سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 14 ساعات بۇرىن)
اكۆاريۋمداعى بالىقتار
اكۆاريۋمداعى بالىقتار
ءبىلىم سالاسى: «شىعارماشىلىق»
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ىس-ارەكەتى: جاپسىرۋ
ماقساتى: بالالارعا بالىقتاردىڭ تۇرلەرىن تانىستىرا وتىرىپ، تاقىرىپ بويىنشا بىلىمدەرىن قالىپتاستىرۋ. ءتىرى تابيعاتقا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن، سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرىپ، ونىڭ اسەمدىگىن سەزىنە بىلۋگە، ولارعا قامقور بولۋعا باۋلۋ. بالىقتاردىڭ دەنە مۇشەلەرى، تىرشىلىگى جانە ىس-ارەكەتىمەن تانىستىرۋ. ءتۇرلى قيۋ تاسىلدەرىن قولدانىپ، بىرنەشە بولىكتەن بالىقتىڭ دەنە مۇشەلەرىن قۇراستىرىپ جاپسىرۋ، ىسكەرلىكتەرىن دامىتۋ.
ادىس-تاسىلدەرى: شاتتىق شەڭبەرى، ويىن، كورسەتۋ، ءتۇسىندىرۋ، سۇراق-جاۋاپ، وي قوزعاۋ، سەرگىتۋ، بەكىتۋ، قورىتىندىلاۋ.
كورنەكىلىكتەرى: بالىق تۇرلەرى، ماگنيتتى قارماق، رەزينا بالون، اكۆاريۋمداعى ءتىرى بالىقتار، كوك ءتۇستى فون، قايشى، جىلتىرلى ءتۇرلى-تۇستى جەلىم، كومپيۋتەر سلايدتارى.
ۇ.و.ءى-ا ءتۇرى: ءداستۇرلى ەمەس.
ۇ.و.ءى-ا ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى بەرۋ.
ءپان ارالىق بايلانىس: ءوزىن-وزى تانۋ، ءتىل دامىتۋ، ماتەماتيكا، سۋرەت، ان-اۋەز.
سوزدىك جۇمىس: جەلبەزەك، جۇزبە قاناتتارى، قابىرشاق، التىن بالىق.
سوزدىك قور: شورتان، سازان، اق بالىق، الابۇعا، تابان بالىق، اكۆاريۋم، گۋرامي، موللينەزيي.
پايدالانىلعان ادەبيەتتەر: كومپيۋتەر، عالامتور.

شاتتىق شەڭبەرى:
قۋان، شاتتان بالاقاي
جارقىرايدى اسپاندا
كۇن الاقاي!
اتقان تاڭعا، شىققان كۇنگە
سالەم بەرىپ،
تىلەيىك باقىت، بارشاڭىزعا وسىنداي.
قايىرلى تاڭ اپايلار!
ءبىز- ەرەكشە بولامىز،
ءبىز ەڭبەكقور بولامىز!
- جارايسىڭدار، بالالار، ورىندارىڭا وتىرا قويىڭدار. بالالار، ءقازىر ءبىز «كىم ەپتى؟» دەگەن ويىن ويناساق، ويناعىلارىڭ كەلە مە؟
- ءيا.
(ويىن شارتى تۇسىندىرىلەدى)
- بالالار، مەنىڭ قولىمداعى نە دەپ ويلايسىڭدار؟
- بۇل - قارماق.
- قارماقپەن نە ىستەۋگە بولادى؟
- بالىق اۋلاۋعا.
- جارايسىڭدار! بالالار، بۇل- ءجاي قارماق ەمەس، سيقىرلى قارماق. وسى قارماقپەن بالىق اۋلاپ كورەمىز بە؟
- قانە بيبارىس كەلە عوي. بالالار، قاراڭدارشى بيبارىستىڭ قارماعىنا ءبىر بالىق ءتۇسىپتى، ول قانداي بالىق بولدى ەكەن؟
بالالار، بۇل- شورتان بالىق. قانداي بالىق ەكەن؟
- شورتان.
(ماگنيتتى قارماقپەن بالالار بىرتىندەپ بالىقتاردى اۋلايدى. اۋلاعان بالىقتاردىڭ اتتارىن قايتالاپ ايتقىزۋ)
- تابان بالىق، سازان، اق بالىق، الابۇعا، شورتان.
- جارايسىڭدار، بالالار، ەندى اۋلاعان بالىقتارىڭا نازار اۋدارايىقشى، سەندەر بالىقتاردىڭ اتتارىن بىلدىڭدەر. بالالار، بالىقتار قايدا تىرشىلىك ەتەدى؟
- سۋدا.
- دۇرىس ايتاسىڭدار. نەگىزىندە بالىقتاردىڭ تۇرلەرى كوپ. بۇل بالىقتار ءوزىمىزدىڭ ايتەكە بي كەنتىندە كەزدەسەتىن، كورىپ جۇرگەن بالىقتار. بالالار، بالىقتاردىڭ دەنە ءبىتىمى قانداي پىشىنگە ۇقساس ەكەن؟
- سوپاقشا.
- بالىقتاردىڭ مىناۋ نەسى؟
- باسى.
- باسىندا جەلبەزەگى بولادى.
(كورسەتۋ، قايتالاۋ)
نەسى بولادى ەكەن؟
- جەلبەزەگى.
- ولار وسى جەلبەزەگى ارقىلى دەم الادى. ال دەنەسىندە نەلەرى بار ەكەن؟
- قابىرشاقتارى.
- دۇرىس ايتاسىڭدار. ال دەنەسىنە جالعاسقان مىناۋ نە ەكەن؟
- قۇيرىعى.
- دەنەسىنىڭ ارقاسىنداعى، باۋىرىنداعى جۇزبە قاناتتارى.
(قايتالاۋ)
وسى جۇزبە قاناتتارى ارقىلى سۋدا ەركىن جۇزە الادى. بالالار بالىقتاردى ادامدار نە ءۇشىن پايدالانادى؟
(تولىقتىرۋ)
- تاعام رەتىندە.
- بالالار، تاعام رەتىندە پايدالانبايتىن، اسەمدىككە ۇيدە اسىرايتىن بالىقتاردىڭ تۇرلەرى دە بولادى ەكەن. سونداي بالىقتاردى كورگىلەرىڭ كەلە مە؟
- كورگىمىز كەلەدى.
- ەندەشە سونداي ءتىرى بالىقتاردى كوز الدىمىزعا ەلەستەتىپ كورەيىكشى.
(بالار كوزدەرىن جۇمادى،سول كەزدە بۋكلەتتىڭ ارتىندا جاسىرىلعان اكۆاريۋمدى اشۋ)
بالالار، كوزىمىزدى اشىپ قارايىقشى، سۋدا ءجۇزىپ جۇرگەن نەلەردى كورىپ تۇرمىز؟
- بالىقتاردى.
- بالىقتار قانداي ىدىستىڭ ىشىندە ءجۇزىپ ءجۇر ەكەن؟
- شىنى ىدىستا.
- بۇل شىنى ىدىس «اكۆاريۋم» دەپ اتالادى.
- اكۆاريۋمداعى بالىقتار باعانا ءوزىمىز اۋلاعان بالىقتارعا ۇقسايدى ما؟
- ۇقسايدى.
- بالالار، اكۆاريۋمداعى بالىقتاردىڭ تۇرلەرى قانداي ەكەن؟
- ءار ءتۇرلى.
- مىنا ۇلكەن بالىقتىڭ ءتۇسى قانداي؟
- قىزىل.
- بۇل بالىق «التىن بالىق» دەپ اتالادى. تاعى قانداي بالىقتى كورىپ تۇرمىز؟
- اق بالىق.
- دۇرىس ايتاسىڭدار.
(اق ۇستىندە قارا جولاقتارى بار)
بۇل «گۋرامي» دەگەن بالىق.
- گۋرامي(قايتالاۋ).
- گۋرامي نەشەۋ ەكەن؟
- ەكەۋ.
- ەڭ كىشكەنتاي بالىقتىڭ ءتۇسى قانداي ەكەن؟
- قارا.
- نەشەۋ ەكەن؟
- ەكەۋ.
- بۇل موللينەزيي دەپ اتالاتىن بالىق.
- موللينەزيي(قايتالاۋ)
- اكۆاريۋمدا باسقا تاعى نەلەردى كورىپ تۇرمىز؟
- تاستار، شوپتەر، باقالشاقتار، بۇتاقتار.
- دۇرىس ايتاسىڭدار.
- بالالار، بۇلاردىڭ بارلىعى نە ءۇشىن قاجەت؟
- ادەمىلىككە.
- سونىمەن قاتار بالىقتارعا دا قاجەتى بار. ولار بۇتاقتاردىڭ، شوپتەردىڭ اراسىنا كىرىپ تىعىلادى، جەم ىزدەيدى. اكۆاريۋم تەحنيكالىق قۇرالدارمەن دە جابدىقتالعان. وندا سۋدى ارنايى جىلىتاتىن،اۋا جىبەرەتىن،جارىق تۇسىرەتىن قۇرالدار بار.اكۆاريۋمداعى بالىقتار ۇنەمى ادامداردىڭ قامقورلىعىندا بولادى. بالالار، قالاي ويلايسىڭدار بالىقتاردىڭ قارنى اشپاس ءۇشىن ولارعا نە كەرەك؟
- تاماق كەرەك.
- دۇرىس ايتاسىڭدار، ارينە تاماق كەرەك. ولارعا ارنايى دۇكەندەردە ساتىلاتىن مىناداي قالتاداعى جەمدەردى بەرەمىز. بالالار، بالىقتار تاعى نە جەيدى دەپ ويلايسىڭدار؟
- قۇرتتار، جاسىل شوپتەر.
- جارايسىڭدار! بالالار، اكۆاريۋمداعى بالىقتار كۇنىنە تاڭەرتەڭ كەشكە ەكى شىمشىمنان عانا اس جەي الادى، ودان ارتىق بەرۋگە بولمايدى.
(بالالارمەن بىرگە بالىقتى تاماقتاندىرۋ)
- بالالار، ەرتەگىلەردە التىن بالىق ادامداردىڭ تىلەگىن ورىندايدى ەكەن. مۇمكىن ءبىزدىڭ دە تىلەگىمىزدى ورىنداپ قالار. ءبىز دە التىن بالىققا تىلەگىمىزدى ايتىپ كورسەك قالاي قارايسىڭدار؟
- ارينە قالايمىز.
- ەندەشە بارلىعىمىز ءبىر - بىردەن ءوز تىلەگىمىزدى ايتىپ كورەيىكشى.
(بالالار ءبىر - بىردەن ءوز تىلەكتەرىن ايتادى)
- جارايسىڭدار، بالالار. ەندەشە ورىندارىمىزدان تۇرىپ، وسى جاقسى تىلەكتەرىمىزدى ىشكى لەبىمىزبەن التىن بالىققا ۇرلەپ جىبەرەيىكشى.
- ۋف، ۋف، ۋف.(سەرگىتۋ ءساتى)
- ءجارايسىڭدار، تاماشا! بالالار، اكۆاريۋمداعى بالىقتار سەندەرگە ۇنادى ما؟
- ۇنادى.
- ەندەشە بۇگىنگى جاپسىرۋ وقۋ ءىس - ارەكەتىن پايدالانا وتىرىپ، اق قاعازدان بالىقتى قيىپ جابىستىرايىقشى.
ول ءۇشىن: الدىمىزداعى ۇلكەن - كىشى ءتورتبۇرىشتان بالىقتىڭ دەنەسىن، جۇزبە قاناتتارىن، ءۇشبۇرىشتان قۇيرىعىن قيىپ الامىز دا، الدىمىزداعى ءتۇرلى - ءتۇستى جىلتىرلى جەلىم قارىنداشتارمەن جەلبەزەگىن، قابىرشاقتارىن سالامىز، سوندا بىزگە ءتۇرلى - ءتۇستى جىلتىر بالىقتار پايدا بولادى.(كورسەتىپ ءتۇسىندىرۋ)
(بالالاردىڭ جۇمىستارىن تالداۋ، باعالاۋ)
- جارايسىڭدار، بالالار، ءار- ءتۇرلى ادەمى بالىقتار جاساپ شىعاردىڭدار.
بىلىمدەرىن بەكىتۋ:
«بالىقتاردىڭ قانداي دەنە مۇشەلەرى جوق؟» دەگەن كومپيۋتەردە سلايدتار كورسەتۋ. بالالار، بالىقتاردىڭ دەنە مۇشەلەرىن اتايدى.
مىسالى:
1) بالىقتىڭ باسىندا دەم الاتىن نەسى بولادى؟
2) بالىقتىڭ نەسى جوق؟
3) بالىقتىڭ دەنەسىندە نەلەرى بار ەدى؟
4) بالىقتىڭ دەنەسىنە جالعاسقان قانداي مۇشەسى جوق؟
قورىتىندىلاۋ:
- بالالار، بىزگە قانداي وقۋ ءىس- ارەكەتى بولدى؟
- وندا ءبىز نەلەرمەن تانىستىق؟
- قانداي بالىقتاردى كوردىڭدەر؟
- جارايسىڭدار، بالالار! بۇگىنگى وقۋ ءىس- ارەكەتىنە بارلىقتارىڭ دا جاقسى قاتىستىڭدار.
سەندەرگە كوپ- كوپ راحمەت!
كۇتىلەتىن ناتيجەسى:
ءبىلۋى: ءتىرى تابيعاتتىڭ اسەمدىگىن سەزىنىپ، وعان قامقور بولا ءبىلۋى.
مەڭگەرۋى: كورۋ، ەستۋ، ءتۇسىنۋ ارقىلى جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرۋى.
جاساي الۋى: تاربيەشىنىڭ تاپسىرماسىن جاۋاپكەرشىلىكپەن ورىنداپ، وزدىگىمەن ۇقىپتى ءىس ارەكەت جاساي الۋى.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما