الەم مويىنداعان ۇلى اباي - ىلىمدەگى التىن تاقتىڭ يەسى!
ۇلى اباي جايىندا وسى ۋاقىتقا دەيىن ەلىمىزدىڭ اسىل كەمەڭگەر،قارىمدى جازۋشىلارى،اقىندارى،بەلگىلى تۇلعالارى قۇندى مالىمەتتەر جازا وتىرىپ،باعا جەتپەس مۇرا قالدىردى. ءبىرىنشى كەزەكتە،ارينە،قازاقتىڭ ۇلى جازۋشىسى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ جازعان اباي جولى رومان ەپپوپەياسى -ابايدى تانۋداعى ەڭبەكتەردىڭ ىشىندەگى ەڭ اسىلى. تورتكۇل دۇنيە ءتورى مويىنداعان بۇل ەڭبەك-ۇلتىمىزدىڭ بوگەنايى ىسپەتتەس. اباي جولىن وقىماعان قازاق-قازاق ەمەس دەيدى عوي،سەبەبى جەر شاھارداعى بارشا تۇلعا تانيتىن، ەڭبەگىنە باس يەتىن اباي بەينەسى وسى ءبىر قۇندىلىقتا. قازاقتىڭ اقىن-جازۋشىلارىڭ ىشىندە اۋقاتتى وتباسىندا دۋنيەگە كەلگەن اباي بايلىقتان ساراڭدىققا سالىنبادى،كەرىسىنشە قاراپايىم حالىقتىڭ جوق -جىتىگىن جوقتاپ،ۇنەمى كومەك قولىن سوزۋعا تىرىستى. ول جايىندا اباي جولىندا اقىننىڭ ۇلىلىعى كوزگە تۇسەر ءساتى مىنادا:قۇنانباي ابايعا سەنىڭ بويىڭنان ءۇش ءتۇرلى ءمىن كوردىم دەيدى. ەڭ اۋەلى ارزان مەن قىمباتتىڭ پارقىن ايىرمايسىڭ. وزىڭدەگى باردى ارزان ۇستايسىڭ. جايداقسىڭ!جايداق سۋدى يت تە، قۇسا تا جالايدى. ابايدىڭ سول كەزدە اكەسىنە :ەڭ اۋەلى جايداق سۋعا تەڭەدىڭىز. قولىندا قۇرالى بار جالعىز جارىمعا عانا پايداسى تيەر شىڭىراۋداعى سۋ بولعانشا،قۇرالسىز كارى -جاسقا تۇگەل پايداسى تيەتىن جايداق سۋ بولعاندى دۇرىس كورەمىن،- دەپ حالىق قامىن ويلاپ ايتقانى ابايدىڭ دارا ەكەنىن ايقىنداي تۇسەدى. ابايعا دەگەن تەڭەۋ دە شەكسىز. التىن حاكىم،دانا اباي،دارا اباي،قازاقتىڭ باس اقىنى،قايتا تۋىلماس اقىن دەپ قازاقتىڭ بەلگىلى تۇلعالارى ابايدىڭ ۇلىلىعىن ايتقان ەدى. ءتىپتى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ءوزى "اباي داريا،مەن ودان شومىشپەن قالقىپ الدىم "دەپ ايتۋى ارقىلى ابايداعى ءىلىم ورداسىنىڭ شەگى جوق ەكەنىن پاش ەتەدى. اباي اتا جايىندا وسىنداي ۇلىلاردىڭ ۇلاعاتى قالعاننان كەيىن، ءتىپتى بىزگە داريادان ءبىر تامشى بولار ما ەكەن ؟
"ءبىر كۋنى ءابدىلدا تۇندە ۇيىقتاپ جاتىپ ءتۇس كوردى. كوك اسپاننىڭ ءجۇزى بۇلبۇل،بوزتورعاي،ساندۋعاشقا تولىپ كەتىپتى. ولار تولاسسىز قۇيىلىپ كەلىپ،كوك تىرەگىن الىپ سارايعا ءىلىنىپ تۇرعان التىن تورعا اسىعىپ كىرىپ جاتىر. بارلىعى تۇگەل كىرىپ بىتكەن سوڭتوردىڭ ەسىگى تارس جابىلدى. الگى قۇستار ايانىشتى ۇنمەن شىرقىراپ شىرىلداي جىلادى. ءابدىلدا دەرەۋ ۇمتىلىپ،توردىڭ ەسىگىن اشۋعا قول سوزدى. سول كەزدە قارا جەر قاق ايىرىلدى دا،توردان اراسى الىستاي بەردى. ەكى ارانى تەڭىزدىڭ كوكپەڭبەك سۋى الىپ كەتتى. وسى ءبىر عاجاپ اڭگىمەنى حاكىم ابايدىڭ ومىرىنە تەڭەيمىن. دالىرەك ايتسام،بۇل جەردەگى قارپايىم حالىق قۇس بولىپ،دوكەي بايلاردىڭ قاناۋ دەپ اتالاتىن تورىنا تۇسەدى. (اباي جولىندا-جازىقسىز قانقۋ سوزدەردەن قودار مەن قامقانىڭ ات جەككەنگە ايدالۋى،تاكەجان مەن قارجاننىڭ جاۋىزدىعىنانابايدىڭ"قاراشا،جەلتوقسان مەن سول ءبىر ەكى -اي "ولەڭىن جازۋى،قۇنانبايدىڭ قاجىلىققا بارار ساپارىندا داركەمباي قارت قوداردان قالعان جەتىمىنە قۇن سۇرايدى. قۇنانبايدىڭ كونبەي داۋلاسۋى بارىسىندا داركەمبايدىڭ :ءبىلدىم،قۇداي جولى ەمەس،قۇنانبايلىق جولعا كەتىپ بارادى ەكەنسىڭ!-دەپ ايتۋى تورداعى حالىقتىڭ شىرىلىنىڭ كورىنىسى. وسى جاعدايلاردىڭ بارىندە اباي ۇنەمى حالىققا جاقتاسىپ،سۇرامساق بايلارعا قارسى شىقتى. ءتىپتى اكەسى قۇنانبايدان تەرىس باتا العانى،قاستىققا تاپ بولىپ تەپكى جەۋى،وتىرىك جالادان اباقتىدا وتىرۋى اعاسى تاكەجانمەن داۋلاسۋى سياقتى اۋىر ماشاقاتتاردى وتكىزسە دە،زاماناسىنىڭ قۋلىق،سۇمدىعى تاۋسىلمادى. "سوقتىقپالى،سوقپالى جەردە ءوستىم،مىڭمەن جالعىز الىستىم كىنا قويما ! "-،دەپ اقىن ءوزى ايتقانداي اقىرىندا "ەي سورلى زامان،مەنەن اياعان قاي قاستىعىڭ قالدى... مەن ىشپەگەن ۋ بار ما ؟،-دەي بەرە قارا جەرى قاق ايىرىلادى. . تەڭىزدىڭ كوكپەڭبەك سۋىن ابايدىڭ قالدىرعان ماڭگىلىك ءدارىسى دەپ بىلەمىن.
"اسىل ءسوزدى ىزدەسەڭ ابايدى وقى ەرىنبە "دەپ س. تورايعىروۆ ايتپاقشى،اباي اتانىڭ قاراسوزدەرىن وقي كەلە كوپتەگەن تۇيىندەر جاسادىم. ءۇشىنشى قاراسوزىندە ايتىلعان ويدىڭ ءبارىن "ءىسى بىلمەس،كىسى بىلەر "دەگەن ماقالعا سىيعىزادى. اباي زامانىندا بولعان وقيعانىڭ،الىدە بولىپ كەلە جاتقانىنا كوزىم جەتەدى. بۇگىندە ادام بالاسىنىڭ ساناسىنا "جاقسى ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن جاماندىق قىلسادا وقا ەمەس "دەگەن سوزدەر ءسىڭىپ قالعان. كەز كەلگەن جاعدايدى پارامەن،قۋلىق-سۇمدىقپەن شەشە سالادى. ʺءىسىڭنىڭ تۇزۋلىگىڭنەن ەمەس،كىسىڭنىڭ امالشى ايلالىعىنان جەتەرسىڭ" دەپ ايتقاناباي زامانى ءالى دە سول. جۇرتتىڭ بيلىگى باردىڭ استى ۇستىنە ءتۇسىپ،بايەك بولۋ عاداتى دا ءالى دە سول. باسقا شارا جوق قايتەدى ەندى، ءقازىر ادام بيلەيتىن ەمەس اقشا بيلەيتىن زامان ەمەس پە ؟ابايدىڭ قۇندى سوزدەرىنىڭ ىشىندە ەڭ ءبىر وزىمە ۇنايتىنى،كوڭىلىمە جاقىنى "قايعى كەلسە قارسى تۇر قۇلاي بەرمە "دەگەن ۇلاعاتى. دانا اباي ءوزى ومىرىندە قانشاما اۋىر جاعدايلاردى باسىنان وتكىزسە دە مويىمادى كەرىسىنشە اياعىن نىق باسىپ،قيىندىققا قارسى تۇرا ءبىلدى. وسىنداي كەرەمەتتەي حاكىم ابايدى ء-ىلىم تاعىنىڭ يەسى دەسەم قاتەلەسپەيتىنىم ءسوزسىز.
احۋنباي ايعانىم سامات قىزى
You Might Also Like
-
ءيا، وسى ءبىر اۋىز ءسوز ادام ءتانىنىڭ بايلىعىن ەشتەڭەمەن تەڭەستىرۋگە كەلمەيتىندىگىن ءتۇسىندىرىپ، ەرەكشە وي سالادى. قانشاما عۇلاما عالىمدار دەنەنى دامىتۋ – تۇلعانىڭ بار بولمىسىن، ياعني مىنەز-قۇلقىن،...
-
قازىرگى كۇنىگى تۇسىنىگىمىزدە بۇل ءسوزدىڭ تۇپكى ماعىناسى-قۋانىشتى جاعدايعا بايلانىستى ەل شاقىرىلىپ وتكىزىلەتىن جيىن، ويىن-ساۋىق ورتاسى دەگەندى بىلدىرەدى. ءار قازاق ءۇشىن توي - ماقتانىش، جەتىستىك، اق دا...
