InfoHub Logo

بال اشتىرام دەپ كەمپىردى ءولتىرىپ العان باياعى حان، نە ىستەرىن بىلمەي، قازى-بيلەرى بولىپ جينالىپ، اقىل تابا الماي، سول كۇنگە دەيىن داعدارىپ وتىر ەكەن دەسەدى. اقىرىندا ءبىر قازىسى:

— الدار دەگەن ءبىر قۋ بار ەكەن. اقىل تاپسا، سول تابار، — دەپ حانعا حابار ەتەدى. داعدارىپ وتىرعان حان الداردى الدىرادى.

— سولاي دا سولاي. سۇراعانىڭدى ال. مىستان كەمپىردىڭ جەتى بالاسىنان قۇتقار، — دەيدى.

— جارايدى. ءبىراق، ماعان ۇلكەن شەنىڭدى بەرەسىڭ، سونىمەن بىرگە كەمپىرگە ءبىر شەن بەر. ماعان ءبىر تۇيە بەر. ايتقانىڭدى ىستەيىن، — دەيدى الدار.

ءبىر تۇيە الىپ، ول تۇيەگە ءوزى ءمىنىپ، ارتىنا كەمپىردى مىنگەستىرىپ، الدار جونەلەدى. كەمپىردىڭ اۋىلىنا كەلەدى. اۋىلعا جاقىنداعاندا كەمپىردىڭ كەلە جاتقانىن كورىپ بالالار جۇگىرەدى.

بالالار جەتىپ كەلگەندە، الدار تۇيەگە ءبىز تىعىپ الادى. تۇيە اتىپ كەلىپ كەتەدى. تۇيە تۋلاعاندا كەمپىر دە ۇشادى، الدار دا ۇشادى. اۋىلدىڭ كورىپ تۇرعان ۇلكەن ادامدارى جۇگىرەدى. جۇگىرىپ كەلىپ قاراسا، كەمپىر ءولىپ قالعان. كەمپىردى الىپ كەلگەن ادام دا ولگەن. وڭىرىنە قاراسا، ۇلكەن شەنى بار.

— ماسقارا بولدىق - حاننىڭ ادامى ءولىپ قالىپتى. كەمپىر بولسا، جاسارىن جاساپ بولعان. مىنانىڭ ءولۋى بۇكىل ەلگە بۇلىك بولۋى مۇمكىن. ءوزىنىڭ شەنى ۇلكەن ەكەن، مۇنى حان جوقتاماي قويمايدى. ەندى نە ىستەيمىز؟ — دەسەدى.

كۇنىمەن، تۇنىمەن كەڭەسەدى. حاننىڭ قاھارىنان قۇتىلاتىن جول تابا المايدى. ءسۇيتىپ داعدارىپ وتىرعاندا... "ۋھ" دەپ دىبىس بەرەدى. ءبىرازدان كەيىن كوزىن اشادى. اقىرىندا ەسىن جيعان بولادى.

الداردىڭ تىرىلگەنىنە جۇرت جاتىپ-تۇرىپ قۋانادى.

سىيلىق الىپ، شاپان كيىل، "قوش بولىڭدار" دەپ الدار دا جونەيدى. سونىمەن، الدارعا ەكى جاعى دا ىرزا بولىسادى. "سەلدەي بولىپ اعاتىن قاننان، قىرعىننان قۇتقاردى" دەپ العىس ايتىسادى. كوپتىڭ العىسىن الىپ، بايدان ەنشىسىن الىپ، "ەسىڭ باردا ەلىڭ تاپ" دەپ، الدار ءوزىنىڭ ەلىنە كوشەدى.

الداردىڭ شىقبەرمەس شىعايبايعا قوناق بولعانى سول باياعى ەرتە زاماندا، قۇيرىعى كەلتە زاماندا شىقبەرمەس شىعايباي دەيتىن باي بولىپتى. سول شىقبەرمەس شىعايباي ۇيىنە ەشكىمدى قوندىرمايدى ەكەن، قوندىرسا ءدام بەرمەيدى ەكەن. زاماننىڭ دەگەن ساراڭ بايى، ءوزى تويسا دا، كوزى تويمايتىن باي ەكەن. ۇيىنە كىسى كەلسە، ونىڭ جاۋابى:

— شىق، ءاي، — ەكەن. وسىدان جۇرت ونى شىعايباي اتاپ كەتكەن ەكەن.

شىقبەرمەس شىعايبايدىڭ اتى ەستىلمەگەن ەل بولمايدى ەكەن. ونىڭ "شىق، ءويىن" ەستىمەگەن ەر بولمايدى ەكەن.

— تاس تۇلەك بولسا دا، ءدامىن تاتامىن، — دەگەن تالايلاردىڭ تاۋى شاعىلعان ەكەن.

— الدار قۋ! الداردىڭ المايتىنى، اربامايتىنى جوق، — دەگەن اتاقتا ەل-ەلگە جايىلادى. ەل اۋزىنداعى ماتەلگە اينالادى.

— ءاي، الدارىڭ قانشا قۋ بولسا دا، شىقبەرمەس شىعايبايدى الداي الماس، — دەيدى ەكەن جۇرت. وسى ءسوز الدارعا جەتەدى. شىقبەرمەس شىعايبايدىڭ اتىن الدار دا ەسىتەدى.

— شىقبەرمەس شىعايبايدى مىرزا بايعا اينالدىرماسام، الدار دەگەن اتىم قۇرىسىن، — دەپ الدار اتتانادى. كۇن-تۇن ءجۇرىپ، شىقبەرمەس شىعايبايدىڭ ەلىن ىزدەپ ساپار شەگەدى.

اقىرىندا ەلدەن ىرگەسىن اۋلاق سالعان، ەن دالاعا جالعىز ءۇي قونعان شىعايبايدىڭ ۇيىنە كەلەدى. الدار:

— شىقبەرمەس شىعايباي اتىڭ جامان، جۇرت ايتاتىن سىرىڭ جامان. نە ىستەپ وتىر ەكەنسىڭ، قۋ، — دەپ، اتىنان بىلدىرمەي ءتۇسىپ، جابىقتان سىعالايدى

سىعالاسا، شىعايباي قازى ءتىلىپ وتىر ەكەن، بايبىشەسى نان يلەپ، توقالى باس ءۇيىتىپ وتىر ەكەن، قىزى تىرنانىڭ ءجۇنىن جۇلىپ وتىر ەكەن.

— وسىدان ءدام تاتپاسام، الدار اتىم قۇرىسىن، — دەپ جىلماڭ ەتىپ:

— كەش جارىق! — دەپ كىرىپ بارادى.

بۇلار دا جىلدام ەكەن، الدار "كەش..." دەگەندى ايتىپ بولعانشا، قولدارىنداعى استى استارىنا تىعىپ، شىعايباي تاسپانى، بايبىشە ۇرشىقتى، قىزى تىگىپ جاتقان كويلەكتى، توقالى كوسەۋدى قولدارىنا الىپ وتىرىسا قالادى. تۇك بىلمەگەنسىپ، قولدارىنداعى ىسپەن بولىپ وتىرعانسىپ، جايباراقات بولا قالادى.

"ءاي، اككى بولعان نەمە ەكەنسىڭدەر، مىزعىماس قۋ ەكەنسىڭدەر" دەيدى الدار ىشىنەن. امانداسقانسىپ، قول الىسقانسىپ، بايعا سۇيكەنە بارىپ، تور الدىنا وتىرىپ الادى.

"ءاي، كوسە ەكەنسىڭ، جۇرتتى قۇرتقان قۋ ەكەنسىڭ! ءجۇرىسىڭ جىلماڭ ەكەن. جىرىندى بولعان سۇم ەكەنسىڭ! قۋ بولساڭ دا، سۇم بولساڭ دا، مەنەن دىم دا تيمەس" دەيدى باي ىشىنەن.

— قايدان جۇرگەن سۇمسىڭ؟ قايدا باراسىڭ؟ نە ەستىگەن-بىلگەنىڭ بار؟ — دەيدى باي الدارعا.

— كورگەن-بىلگەنىم كوپ. جولدا كەلە جاتىپ ۇلكەن سارى جىلان كوردىم. جۋاندىعى تاپ ءوزىڭنىڭ استىڭداعى قازىداي.

ارتىق-كەم قىپ اسىرماي،

شىن ايتقاندا جاسىرماي:

تاسپەن ۇردىم جىبەرىپ،

كۇڭ استىنداعى باسىنداي.

بىلش ەتتى يلەنىپ،

بايبىشە استىنداعى نانىنداي.

وتىرىك بولسا ساقال جۇلىنسىن

قىز استىنداعى تىرناداي.

ءبارىن دە وسىنىڭ كورىپ كەلدىم،

اسىندى قىلىشتى ۇرلاماي، —

دەيدى. وسىنى ايتقاننان كەيىن باي:

— شوق ءتۇسسىن تىلىڭە! — دەپ، استىنداعى قازىسىن لاقتىرىپ تاستايدى.

— ءتىلىڭ تاسقا ءتيسىن! — دەپ بايبىشە استىنداعى نانىن لاقتىرادى.

— جاعىڭ قارىسسىن! - دەپ توقال باسىن لاقتىرادى.

— جاتىڭا جىلان جۇمىرتقالاسىن، — دەپ قىزى تىرنانى لاقتىرادى.

— قازانىڭدى اسا بەر، بايبىشە، - دەيدى باي. "امال قايسى" دەگەن پىشىنمەن، بايبىشە قازانعا اس سالادى.

— ءپىس، قازانىم، بەس اي! — دەپ سالادى.

— وتىرايىن ون اي! — دەپ، الدار ەتىگىن شەشىپ لاقتىرىپ، تورگە نىعايىپ وتىرىپ الادى.

قازان تۇنىمەن قاينايدى، ءبىراق تۇسىرىلمەيدى. قايناساڭ قاينا دەپ، ب ا ق جيىپ الدار دا وتىرادى.

اقىرىندا باي شىداماي:

— ءاي، كەمپىر، سال توسەكتى، - دەيدى. قاتىنى توسەك سالادى، جاتۋعا كىرىسەدى. "جاتساڭ جات" دەپ، الدار دا جاتادى. بايدىڭ كوزى ۇيقىعا باردى-اۋ دەگەن كەزدە، الدار ورنىنان تۇرىپ، قازانداعى ەتتى ءسۇزىپ الىپ، ونىڭ ورنىنا تۋلاقتى تۋراپ سالىپ قويادى. ءبىر ۋاقىتتا باي ويانىپ، قاتىنىن وياتادى.

— مىنا يت ۇيىقتادى بىلەم. ءتۇسىر اسىندى تەز، ۋاقىتىمەن اسىمىزدى جەگىزبەدى عوي، يت، — دەيدى.

بايبىشە تەزدەتىپ، قاراڭعىدا "استى" تۇسىرەدى. باي پىشاقتى قولعا الىپ جىبەرىپ:

— جات، جىگىتىم، جات! سازايىڭ وسى! - دەپ اۋزىنا ءبىر كەسەگىن اساپ جىبەرسە، ءتىسى وتپەيدى. ولاي يدالايدى، بىلاي يدالايدى، بولمايدى.

— ەتىڭ نە بولىپ كەتكەن؟ وڭكەي شاندىر، - دەپ قاتىنىنا ۇرسادى. ءتۇيىلىپ قالىپ، ماي سۇرايدى. كەبەجەنى اشىپ، اياققا ماي سالادى. ادەيى وسىنى اندىپ، الدار ورنىنان تۇرىپ بارىپ، اياققا سالىنعان مايدى الىپ قويادى. ونىڭ ورنىنا ىرگەدەن سيىردىڭ جاس جاپاسىن الىپ سالادى.

شىعايباي اياقتى الىپ جىبەرىپ، بىلجىراپ تۇرعان جاپانى ماي دەپ اۋزىنا سالىپ جىبەرەدى. سالىپ جىبەرەدى دە، لاق ەتكىزىپ قۇسادى.

— قازى ورنىنا شاندىر بەردىڭ، ماي ورنىنا جاپا بەردىڭ، الجىعان! — دەپ اياقپەن كەمپىرىن ءبىر قويادى. كەمپىردىڭ باسى جارىلىپ، ويبايلاپ قالادى.

كەمپىردىڭ داۋىسىنان ويانعان بولىپ، الدار سىرتقا شىعادى. "بۇل سۇمنىڭ ىزاسى از بولماس، اتىما بىردەڭە قىلىپ ءوشىن الار" دەپ اتىنا بارادى. اتىنىڭ قاسىندا بايدىڭ دا اعى تۇر ەكەن. ءوز اتىنىڭ ماڭدايىنداعى قاسقاسى بولماسا، ەكەۋىنىڭ ەشبىر ايىرماشىلىعى جوق ەكەن. "ماعان ويلايتىن زيانى بولسا، وزىنە ءتيسىن" دەپ، ءوز اتىنىڭ قاسقاسىنا بوق جاعىپ جوعالتادى دا، باي اتىنىڭ ماڭدايىنا بور جاعىپ، قاسقا ات قىلىپ قويادى. سۇيتەدى دە ورنىنا كەلىپ جاتىپ، ۇيىقتاپ قالادى.

ەتتى، مايدى جەپ قويعان الدار ەكەنىن، مۇنىڭ جۇرتتان اسقان ءبىر قۋ ەكەنىن باي بىلەدى. بىلەدى دە ءىشىن ىزا كەرنەپ: "تۇرا تۇر، بالەم" — دەيدى. الدار ۇيىقتادى-اۋ دەگەن كەزدە سىرتقا شىعىپ، الداردىڭ اتىن جارىپ تاستايدى.

— مىنە، جىگىتىم، سازايىڭ! — دەپ قۋانىشپەن توسەگىنە كەلىپ جاتىپ ۇيقىعا كەتەدى. تاڭەرتەڭ باي ورنىنان تۇرىپ جاتىپ، الدارعا ايتادى:

— مىنا كەمپىر، ءبىر قاسقا ات ءولىپ جاتىر دەيدى. سەنىڭ اتىڭ بولۋ كەرەك جارىلىپ قالعان. سورلى اتىندى باقپاي، قازان باعىپ جۇرگەنىڭ نە قىلعانىڭ؟ — دەپ قارق-قارق كۇلەدى.

الدار تۇرىپ:

— قانداي قاسقا ەكەن؟ بوق قاسقا بولسا مەنىكى بولار، بور قاسقا بولسا سىزدىكى بولىپ جۇرمەسىن! — دەيدى.

باي قۇرىعانىن بىلەدى دە، ورنىنان تۇرا جۇگىرەدى. جۇگىرىپ بارسا، ايتقانىنداي ءولىپ جاتقان بايدىڭ بور قاسقاسى ەكەن.

باي كۇيىپ كەتىپ الدارعا كەلىپ:

— جوعالت قاراڭدى، سۇم! مەن سەنى ەندى كورمەيىن، — دەپ، كەيىپ شىعىپ كەتەدى.

سىرتقا شىعىسىمەن قاتىنىنا:

— الگى نانىڭدى بەر! مىنا ءيتتىڭ قاراسىن كورمەيمىن! تەز جونەلت، — دەيدى.

ايەلى وشاقتا ءپىسىپ جاتقان ناندى وتتان سۋىرىپ بەرە قويادى.

مۇنى كورە سالىپ، الدار جۇگىرىپ شىعادى.

— ە، بايەكە! ەندى بۇدان بىلاي جولىعامىز با، جوق پا؟ اقتىق رەت قازاق داستۇرىمەن كورىسىپ ايىرىلىسايىق — دەپ، بارا بايدى قۇشاقتايدى. بايدى قۇشاقتاپ، قىسىپ جىبەرمەيدى. وتتان جاڭا شىققان نان بايدىڭ كەۋدەسىن كۇيدىرىپ كەتەدى.

— اۋ، جارايدى ەندى! - دەگەن سايىن قىسا تۇسەدى.

— اۋ، مىنا يت جەگىرىڭدى يت جەسىن! ءما، جەمتىگىڭدى! - دەپ قوينىنان ناندى لاقتىرىپ تاستايدى.

— ءپىسىمىللايى پىسكەن اس، اۋزىما كەلىپ تۇسكەن اس، — دەپ، الدەكەڭ قاعىپ الادى.

باي ەندى كەتەيىن دەسە، الدار تاعى جىبەرمەيدى.

— اۋ، سۇم! الاتىن نانىڭدى الدىڭ، ەندى نەڭ بار؟ — دەسە:

— مىناۋ ەتىگىم جىرتىلىپ، جۇلىعىم شىعىپ ءجۇر. ءبىزىڭدى بەرىپ كەت — دەيدى. بايدىڭ بەرگىسى كەلمەيدى. الدار جابىسىپ جىبەرمەيدى. اقىرى بولماعان سوڭ:

— ءا، الساڭ الشى، انت ۇرعان! ال دا قاراڭعى جوعالتشى كاپىر!، — دەيدى.

الدار "راقمەتتى" جاۋدىرمالاتىپ كۇلىپ قالا بەرەدى. باي كەتىسىمەن قاتىنىنا جۇگىرىپ كەلىپ:

— ال، قىزىندى كيىندىر، – دەيدى.

— ە، نە ءۇشىن؟

— بايمەن كەلىسىپ، قىزىندى الاتىن بولدىم.

— جوعال ءارى، جۇرتتى جالماعان! ساعان قىز بەرەتىن بە ەدى باي!

— ايتپەسە، ءوز قۇلاعىڭمەن ەسىتىپ قال، — دەپ، سىرتقا شىعىپ كوپ جەرگە بارىپ قالعان بايدىڭ ارتىنان ايقايلايدى:

— ءاي، باي! قىزىندى بەرمەي جاتىر قاتىنىڭ، — دەيدى.

— ءاي، قاتىن! بەر ءبىزدى! جوعالت سول كاپىردىڭ كوزىن! — دەپ باي ايقايلايدى.

— ءانى، ەسىتتىڭ بە؟ - دەيدى الدار قاسىندا تۇرعان ايەلگە.

— مىنا كاپىر يت الجىعان با ءوزى؟ ەلدى قۇرتقان ءبىر قۋ اياققا قىزىن بەرىپ قۇتىرعان با؟ — دەپ، تاڭ قالادى ايەلى.

قاتىن-قالاشقا بوي بەرگەن الدار ما؟ اناۋ-مىناۋ دەگەنگە كونبەستەن، قىزدى اتقا مىنگىزەدى. الداردىڭ ويىنى وسىلاي بولادى دەپ، ەلىنە قاراي جونەي بەرەدى.

الداردىڭ وگىز سەمىرتكەنى، كەرۋەن باسىنىڭ ەكى الداۋى

ءبىر كۇنى الدار ۇلكەن قارا جولمەن ساپار ءجۇرىپ كەلە جاتىپ، مال ايداعان ۇلكەن ءبىر كەرۋەنگە كەزدەسەدى. الدار جانىنان جورتىپ ءوتىپ بارا جاتقاندا كەرۋەن باسى:

— ءاي، جىگىتىم! بوسقا جۇرگەنشە مال تاپپايسىڭ با؟ — دەيدى.

— تابايىن، - دەيدى الدار.

— ولاي بولسا، ءبىز ساعان 100 وگىز بەرەلىك. سونى قاسىمىزدا جايىپ، ايداپ وتىر. كەشكە قونعان جەرىمىزدە وتتاتىپ وتىر. وسىعان كونەسىڭ بە؟ — دەيدى.

— جاقسى، كونەيىن. وگىزدەرىڭدى سەمىرتىپ بەرەيىن، - دەيدى الدار.

ءسۇيتىپ، كەرۋەننىڭ ءجۇز وگىزىن جايۋعا كىرىسەدى. وگىزدەرىن كەرۋەنمەن قاتار ايداپ بىرنەشە كۇن ءجۇرىپ وتىرادى.

بۇل جانۋارلاردى ازىراق قاتتى ايداپ، ءىشىن بوساتپاسا بولماس، اۋىرلاپ جۇرە الماي كەلەدى دەپ، ءبىر كۇنى وگىزدەردى قاتتى ايداپ، قۋا جونەلەدى. سول قۋۋمەن وتىرىپ، كەرۋەننەن بىرنەشە كۇندىك جەرگە وزىپ كەتەدى.

ءبىر جەرگە كەلەدى دە:

— جىرىمداپ بەرگەن مالدى العان الداردى كورگەن ەكەنسىڭدەر، - دەيدى دە، وگىزدەردى ايدالاداعى ءبىر قوراعا قاماپ تاستاپ، بارلىعىنىڭ دا قۇيرىقتارىن كەسىپ الادى. ول قۇيرىقتاردى كەرۋەننىڭ جۇرەتىن جولىنداعى ءبىر ۇلكەن باتپاققا اكەلىپ، ءارقايسىسىن ءار جەرگە شانشادى. ءوزى باتپاقتىڭ ءبىر شەتىن قازۋعا كىرىسەدى. بىرنەشە كۇننەن كەيىن كەرۋەنشىلەر كەلەدى. كەلسە، وگىزدەرى جوق. الداردىڭ ءوزى باتپاقتى اينالدىرىپ قازىپ جاتىر.

— اۋ، نەعىپ جاتىرسىڭ؟ وگىزدەر قايدا؟ — دەيدى كەرۋەن باسى.

— ۋاي، نە قىلاسىڭ؟ وگىزدەر تويىنىپ، جۇندەرى تۇلەپ، شولدەگەننەن بوي بەرمەي، مىنا باتپاققا كەلىپ ءتۇسىپ كەتكەنى. باتپاقتىڭ استى سۋ ەمەس پە؟ سول سۋعا تۇمسىقتارى جەتىپ سۋ ءىشىپ شىقپاي جاتقانى. قاندارى كەۋىپ قالعان ەكەن، ءتىپتى شىعارا الماي قويدىم، — دەيدى.

— كانى، باتپاقتا وگىز تۇگىل سايتان دا جوق قوي! — دەيدى كەرۋەن باسى.

— انا قۇيرىقتارىن كورمەيسىڭ بە، شوشايىپ شىعىپ تۇرعان. وگىز بولماسا، ول نە؟ - دەيدى الدار.

— ال، وگىز ول بولسىن، ءوزىڭ جەردى نەگە قازىپ جاتىرسىڭ؟

— وگىزدى ايداپ شىعا الماعان سوڭ، مىنا باتپاقتى قازىپ، بىر-بىرلەپ ايداپ شىققاندى ەدىم.

— قوي، مىناۋىڭ ەرىككەننىڭ ەرمەگى! سول باتپاقتى قازىپ بولعانشا ءبىز جولدان قالىپ، جاتامىز با؟ — دەپ، تۇسە قالىپ، كۇشىنە سەنگەن ءبىر نەمە ەكەن، جۇگىرىپ بارىپ ءبىر قۇيرىقتى ۇستاي الادى.

— ويباي، توقتا! — دەپ الدار جۇگىرىپ بارىپ جىبەرمەيدى.

— ال، نەمەنە؟

— ويباي، قۇيرىعىنان تارتا كورمە! سيىردىڭ قۇيرىعى وسال بولادى. ءۇزىلىپ كەتەدى. سيىردىڭ كوبى شولاق بولاتىنىن بىلمەيسىڭ بە؟ قۇيرىعىن تارتىپ ءۇزىپ الساڭ، ءبىرى قالماستان سۋعا كەتەدى. ولار جالعىز عانا قۇيرىعىنا ىلىگىپ تۇر. ايتپەسە، سۋعا كەتىپ قالادى، — دەيدى.

— وتتاپ تۇرعانىڭ نە ءوزى؟ — دەپ كەرۋەن باسى جۇگىرىپ بارىپ، ءبىر قۇيرىقتى تارتىپ قالىپ، سۋىرىپ الادى.

— مىناۋى قالاي بوس ەدى، — دەپ، ەكىنشى بىرەۋىن تاعى سۋىرىپ الادى.

— اپىراي، كۇشىڭ قالاي ەدى، جارىقتىعىم! وگىزدەن دە كۇشتى ەكەنسىڭ. كۇشتى بالۋان ادامدى ومىرىمدە ءبىرىنشى كورۋىم، كۇشىڭ بايلىعىڭا ساي كەلگەن ەكەن. ويباي، ەندى تارتا كورمە! مىنا كۇشىڭمەن ءبىر وگىز دە قالمايدى. ءبارىنىڭ قۇيرىعى ءۇزىلىپ، باتىپ كەتەدى. ونان دا بازاردان كەتپەن ساتىپ اكەلىپ جابىلا قازساق، ءبارىن دە ارشىپ الامىز. اپىراي، كۇشىڭنەن قورقايىن دەدىم. ەندى تارتۋىڭدى قوي! - دەپ، الدار جۇگىرىپ كەلىپ كەرۋەن باسىن ۇستايدى.

كەرۋەن باسى ماقتانشاق ءبىر مىرزا ەكەن. "وگىزدەي كۇشىڭ بار" دەگەنگە كەۋدەسىن كوتەرە تۇسەدى. ماقتانىپ، تاعى بىرنەشە قۇيرىقتى جۇلىپ الادى. اقىرىندا مالعا قۇمارلىعىن ماقتانشاقتىعى جەڭەدى، تارتۋىن قويادى.

— تەز كۇرەك اكەلىپ ارشىعان ءجون بولار، — دەپ قۇيرىقتى تارتۋدى قويادى.

— مىنە، ءجۇز سوم اقشا، بىرەۋىڭ تەز بارىپ، كۇرەك ساتىپ اكەلىڭدەر، — دەيدى كەرۋەن باسى. ءجۇز سومدى كورىپ الداردىڭ كوزى جايناپ كەتەدى.

— كۇرەك اكەلگەندە ءبىر ءمان بار. قۇيرىقتىڭ ۇشىنا ءىلىنىپ تۇرعان وگىزدەر كەپكە توزبەيدى. وسال قۇيرىق ەمەس پە؟ ەكى-ۇش كۇننەن كەيىن ءۇزىلىپ كەتەدى. تەز قازىپ الۋ كەرەك بولادى. كەتپەندى قالاي دا كەشكە دەيىن جەتكىزۋ كەرەك. بۇعان ءبىر جۇيرىك جىگىت بارۋ كەرەك، — دەيدى. جىگىتتەردىڭ ىشىنەن "مەن بارامىن" دەۋشى تابىلمايدى. ءبارى دە "بۇگىن كۇرەك جەتكىزۋ قايدا! بازارعا دا جەتە المايمىز" دەيدى.

— بولماس، بولماس! مەن ءوزىم-اق جۇرەيىن، — دەيدى الدار.

— ولاي بولسا، جارايدى، ءما، اقشا! قالايدا بۇگىن جەت! — دەپ كەرۋەن باسى ءجۇز سومدى الدارعا بەرەدى.

ءجۇز سوم قولعا تۇسكەن سوڭ، الداردىڭ اياعى اياعىنا جۇقپايدى. قۇيىنداي ۇشىپ جونەلەدى.

— شايتاننىڭ جۇيرىگى-اي، لەزدە كوز ۇشىنا جەتىپ جوق بولدى، — دەپ كەرۋەنشىلەر ماقتاسادى. الدەكەڭ جۇگىرىپ وتىرىپ، قاماعان وگىزدەرگە كەلىپ، الدىنا سالىپ اپ، جونەي بەرەدى.

الداردىڭ تازشانى ەمدەۋى وگىزدەردى ايداپ كەلە جاتسا، قوي باققان ءبىر تازشاعا جولىعادى. امانداسىپ، ول-پۇلدەپ وتىرىپ، تورسىعىنداعى ايرانىنان ءىشىپ، ءشولىن قاندىرادى.

"وسىنى الداپ، قويىن ايداپ كەتسەم" — دەيدى ىشىنەن الدار. "قالاي الدايمىن" دەپ وتىرىپ، قويشىنىڭ سامايىنا

ءبىر جەرگە كەلەدى دە:

— جىرىمداپ بەرگەن مالدى العان الداردى كورگەن ەكەنسىڭدەر، — دەيدى دە، وگىزدەردى ايدالاداعى ءبىر قوراعا قاماپ تاستاپ، بارلىعىنىڭ دا قۇيرىقتارىن كەسىپ الادى. ول قۇيرىقتاردى كەرۋەننىڭ جۇرەتىن جولىنداعى ءبىر ۇلكەن باتپاققا اكەلىپ، ءارقايسىسىن ءار جەرگە شانشادى. ءوزى باتپاقتىڭ ءبىر شەتىن قازۋعا كىرىسەدى. بىرنەشە كۇننەن كەيىن كەرۋەنشىلەر كەلەدى. كەلسە، وگىزدەرى جوق. الداردىڭ ءوزى باتپاقتى اينالدىرىپ قازىپ جاتىر.

— اۋ، نەعىپ جاتىرسىڭ؟ وگىزدەر قايدا؟ — دەيدى كەرۋەن باسى.

— ۋاي، نە قىلاسىڭ؟ وگىزدەر تويىنىپ، جۇندەرى تۇلەپ، شولدەگەننەن بوي بەرمەي، مىنا باتپاققا كەلىپ ءتۇسىپ كەتكەنى. باتپاقتىڭ استى سۋ ەمەس پە؟ سول سۋعا تۇمسىقتارى جەتىپ سۋ ءىشىپ شىقپاي جاتقانى. قاندارى كەۋىپ قالعان ەكەن، ءتىپتى شىعارا الماي قويدىم، — دەيدى.

— كانى، باتپاقتا وگىز تۇگىل سايتان دا جوق قوي! — دەيدى كەرۋەن باسى.

— انا قۇيرىقتارىن كورمەيسىڭ بە، شوشايىپ شىعىپ تۇرعان. وگىز بولماسا، ول نە؟ - دەيدى الدار.

— ال، وگىز ول بولسىن، ءوزىڭ جەردى نەگە قازىپ جاتىرسىڭ؟

— وگىزدى ايداپ شىعا الماعان سوڭ، مىنا باتپاقتى قازىپ، بىر-بىرلەپ ايداپ شىقپاقشى ەدىم.

— قوي، مىناۋىڭ ەرىككەننىڭ ەرمەگى! سول باتپاقتى قازىپ بولعانشا ءبىز جولدان قالىپ، جاتامىز با؟ — دەپ، تۇسە قالىپ، كۇشىنە سەنگەن ءبىر نەمە ەكەن، جۇگىرىپ بارىپ ءبىر قۇيرىقتى ۇستاي الادى.

— ويباي، توقتا! — دەپ الدار جۇگىرىپ بارىپ جىبەرمەيدى.

— ال، نەمەنە؟

— ويباي، قۇيرىعىنان تارتا كورمە! سيىردىڭ قۇيرىعى وسال بولادى. ءۇزىلىپ كەتەدى. سيىردىڭ كوبى شولاق بولاتىنىن بىلمەيسىڭ بە؟ قۇيرىعىن تارتىپ ءۇزىپ الساڭ، ءبىرى قالماستان سۋعا كەتەدى. ولار جالعىز عانا قۇيرىعىنا ىلىگىپ تۇر. ايتپەسە، سۋعا كەتىپ قالادى، — دەيدى.

— وتتاپ تۇرعانىڭ نە ءوزى؟ — دەپ كەرۋەن باسى جۇگىرىپ بارىپ، ءبىر قۇيرىقتى تارتىپ قالىپ، سۋىرىپ الادى.

— مىناۋى قالاي بوس ەدى، — دەپ، ەكىنشى بىرەۋىن تاعى سۋىرىپ الادى.

— اپىراي، كۇشىڭ قالاي ەدى، جارىقتىعىم! وگىزدەن دە كۇشتى ەكەنسىڭ. كۇشتى بالۋان ادامدى ومىرىمدە ءبىرىنشى كورۋىم، كۇشىڭ بايلىعىڭا ساي كەلگەن ەكەن. ويباي، ەندى تارتا كورمە! مىنا كۇشىڭمەن ءبىر وگىز دە قالمايدى. ءبارىنىڭ قۇيرىعى ءۇزىلىپ، باتىپ كەتەدى. ونان دا بازاردان كەتپەن ساتىپ اكەلىپ جابىلا قازساق، ءبارىن دە ارشىپ الامىز. اپىراي، كۇشىڭنەن قورقايىن دەدىم. ەندى تارتۋىڭدى قوي! — دەپ، الدار جۇگىرىپ كەلىپ كەرۋەن باسىن ۇستايدى.

كەرۋەن باسى ماقتانشاق ءبىر مىرزا ەكەن. "وگىزدەي كۇشىڭ بار" دەگەنگە كەۋدەسىن كوتەرە تۇسەدى. ماقتانىپ، تاعى بىرنەشە قۇيرىقتى جۇلىپ الادى. اقىرىندا مالعا قۇمارلىعىن ماقتانشاقتىعى جەڭەدى، تارتۋىن قويادى.

— تەز كۇرەك اكەلىپ ارشىعان ءجون بولار، — دەپ قۇيرىقتى تارتۋدى قولادى.

— مىنە، ءجۇز سوم اقشا، بىرەۋىڭ تەز بارىپ، كۇرەك ساتىپ اكەلىڭدەر، — دەيدى كەرۋەن باسى. ءجۇز سومدى كورىپ الداردىڭ كوزى جايناپ كەتەدى.

— كۇرەك اكەلگەندە ءبىر ءمان بار. قۇيرىقتىڭ ۇشىنا ءىلىنىپ تۇرعان وگىزدەر كوپكە توزبەيدى. وسال قۇيرىق ەمەس پە؟ ەكى-ۇش كۇننەن كەيىن ءۇزىلىپ كەتەدى. تەز قازىپ الۋ كەرەك بولادى. كەتپەندى قالاي دا كەشكە دەيىن جەتكىزۋ كەرەك. بۇعان ءبىر جۇيرىك جىگىت بارۋ كەرەك، — دەيدى. جىگىتتەردىڭ ىشىنەن "مەن بارامىن" دەۋشى تابىلمايدى. ءبارى دە "بۇگىن كۇرەك جەتكىزۋ قايدا! بازارعا دا جەتە المايمىز" دەيدى.

— بولماس، بولماس! مەن ءوزىم-اق جۇرەيىن، — دەيدى الدار.

— ولاي بولسا، جارايدى، ءما، اقشا! قالايدا بۇگىن جەت! — دەپ كەرۋەن باسى ءجۇز سومدى الدارعا بەرەدى.

ءجۇز سوم قولعا تۇسكەن سوڭ، الداردىڭ اياعى اياعىنا جۇقپايدى. قۇيىنداي ۇشىپ جونەلەدى.

— شايتاننىڭ جۇيرىگى-اي، لەزدە كوز ۇشىنا جەتىپ جوق بولدى، — دەپ كەرۋەنشىلەر ماقتاسادى. الدەكەڭ جۇگىرىپ وتىرىپ، قاماعان وگىزدەرگە كەلىپ، الدىنا سالىپ اپ، جونەي بەرەدى.

---