InfoHub Logo

ءيا، وسى ءبىر اۋىز ءسوز ادام ءتانىنىڭ بايلىعىن ەشتەڭەمەن تەڭەستىرۋگە كەلمەيتىندىگىن ءتۇسىندىرىپ، ەرەكشە وي سالادى. قانشاما عۇلاما عالىمدار دەنەنى دامىتۋ – تۇلعانىڭ بار بولمىسىن، ياعني مىنەز-قۇلقىن، ءوي-ورىسىن، سۇلۋلىق تالعامىن دامىتاتىندىعىن ايتىپ كەتكەن. ادام بالاسى كۇندەلىكتى تىرشىلىك بارىسىندا كوپتەگەن ءار ءتۇرلى قوزعالىستار جاسايتىنى بەلگىلى. ول ارينە، ءوز كەزەگىندە دەنەنىڭ كەيبىر مۇشەلەرىنىڭ ءوسىپ جەتىلۋىنە وڭ اسەرىن تيگىزۋى مۇمكىن. دەگەنمەن، مۇنداي قيمىل-ارەكەتتەر كەيدە كەرى اسەرىن دە تيگىزەدى. ايتالىق، ۇنەمى ءبىر باعىتتا جاسالعان قيمىل-ارەكەتتەن ادامنىڭ ءبىر مۇشەسى شارشاپ، ورگانيزمنىڭ قالىپتى ارەكەتىن وزگەرىسكە ۇشىراتۋى ىقتيمال. سول سەبەپتى كۇندەلىكتى ورىن الاتىن، ءبىر عانا باعىتتا جۇرگىزىلەتىن دەنە قيمىل-ارەكەتتەرىن دەنە تاربيەسىنىڭ قۇرالى دەپ قابىلداعان دۇرىس ەمەس.

نەگىزىندە دەنەنى جۇيەلى تۇردە شىنىقتىرۋ مەن دەنساۋلىقتى نىعايتۋ ادامنىڭ ويىن ءوسىرىپ، شىعارماشىلىق قابىلەتىن ارتتىرادى. ورگانيزم شاماسى كەلەتىن جاتتىعۋدى جانە دۇرىس ۇيىمداستىرىلعان جۇمىستى ورىنداعاندا عانا دامىپ، نىعايىپ جەتىلەدى. دەنە شىنىقتىرۋ تاربيەسى ادام دەنساۋلىعىن ساقتاپ جانە نىعايتادى، دەنەنىڭ دۇرىس دامىپ قالىپتاسۋىنا جەتكىزەدى. دەنەنى شىنىقتىرۋ تاربيەسىنىڭ ماقساتى – سالاۋاتتى ءومىر ءسۇرۋ نەگىزدەرىن ءبىلۋ جانە ۇستانۋ، ءوز ەركىمەن دەنە شىنىقتىرۋ جانە سپورتپەن شۇعىلدانۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ، دەنساۋلىقتى نىعايتۋعا جانە دەنە شىنىقتىرۋدى دۇرىس دامىتۋعا ىقپال جاساۋ بولىپ تابىلادى.

بالالار دەنە-بىتىمىنىڭ دۇرىس دامۋى، دەنساۋلىعىنىڭ نىعايۋى، جۇمىس قابىلەتىنىڭ ارتۋى سىرتقى ورتانىڭ قولايسىز جاعدايلارىنا قارسى تۇرۋعا ىقپال ەتەدى. جاقسى دەنساۋلىق -ادامنىڭ ەڭبەك جانە قوعامنىڭ ىس-ارەكەتكە جەمىستى قاتىسۋىنىڭ ماڭىزدى كەپىلى. ساباقتاردا، ساباقتان تىس ۋاقىتتا، سپورت سەكسيالارىندا دەنە تاربيەسىن كۇن سايىن ۇيىمداستىرىپ، قولايلى جاعدايلار جاساۋ قاجەت.تابيعي قوزعالىستىڭ تۇرلەرى جۇگىرۋ، قارعۋ، ءجۇزۋ، لاقتىرۋ، شاڭعى، كونكي، ۆەلوسيپەد تەبۋ، اكروباتيكا ومىرگە قاجەتتى داعدى جانە ىسكەرلىكتەردى قالىپتاستىرادى. جاس ادامداردىڭ دەنەسى ءتۇرلى جاتتىعۋلار كومەگىمەن شيراپ، داميدى. سوندىقتان كۇش، جىلدامدىق، توزىمدىلىك، يكەمدىلىك سياقتى ادام قابىلەتىن دامىتۋ وقۋشىلاردىڭ قوزعالتقىش تاجىريبەسىن بايىتادى، دەنە قوزعالىسىن ۇيلەستىرەدى.

دەنە تاربيەسى سالاسىندا ىرعاق، جەكە گيگيەنا، دەنە شىنىقتىرۋ مادەنيەتى، تۋريزم،سپورت ەرەكشە ورىن الادى. دەنە تاربيەسى ەڭ باستى كۇن ءتارتىبىن، ياعني، ەڭبەك، دەمالىس، تاماقتانۋ، ۇيقى، بوس ۋاقىت ىرعاقتارىن دۇرىس ۇيىمداستىرۋدى تالاپ ەتەدى. كۇن ءتارتىبىن ءتيىمدى پايدالانۋ بالالاردىڭ اقىل-ويى مەن دەنە قۇرىلىسىنىڭ دۇرىس دامۋىنا، دەنساۋلىعىن ساقتاۋعا كومەكتەسەدى.

مەيىلىنشە، كۇن ءتارتىبىن بۇزباۋ مىندەت. ءتارتىپ دەگەنىمىز - دەمالىس، تاماقتانۋ، جەكە گيگيەنا جانە كۇن مەن ءتۇننىڭ پايدالى ساتتەرىن ماڭىزدى، مازمۇندى قولدانۋ.

دۇرىسىندا دەنەنىڭ دۇرىس قالىپتاسۋى ءۇشىن كۇندەلىكتى جاتتىعۋلاردى نەدەن باستاپ، قالاي اياقتاۋ كەرەك ەكەندىگىن بىلگەن ابزال. ادامنىڭ قيمىل-ارەكەتى تاڭەرتەڭ ۇيقىدان ويانۋدان باستالادى. قيمىل قوزعالىستىڭ العاشقى باستاماسى- تاڭەرتەڭگى بوي جازۋ جاتتىعۋلارى.
ەڭ اۋەلى جۇرۋدەن باستاۋدىڭ ءمانى قان اينالۋ پروسەسى مەن ىشكى مۇشەلەردى ءتيىستى جۇكتەمەگە دايارلايدى. 5-10 مينۋت جۇگىرىپ، ودان كەيىن كەرىلىپ سوزىلۋ جاتتىعۋلارىن ورىندايدى. كەۋدەنى كەرە دەم الۋ، يىق، كەۋدە جانە بەلدى قوزعاۋ جاتتىعۋلارىن ورىنداپ، ولاردى بىرتىندەپ كۇردەلەندىرە بەرەدى.

وسىنداي دەنە تاربيەسى جۇيەسىندە سپورتپەن شۇعىلدانىپ، بولاشاقتا جوعارى كورسەتكىشتەرگە جەتۋ ءۇشىن تابيعي ورتا قاجەت. تابيعي ورتا دەگەنىمىز وزىمىزگە جاقسى تانىس اۋا، سۋ جانە كۇن ساۋلەسى. مۇنداي تابيعي ورتانى جۇيەلى تۇردە پايدالانۋدىڭ دەنساۋلىق ءۇشىن ماڭىزى زور. مەن دەنە شىنىقتىرۋ ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى رەتىندە بۇل جاعدايعا كوز جەتكىزدىم. وقۋشىلارىمدى تابيعي ورتانى جۇيەلى تۇردە پايدالانۋ ارقىلى جەتىستىككە جەتۋگە ۇيرەتتىم. سونىڭ ارقاسىندا جوعارعى كورسەتكىشتەرگە قول جەتكىزىپ كەلەمىز، ياعني ءتۇرلى جارىستارعا قاتىسىپ، جۇلدەلى ورىنداردى قانجىعالاپ ءجۇرمىز.

سونداي-اق، ءار ءتۇرلى اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋ ءۇشىن دە ورگانيزمدى ۇنەمى شىنىقتىرىپ وتىرۋ قاجەت ەكەنىن دە ايتقىم كەلەدى. شىنىعۋدىڭ ارقاسىندا ورگانيزم قورشاعان ورتاداعى تەمپەراتۋرانىڭ كۇرت وزگەرۋىنە بەيىمدەلەدى جانە ورگانيزمنىڭ جۇقپالارعا قارسىلىعىن جوعارلاتادى.

دەنە تاربيەسى – كوعامداعى جالپى مادەنيەتتىڭ بولىگى، ادامنىڭ دەنە قابىلەتتەرىن دامىتۋ مەن دەنساۋلىعىن نىعايتۋعا باعىتتالعان الەۋمەتتىك قىزمەتتىڭ ءبىر سالاسى.

دەنە تاربيەسى مەن سپورتتىڭ بارلىق قۇرالدارىن جانە تۇرلەرىن دۇرىس پايدالانۋ ارقىلى عانا وڭتايلى قوزعالىس بەلسەندىلىگىنە جەتۋگە بولادى. مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەردەگى ، مەكتەپتەردەگى وقىتۋ مەن تاربيەلەۋ باعدارلامالارىمەن قاراستىرىلعان دەنە دايىندىعىنىڭ مىندەتتى تۇرلەرى جانە ۇيدە دەربەس ءشۇعىلدانۋ ءاربىر وقۋشىعا قولايلى.

اسىرەسە، بۇگىنگىدەي ۇيدە وتىرىپ قاشىقتىقتان وقۋ جاعدايىندا مەنىڭ وسى ايتقاندارىمنىڭ ءمانى زور دەپ ويلايمىن. جۇيەلى دەنە جاتتىعۋلارى ەڭ قاجەتتى دۇنيە. دەنەنىڭ ساۋلىعى – جانىڭنىڭ ساۋلىعى ەكەنىن ۇعىنىپ، سالاۋاتتى ءومىر سلاتىن ۇستانىپ، كۇندەلىكتى سپورتپەن شۇعىلدانىپ جۇرەيىك!

وزبەكوۆ داۋلەت جانبولات ۇلى
الماتى قالاسى

---