدەنەشە ءجۇز جىلداپ سانالاتىن ۋنيۆەرسيتەتتەردە وقيدى.
بۇل، بىرتە-بىرتە شەتەلدەرگە شىقپاقتان دا شەگىنىڭكىرەگەن. سول باياعى جالىققاندىق پا؟ بالكىم، زەرىككەندىك پە؟ مۇمكىن، سانالى تۇردە باس تارتقاندىق بولار ما؟ ءتان باپتاماقتىڭ بار-بارشا ادىس-تاسىلدەرى ءوز ۇيىنەن، ءۇش قاباتتى كوتتەدجدىڭ استىنداعى ارنايى جابدىقتارى جەتىپ-ارتىلاتىن، باسسەينى بار، زەرباراقتى زالدان تابىلار.
بەسىنشى جىل باستالعالى باسىنا ءبىر ۋايىم ۇيا سالۋعا كىرىسكەندەي. اناسى مارقۇم تۇسىنە ءجيى-جيى كىرەتىن بولعان. بۇرىنعى بايسالدى مەيىرباندىق، جايماشۋاق جىلۋارلىق جوق. كىرپىك قاقپايدى. قيىق-ميىقتارىن تارتتىرا-تارتتىرا كوزدەرى ۇيىقتاعاندا دا اقىرايىپ، اشىق جاتاتىن ايەلدەردەن ەمەس قوي. مۇنىڭ مەيىرىم عانا مانزەلدەس ەسىل شەشەسى. اسىل اناسى. ءبىر جولى تۇپ-تۋرا وڭىندەگىدەي سۇق ساۋساعىن بەزەپ قويىپ، قاتتى ۇرىستى. «ءاي، اكىمنىڭ ايەلى! ابايلاساڭدارشى! جوعارىعا جوڭكەرىلە بەرمەستەن، تومەنگە دە توڭكەرىلە تىرلىك جاسامايسىڭدار ما؟!» دەدى. بۇل، اكىمنىڭ ايەلى، ءتۇسىم بە، الدە ءوڭىم بە دەپ تاڭعالدى. تۇلابويىنىڭ ءار جەرىن شىمشىدى. ءوڭى سياقتى. «اپا! — دەدى بۇل ءوز داۋسىن ءوزى اپ-انىق ەستىپ. — اپا، الەمىڭىز الدىلەردى عانا مويىندايدى. الەمدىك دەڭگەيدەگى الدىلەر قاتارىنا قوسىلىڭقىرايتىن اكىمدەرىڭىزدىڭ ءوزى ارەدىك. قاتالدانۋى قاتتى قوعامدا ايپارانىڭ بيلەۋشىسى قالايىنشا قاتقىلدانباس؟ يلەۋى يتپەكتەگەن زامانعا نەگە يكەمدەلمەس؟» وڭىندەگىدەي ورگەن پىكىرى ساياسيلانىپ، رەسميلەنىپ كەتكەندەي. ىڭعايسىزداندى. اناسىنان. «ءاي، اكىمنىڭ ايەلى! ماعان لەكسيا وقىما، اقىماق! بۇ جاقتا لەكسياڭ قابىلدانبايدى. ءلۇپىل-ۇلپىل لەبىز عانا قيساپتالادى. مەن نە دەيىم، دومبىرام نە دەيدى؟!». دەپ، ءبىر بۇيىرىنە بۇرىلدى. ەسىل شەشەسى. اسىل اناسى. «اپاتاي-اۋ، تۇلدىرسىز تاقىرلاردى تۇگەلىمەن تويىندىرۋ مۇمكىن ەمەس قوي. ەڭ ەلەۋلى ەل، دامىعان دۇنيە دەلىنەتىن جاپون جۇرتىنىڭ وزىندە جوق-جۇقانالار مەن تاقىل-تۇقىلدار توبىر-توبىر. ءوز كوزىممەن كوردىم عوي. اينالايىن اپا-ا-ا-ا!» دەدى بۇل. اكىمنىڭ ايەلى. اناسىنا. وڭىندەگىدەي سويلەپ. ال، اناسى، ءبىرجولاتا تەرىس اينالعانداي.
ارتىنشا اشۋلانا ءتىل قاتقان. اناسى. بۇرىلماعان كۇيى ءبۇي دەگەن: «جاپون ەلىنەن نە اڭعاردىڭ سەن؟! اكىمنىڭ ايەلى!؟ ولاردا بايلاردىڭ زورسىنبايتىنىن، كەمباعالداردىڭ قورسىنبايتىنىن نەگە بايقامادىڭ، اھ-ھ؟!»
بۇل جىلاپ ويانعان. عۇمىرىندا تۇڭعىش مارتە. جۇبايى اكىم بولعالى بەسىنشى جىل باستالعاندا. سودان بەرى ءجيى كۇرسىنەتىنگە كەتكەن.
ايپارا ايماعىندا دا، بۇكىل بايتاعىڭىزداعىداي، ارتقى جاققا الاڭدايتىندار مەن اياۋشىلىققا ايالدايتىندار جىرىندى اعىستاردان جىرىلىپ قاپ جاتقان. انا-جايدا، باقي دۇنيەدە ءجۇرىپ، قايدان ءبىلسىن. ەسىل شەشەسى.
قۇران وقىتتى.
قايتا-قايتا.
ۇمىتىڭقى تارتقان. ءتۇسى. بىرتەلەپ. جۇبايىنا قوناق شاقىرعىسى كەلەتىنىن ماعلۇمداعان. كوپتەن بەرى مەيمان كۇتپەك سيرەكسىگەن. وسىنى ويلاسقان. ەكەۋى. ءتىزىم تۇزىسكەن. وڭايعا سوقپاعان. تىزىمدەمەك. كادر ىرىكتەمەكتەن قيىنداۋ ەكەن.
ءبىرىنشى بولىپ وليگارح جازىلعان. وسى ءوڭىردىڭ وليگارحى. وسپادارسىزداۋ. ونىسىن جاسىرىڭقىراپ باعادى ءبىراق. ونشا ودىراڭدامايدى. ەكىنشىسى — ەڭ باي لاتيفۋنديست. تالاي قىزمەتى سىڭگەن. مىندەتسىنۋى كەم. سىي-سياپاتشىل. سىپايى. ءۇشىنشى. ءتورتىنشى. بەسىنشىلەر. جازىلدى. جالتىر قاعازعا. بۇرىننان ارالاساتىن بەلگىلى بيزنەسمەندەر. ايەلدەرى سىرالعى، سىرلاس، سەنىمدى. التىنشى ادام — ءماسليحات مانەرشىسى. ءماسحاتشى. جەتىنشىسى — ورىنباسار. ايماق اكىمىنىڭ ورىنباسارى. وسىلار دا جەتىپ قالار. دەسكەن. جاڭالىق، ايرىقشالىق بولۋى كەرەك قوي. تەك وسى ماقساتپەن عانا عۇلاما ەسەپتەلەتىن عالىمدى قوسىمشالاسقان. وتىرىستارى زيالىلىقپەن زەرلەنىڭكىرەسىن. دەسىپ شەشكەن. البەتتە، ءبارى زايىپتارىمەن.
شاقىرىلعاندار تۇگەلگە جۋىق توقايلاسقان. عالىمنىڭ ايەلى عانا تارتىنىپتى. ىڭعايسىزدانعان شىعار. جۇدەڭكى كيىنەتىن.
وتىرىس ورتاسىنان اۋا وليگارح قىزىڭقىراپ قالعان. وسپادارسىزدىعىن بۇركەمەلەي الماي، عالىمدى جاقتىرمايتىنىن اشىق ءبىلدىرىپ، كەكەسىنگە كەتكەن. مۇقاسىندى بۇرقاتقان. وسى ەكەۋىنە باسۋ ايتىپ، باس-كوز بولماققا اكىمنىڭ ءوز ورىنباسارى مەن ءماسليحات حاتشىسى قالعان. باسقالاردىڭ ءبارى باقتىڭ كەرەمەتتەرىن قىزىقتاماققا شىققان.
اۋىزعى كەڭ بولمەنىڭ شالقارىنداعى شات-شادىمان ديۆانداردا وليگارح، ورىنباسار، ءماسليحات مانەرشىسى جانە عۇلاما عالىم سۇحباتتاسىپ وتىرعان سىڭايلى. سىرتتاي قاراعاندا. ال، ىشتەي بۇل تورتەۋى ىرقىلجىڭ-ىرىل شىنجىرىمەن شاتىلعانتۇعىن.
— ال، دارىنىم! سوق ءپالساپاڭدى! — دەيدى وليگارح.
— وبىرلىق قابىنىپ بارادى. سەندەر حالىقتى توبىرلىق سانا دەڭگەيىندە ۇستاعىلارىڭ كەلەدى. وسىنىم وتىرىك پە؟ — دەيدى عالىمىڭىز.
— ابايلا. ارتىڭا قارايلا، — دەيدى وليگارح تاقىرلاپ قىرعىزعان دوپ-دومالاق باسىن راحاتتانا سيپاپ.
— عالىمداردىڭ ارتى تازاراق، قىزتالاق! — دەيدى عۇلاما.
— ءسىز قىزىپ قاپسىز. تىسقا شىعايىقشى، — دەيدى كۇيەۋىنىڭ ورىنباسارى ساسىڭقىراپ.
— سويتىڭىزدەرشى. ايەلىڭىز دە كەلمەپتى، — دەپ دىرىلدەڭكىرەيدى ءماسليحات مانەرشىسىنىڭ مۇڭدىلاۋ داۋسى. — اكىمىمىزدىڭ ۇيىندەمىز. ۇيات قوي. ايەل كىسىلەر ەستىپ قويماسىنشى، ايتەۋىر...
ايەلدەر جاعىنان، ارينە، قۇلاقتار ءتۇرۋلىتۇعىن. اسىرەسە، مۇنىڭ ءوزى ءبارىن ەستۋلى. الايدا، اسا ىڭعايسىزدانباي، سالقىنداۋ تىڭدايدى. ءبارى، بۇگە-شىگەسىنە دەيىن بەلگىلى عوي. بۇعان.
— ءاي، ءماسحاتشى! ماعان كەت دەگەنىڭ بە؟ مەن ماس ەمەسپىن. اقيقاتىن ايتامىن. دەپۋتاتىڭ ەمەسپىن مەن، ءبىلىپ قوي! — دەيدى ايپارا ايماعىنىڭ دارىندىسى.
— وزىڭدەيىن وزگەشەلەۋ ءبىر عالىم جازىپتى جاقىندا. «دارا دارىندار جوق بىزدە. بارمىز دەپ جۇرگەندەردىكى — وتىرىك. ۇلت شيرەك ميلليوننان اسپاي، دانىشپان شىقپايدى» دەپ. دالەلدەپتى. ارىپتەسىڭ. سەنىڭ عىلىمي جاڭالىقتارىڭ اعىنعا قوسىلىپ، اينالىمعا تۇسكەنشە، ۇلتىڭ ازايىپ، ازىپ بىتەر. ەڭ بولماسا، مىنا ءبىز سياقتى بەس قاتىن الىپ، ءارقايسىسىنا ءۇش-ۇش بالا تاپتىرىپ، قازاعىڭدى كوبەيتپەيسىڭ بە؟ — دەدى وليگارح ودان بەتەر ودىراڭ قاعىپ. — بىزدىكى ون بەس. بۇگىنگى تاڭدا. ءبىلىپ قوي!
— سەنەن تۋعان قوڭىزداردىڭ ساپاسىنا جاۋاپ بەرە المايمىن. جەتى ميلليونعا جەتپەيتىن جويىتتەردەن مىڭداپ شىعىپ جاتقان جوق پا؟ دانىشپاندار.
— قويساڭىزدارشى. ۇيات قوي! — دەيدى اكىمنىڭ ورىنباسارى ۇرەيلەنە.
— سىزدەر كىمنىڭ شاڭىراعىندا وتىرعاندارىڭىزدى ۇمىتپاڭىزدار، — دەيدى ءماسحاتشى ماڭداي تەرىن سۇرتكىشتەپ.
— وزىمە دە وبال جوق. كەتەيىن، — دەپ جينالا باستادى تالانتتى عالىم. تالتىرەكتەپ.
— «ءامىرشىنىڭ اقىلدىسى، عۇلاماعا ءوزى بارىپ، سالەم بەرىپ تۇرادى، عۇلامانىڭ اقىلسىزى، امىرشىگە ءوزى كەلىپ، سولاي قۇداي ۇرادى» دەگەندەيىن ءتورتتاعان كىمدىكى ەدى وسى؟ — دەپ ءلاززاتشىلدىقتىڭ راحاتىنا باتتى وليگارح.
باقتىڭ عاجايىپتارىن تاماشالاپ ورالعاندار وتىرىستى ودان ارمەن قىزدىرماققا كىرىسكەن.
ايماق تالانتىن، دارىندى سانالاتىن عالىمدى جوقتاي قويعان جان تابىلماعان.
ازداپ قانا الاڭداعان كۇيەۋىنە بۇل كۇلىمسىرەگەن. الاۋلاي لاۋلاۋىنان اينىمايتىن القىزىل ەرىندەرىنە سۇيرىكتەي عانا سۇق ساۋساعىن باسىپ، بايىزداتقان.
كەلەسى ۇزىلىستە ەركەكتەر جاعى جەر استىنداعى ارنايى الاڭ-زالدا الۋان-الۋان جابدىقتارعا جابىلا جۇمىلىسقان. قۇرىس-تىرىستارىن جازباققا. تاسقاياق قاعىستىرماققا. ايەلدەر قاۋىمى ءۇشىنشى قاباتتاعى شىرىن ءشاي بولمەسىندە سىرلاسپاققا ۇيىسقان.
ايەلدەر اشەكەي جارىستىرماقتى ازىلمەن ادىپتەسىپ باستاعان. ءلاززاتشىلدىقتىڭ تورەسى وسىندا ەكەنىن بۇل دا بىلەدى. ءبىراق، باسقالارداي ەستەن تانا ەلىرمەس. وليگارحتىڭ كەلىنشەگى كۇمىسكە وتىرعىزىلعان گاۋھارلى جۇزىكتەردى جاراتادى ەكەن. بىرەۋى بەس كاراتتى، ەكىنشىسى ءتورت كاراتتى ءبىلدىرىپ تۇرىپتى. ەڭ باي ءلاتيفۋنديستىڭ ءبيبىسى بارىنەن وزدى. گاۋھارلارىنىڭ ءتۇر-تۇسى كوگىلدىر كوگەرشىننىڭ تاماعىن ورعانداعى تۇڭعىش قان تامشىسىنىڭ تۇسىندەيتۇعىن. ون كاراتتان اسىپ جاتىپتى. جۇزىكتەرىنىڭ قۇنى. ءۇشىنشى، ءتورتىنشى، بەسىنشى بيزنەسمەندەردىڭ توتىلارى تىم توتايلانباي كەلگەندەي. اكىمنىڭ ۇيىنە. ورىنباسار مەن ءماسليحات حاتشىسىنىڭ حانشالارى ءھام جەتى-سەگىز كاراتتىڭ توڭىرەگىنەن تابىلعان. ساقينا-جۇزىك جارىستىرۋدان.
لاعىلدار جارقىلى شاتتىقتى شاڭىراقتان شىعانداپ شىعىپ، شاھارعا شاشىراعانداي. ساقينا-جۇزىكتەردەن كەيىنگى كەزەك بىلەزىكتەرگە قاراتا بيىكتەگەن. ءماسحاتشى حانىمىنىڭ جۋانداۋ بىلەگىندەگى جاڭالىق جارىپ شىققان. جارىستا. جارتى ميلليوندىق مەجەدەن كورىندى. اقش-تىڭ اقشاسىمەن العاندا.
بۇل، اكىمنىڭ ايەلى، بارىنە تۇسىنىستىكپەن قاراپ، جىپ-جىلى جىميىسىمەن جايباعىستاپ، ءشاي قۇيىپ قانا ءجۇردى.
كەزەك كەۋدەلەرگە كوتەرىلگەن. ومىراۋلارعا ورمەلەگەن. مويىنداردى وراي شىر اينالعان. تىزبە باۋلار تۇگەندەلگەن. ورمەلەر ولشەنگەن. ءزۇبارجاتتار زەرلەرىن جاقۇتتاردىڭ جالتىلى جالاپ-جۇقتاعان.
سىرعالار سىڭعىر قاققان. ورىنباساردىڭ حانشايىمى وليگارحتىڭ توقالىنان وزعان.
— ءولا-ا-ا، وسى ءبىز ماس بوپ قالعان جوقپىز با؟ — دەگەن بىرەۋى.
— ەمىن-ەركىن دەمالعان جاقسى عوي. ءبارى ءۇيدىڭ يەسىنە بايلانىستى ءدا، — دەگەن ەكىنشىسى.
— ءبۇيتىپ، بۇلايشا بۇيىم كورسەتىسكەننىڭ راحاتى بوتەنشە ەكەن عوي، — دەدى ءۇشىنشىسى. — بايقاپ-باعامداساق، ءارقايسىمىزدىڭ تال بويىمىز الدەنەشە ميلليون دوللارمەن اشەكەيلەنەدى ەكەن-اۋ!
«كوكساندىقتان» كادۋىلگى «قوڭىر» توبى كورىنگەن.
— وسى «قوڭىردى» جاقسى كورەم. داۋسىن شىعارايىقشى، — دەدى ءتورتىنشى حانىم. — مىناۋ ۇپ-ۇزىن جىڭىشكە قىز قاتتى ۇنايدى.
«قوڭىردىڭ» ۇپ-ۇزىن، جىپ-جىڭىشكە قىزى: «دۇنيە... دۇنيە... دۇن-يە-ە... دۇنيەگە كىم يە؟..» دەپ اندەتتى. ەكى جىگىت ىلەستى. ءبىرتۇرلى ءان عوي، ءوزى.
اشەكەيلەر بايگەسى باسەڭسىدى. مۇشەكەيلەر مانىستەلە باستادى.
— ءانشى قىزدىڭ بەلى قانشا سانتيمەتر ەكەن-ي؟ — دەدى ايەلدەردىڭ بەسىنشىسى.
ءتان-تاپتىش قىزعان.
وزگە وڭىرلەردى كىم ءبىلىپتى، بۇلاردىڭ ايپارا ايماعىندا، اسىرەسە، ونىڭ ورتالىعىندا فيتنەس-كلۋبتار كوبەيگەن. ەليتالىق ەسەپتەلەتىندەرى ەسەلەنگەن.
اڭداعان. وليگارحتىڭ توقالى ەشكىم ەستىپ-كورمەگەن كلۋبقا كۇنارا باراتىن كورىنەدى. ءلاتيفۋنديستىڭ بيكەسى جەكەمەنشىك فيتنەسىندە تالدىرماشتاناتىنى بۇرىننان بەلگىلى. ءۇشىنشى، ءتورتىنشى، بەسىنشىلەردىڭ سۇلۋلارى دا ارنايى ورىندارعا بارعىشتايدى. شەتەلدەرگە كوبىرەك شىعىڭقىرايدى. اپتالاپ. ايلاپ. تۋعان ەلدە تۇك كورمەگەندەي تىمپيادى. ءماسحاتشىنىڭ سىلقىمى سيرەكتەۋ سىمباتتانادى ەكەن. ءوزى وسەك-اياڭدى، اسا اشىلعاندى جاراتپايدى ەكەن. جاسىرىنداۋ سىرى دا جوق ەمەس. ايتا قويماس. الايدا، اينالاسىندا وتىرعاندار، ءبارىبىر ءبىلىپ قويدى. كوزىنەن كورىنىپ، قاباعىنان بايقالىپ تۇرىپتى. قيىقتارىن تارتتىرا-تارتتىرا ءبىرجولاتا تىندىرىپتى. ءتۇن بالاسىندا باقىرايتىپ، اشىپ جاتادى-اۋ، بەيشارا. ۇيىقتاعاننىڭ وزىندە. جۇمىلمايدى-اۋ. جانارلارى. انەبىر، ايگىلى ءانشى دە سويتەدى. دەسەدى عوي. بەت-الپەتى بۇزىلىپ، قوس جانارى جانسىزدانىپ، شيشالانىپ شىرقايتىن بولدى، بايقۇس.
ءتان تاماشالاۋ تىم اسەرلىتۇعىن. بىرىنەن-بىرى وتەردەي. ءبارىبىر، بارشاسى مۇنى مويىنداستى. اكىمنىڭ ايەلى بولعاندىقتان ەمەس، ارينە. اقيقاتى سولايتۇعىن. ايپارا ايماعىنىڭ سۇلۋ ارۋى. كوركەم كەلىنشەگى. اكىمنىڭ ايەلى. بولسا، نەسى بار.
— بايگە بەرەمىز! — دەدى وليگارحتىڭ كورىكتىسى وزىنەن كوركەمىرەك جاراتىلىسقا قىزىعا قاراپ. — ايپارا ايماعىنىڭ اي ديدارلى لەديىنە ءبارىمىز ءبىر-بىر قيماس دۇنيەمىزدى تارتۋلايمىز!
— ءبىر اۋىزدان قولدايمىز! قۋاتتايمىز! — دەستى قالعاندارى. ءبىرى بىلەزىگىن، ەكىنشىسى جۇزىگىن، ءۇشىنشىسى سىرعاسىن، تاعى باسقالارى تاعىسىن-تاعىلارىن سىيلاماققا ساپقا ءتىزىلىستى. سۇزىلە سىزىلىستى.
پاۋزا.
بۇل اڭ-تاڭداندى. الايدا، الماسقا بولماس. بالسىنگەن جاراسپاس. قابىل قىلدى. العىس ارنادى. ارتىنشا:
— ءبىز دە بايگە بەرەمىز! — دەدى. شۇعىل شەشىمگە كەلدى. ەكىنشى قاباتقا ءتۇستى. ەداۋىر كەشىكتى.
كەلىنشەكتەردىڭ ءارقايسىسىنا اۋەلگى سىيلاعاندارىنان الدەقايدا قىمبات قازىنالار تابىستالدى. «المايمىزعا» جانە «ۇيات بولادىعا» باسقانداردى الاۋلاي لاۋلاۋىنان اينىمايتىن ەرىندەرىنە سۇق ساۋساعىن ءسال عانا تيگىزۋمەن يشارالاي يمەندىردى.
قوناقتاردىڭ ءبارى مۇنداي مەيماندىق، وسىنداي وتىرىس ەشقاشان بولماعانىن قايتا-قايتا قايتالاۋمەن تاراسقان.
قىزىق.
كوپتەن بەرى كورىنبەي كەتكەن شەشەسى تۇسىنە كىرىپتى. بۇل جولعى ءتۇسى ءبىرتۇرلى. تۇسىنىكسىزسۇعىن. تەرىس قارايدى. شەشەسى. بۇرىلمايدى. بۇعان. مۇڭدى ءان ايتادى. الىستاعى مۇنارلى جوتانىڭ باسىندا اكەسى ۇشىپ ءجۇرىپتى. قانات بايلاپ. اناسى ءانىن سول كىسىگە ارنايتىن سياقتى. سوزدەرى اپ-انىق: «كۇن كەشىپ الدەقانداي ءجۇر ەكەنسىڭ؟ سۇتتەن اق، سۋدان تازا، ا-ا-ادالىم-اي...» دەيدى. مۇڭدى ءان. كەنەت، شىركىن شەشە قىزىنا، اكىمنىڭ ايەلىنە بۇرىلدى. سويتسە، اناسى «قوڭىر» توبىنداعى قىز ەكەن. دەيدى. ۇپ-ۇزىن، جىپ-جىڭىشكە، ءانشى قىز.
ءوڭ مەن ءتۇستىڭ اراسىندا كۇبىرلەدى: «اپاتايىم-اي، انا-جايدا جۇرسەڭىز-داعى، ءسوسياليزمنىڭ سويىلىن سوعاتىنىڭىز قالاي... ءسۇت اق پا، سۋ تازا ما مىنا الەمنىڭ جۇزىندە... اناشىم-اۋ، سۇتتەن اق، سۋدان تازالار جوق قوي، وندايلار اشتان قاتادى عوي ءقازىر...» لەكسيا سەكىلدەندى. ءلۇپىل-ۇلپىل لەبىز ەمەس. ويانىپ، كوزىن اشىپ العان. كۇيەۋى قىزمەتىنە كەتىپ ۇلگەرىپتى. «كوكساندىقتى» قوسقان كۇيى قالدىرىپتى. «قوڭىر» توبىنىڭ قىزى شىرقاپ تۇرىپتى. ءۇنى ازەر-ازەر ەستىلەدى.
كوتەرىڭكىرەدى.
اڭعارعان. العاش مارتە. اناۋ قىز اناسىنان اينىمايدى ەكەن-اۋ.
You Might Also Like
-
— سەن مەنى جاقتىرماي قالدىڭ عوي؟ — دەدى تاڭسۇلۋ تىلىمەن مۇنىڭ يىعىن قىتىقتاپ جاتقان كۇيى. — ۇناتپاعانىڭدى بىردەن بىلدىرەدى ەكەنسىڭ ءوزىڭ. باياعى پوسەلكەنىڭ اق شيفەرلى مەكتەبىن ەسىڭە...
-
كيىم كيىسى كۇلكى شاقىرا باستاعانىن سەزگەلى بەرى مەكتەپپەن قوشتاسۋدى ويلاپ جۇرگەن. اقىرىندا، العاشقى قار جاۋىپ، ءتۇس اۋا قايتا كەتكەن كۇنى، سىنىپ بالالارىنىڭ كوبىسى جالت-جۇلت ەتكەن جاقۇتتايىن جايناپ ...
