الەمدىك ءبىلىم بەرۋ كەڭىستىگىنە ەنۋ كەزەڭىندە ادەبيەت ءپانىن وقىتۋدا جوبالاۋ قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگى
الەمدىك ءبىلىم بەرۋ كەڭىستىگىنە ەنۋ كەزەڭىندە ادەبيەت ءپانىن وقىتۋدا جوبالاۋ قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگى
«وقىپ ۇيرەنبەسەڭ، ونەرگە دە، دانالىققا دا قولىڭ جەتپەيدى» (دەموكريت)
ەلىمىزدە بولىپ جاتقان ىرگەلى وزگەرىستەر مەن قايتا جاڭعىرۋلار ونىڭ ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋ جۇيەسىنە دە ءتۇبىرلى وزگەرىستەر مەن ماقساتتار اكەلدى. ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ ماقساتتارى مەن مىندەتتەرىن قۇرۋدا ايتۋلى جاڭارۋلار ءجۇرىپ جاتىر. جەكە تۇلعاعا قاراي ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋ ۇدەرىستەرىن الەمدىك پەداگوگيكا الدىندا تۇرعان ماقسات ەكەنى بەلگىلى. گ. ن: سەليەۆكو ءوز زەرتتەۋلەرى ندە جەكە تۇلعا تۋرالى بىلاي انىقتاما بەرگەن بولاتىن: «ليچنوست – ەتو پسي - حيچەسكايا دۋحوۆنايا سۋششنوست چەلوۆەكا، ۆىستۋپايۋششايا ۆ رازنووبرازنىح وبوب - ششەننىحسيستەماح كاچەستۆ» ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ: «سىدەر مەن بىزدەر تەك بولاشاق بۋىندى عانا ەمەس، جالپى ادامزاتتىق ءقادىر - قاسيەتتەردىڭ ءمان – ماڭىزىن تۇسىنەتىن، جانى دا، ءتانى دە تازا ءبىلىمدى پاتريوت – ازاماتتار بۋىنىن تاربيەلەۋگە مىندەتتىمىز. بالالاردى وتاندى، تۋعان جەردى، ءوزىنىڭ حالقىن سۇيۋگە تاربيەلەۋ – ءمۇعالىمنىڭ اسا ماڭىزدى، اسا جاۋاپتى دا قادىرمەندى پارىزى»، - دەگەن بولاتىن. ولاي بولسا جەكە تۇلعا بويىندا وتانىن، تۋعان جەرىن، ءوز حالقىن ءسۇيۋ قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرىپ، بويىنا سىڭىرۋدە مەكتەپتەگى ءار ءمۇعالىمنىڭ، سونىڭ ىشىندە قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمىنىڭ ورنى ەرەكشە ەكەنى ءسوزسىز. ادەبيەت – ءسوز ونەرى. ۇلاعاتتى ادامدار ادەبيەتتى «ادامتانۋ قۇرالى» دەسە، ادەبيەت ءپانىن مەن «ادام تاربيەلەۋ قۇرالى» دەر ەدىم. سەبەبى ادەبيەت جەكە تۇلعاعا ءسوز مارجاندارىنىڭ قىر - سىرىن يگەرۋدەن جاي ءبىلىم بەرىپ قويمايدى، ەڭ باستىسى، ءومىردىڭ ەڭ قىمباتتىسى، ەڭ اسىلى – جاقسىلىق پەن ىزگىلىكتىڭ ۇرىعىن سەبەدى. ادەبيەت ءپانىنىڭ ءار ساباعىن ادام بويىنداعى اسقاق ارمان، ادەمى سەنىم، اسەمدىك پەن سۇلۋلىققا قۇشتارلىق ءتارىزدى ەڭ ءمولدىر سەزىمدەر مەن كىسىلىك قاسيەتتەر تۋرالى سىرلاسۋ ساباعى دەسەك تە بولادى. مەكتەپتە وقىتىلاتىن قاي ءپان بولسىن، ولاردىڭ ءبىلىم مەن داعدى، تاربيە بەرۋدە وزىندىك ورنى، اتقارار ماڭىزى بار. دەگەنمەن ادەبيەت ءپانى ءبارىنىڭ اناسىنداي قىزمەت اتقارادى. سەبەبى كەز - كەلگەن ءپاندى ۇعىنۋ ءۇشىن ساۋاتتى وقىپ، وقىعانىن ءتۇسىنىپ، جەتكىزە ءبىلۋ كەرەك. ادەبيەتتى، ءسوز ونەرىن، ءسوز ماعىناسىن تۇسىنبەگەن ادامعا ارينە، باسقانى ۇعىنۋ قيىندىق تۋعىزارى ءسوزسىز.
بۇگىنگى عىلىم مەن تەحنيكا عارىشتاپ دامىپ تۇرعان كەزدە، وقۋشىلاردىڭ ادەبي كىتاپتاردى قىزىعا وقي قويۋى ەكىتالاي دۇنيە. وسىنداي كەزدە وقۋشىنى قىزىقتىرا ءبىلۋ – وقىتۋشىعا بايلانىستى. ءداستۇرلى وقىتۋداعىداي بەرىلەتىن ءبىلىمدى ەڭ الدىمەن ءمۇعالىم ءتۇسىندىرىپ، سول تۇسىنىكتى، سونداي - اق وقۋلىقتاعى ۇعىمدى وقۋشى قايتالاپ بەرىپ وتىرسا، ول ءونىمسىز دەڭگەي، ءارى قىزىقسىز، ءبىر سارىندى بولار ەدى. ەگەر كوركەم تۋىندى تۋرالى وقۋشىنىڭ ءوز قابىلداۋى، ءوز پىكىرى تۋىنداسا، سول بويىنشا وقۋشىنىڭ ىزدەنىس جۇمىستارى بولسا، سونى نەگىزگە الا وتىرىپ، جاڭا ءبىلىمدى يگەرتۋگە ءىس - ارەكەت جاسالسا، ءمۇعالىمنىڭ ساباعى ناتيجەلى دە قىزىقتى بولارى ءسوزسىز. ادەبيەتتىڭ ءار ساباعىندا وقۋشىنىڭ ارەكەتى ءبىرىنشى كەزەكتە تۇرۋى قاجەت. ادەبيەتتىڭ قاي ساباعى بولماسىن وزىندىك ويلاۋ، پىكىرلەسۋگە، ىزدەنىسكە نەگىزدەلسە ساباق ءونىمدى بولماق. ۇلى اباي ءبىلىم الۋدىڭ جولى تۋرالى « ءبىلىم، عىلىمدى كوبەيتۋدىڭ ەكى قارۋى بار: ءبىرى - ويلاۋ، پىكىرلەسۋ؛ ەكىنشىسى - ساقتاۋ، قورعاۋ، سوندا ءبىلىمىڭ زورايادى» دەگەن ەكەن. سوندىقتان ءار ساباق سوكراتتىڭ «يسسلەدۋەم» ۇستانىمىنا نەگىزدەلگەن ءجون. ءوز تاجىريبەمدە ادەبيەت ءپانىن وقىتۋدا «وي تاستاۋ، ويلانتۋ، ويلاۋ» تەحنولوگياسىنىڭ مودەلىن ۇستانا وتىرىپ ساباق وتكىزۋدىڭ تيىمدىلىگىن انىقتادىم.
ق. احميروۆ اتىنداعى جوببمب زەلەنوۆ اۋدانى
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
كۋلتاسبايەۆا ايگۋل حايرجانوۆنا
الەمدىك ءبىلىم بەرۋ كەڭىستىگىنە ەنۋ كەزەڭىندە ادەبيەت ءپانىن وقىتۋدا جوبالاۋ قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگى جۇكتەۋ
«وقىپ ۇيرەنبەسەڭ، ونەرگە دە، دانالىققا دا قولىڭ جەتپەيدى» (دەموكريت)
ەلىمىزدە بولىپ جاتقان ىرگەلى وزگەرىستەر مەن قايتا جاڭعىرۋلار ونىڭ ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋ جۇيەسىنە دە ءتۇبىرلى وزگەرىستەر مەن ماقساتتار اكەلدى. ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ ماقساتتارى مەن مىندەتتەرىن قۇرۋدا ايتۋلى جاڭارۋلار ءجۇرىپ جاتىر. جەكە تۇلعاعا قاراي ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋ ۇدەرىستەرىن الەمدىك پەداگوگيكا الدىندا تۇرعان ماقسات ەكەنى بەلگىلى. گ. ن: سەليەۆكو ءوز زەرتتەۋلەرى ندە جەكە تۇلعا تۋرالى بىلاي انىقتاما بەرگەن بولاتىن: «ليچنوست – ەتو پسي - حيچەسكايا دۋحوۆنايا سۋششنوست چەلوۆەكا، ۆىستۋپايۋششايا ۆ رازنووبرازنىح وبوب - ششەننىحسيستەماح كاچەستۆ» ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ: «سىدەر مەن بىزدەر تەك بولاشاق بۋىندى عانا ەمەس، جالپى ادامزاتتىق ءقادىر - قاسيەتتەردىڭ ءمان – ماڭىزىن تۇسىنەتىن، جانى دا، ءتانى دە تازا ءبىلىمدى پاتريوت – ازاماتتار بۋىنىن تاربيەلەۋگە مىندەتتىمىز. بالالاردى وتاندى، تۋعان جەردى، ءوزىنىڭ حالقىن سۇيۋگە تاربيەلەۋ – ءمۇعالىمنىڭ اسا ماڭىزدى، اسا جاۋاپتى دا قادىرمەندى پارىزى»، - دەگەن بولاتىن. ولاي بولسا جەكە تۇلعا بويىندا وتانىن، تۋعان جەرىن، ءوز حالقىن ءسۇيۋ قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرىپ، بويىنا سىڭىرۋدە مەكتەپتەگى ءار ءمۇعالىمنىڭ، سونىڭ ىشىندە قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمىنىڭ ورنى ەرەكشە ەكەنى ءسوزسىز. ادەبيەت – ءسوز ونەرى. ۇلاعاتتى ادامدار ادەبيەتتى «ادامتانۋ قۇرالى» دەسە، ادەبيەت ءپانىن مەن «ادام تاربيەلەۋ قۇرالى» دەر ەدىم. سەبەبى ادەبيەت جەكە تۇلعاعا ءسوز مارجاندارىنىڭ قىر - سىرىن يگەرۋدەن جاي ءبىلىم بەرىپ قويمايدى، ەڭ باستىسى، ءومىردىڭ ەڭ قىمباتتىسى، ەڭ اسىلى – جاقسىلىق پەن ىزگىلىكتىڭ ۇرىعىن سەبەدى. ادەبيەت ءپانىنىڭ ءار ساباعىن ادام بويىنداعى اسقاق ارمان، ادەمى سەنىم، اسەمدىك پەن سۇلۋلىققا قۇشتارلىق ءتارىزدى ەڭ ءمولدىر سەزىمدەر مەن كىسىلىك قاسيەتتەر تۋرالى سىرلاسۋ ساباعى دەسەك تە بولادى. مەكتەپتە وقىتىلاتىن قاي ءپان بولسىن، ولاردىڭ ءبىلىم مەن داعدى، تاربيە بەرۋدە وزىندىك ورنى، اتقارار ماڭىزى بار. دەگەنمەن ادەبيەت ءپانى ءبارىنىڭ اناسىنداي قىزمەت اتقارادى. سەبەبى كەز - كەلگەن ءپاندى ۇعىنۋ ءۇشىن ساۋاتتى وقىپ، وقىعانىن ءتۇسىنىپ، جەتكىزە ءبىلۋ كەرەك. ادەبيەتتى، ءسوز ونەرىن، ءسوز ماعىناسىن تۇسىنبەگەن ادامعا ارينە، باسقانى ۇعىنۋ قيىندىق تۋعىزارى ءسوزسىز.
بۇگىنگى عىلىم مەن تەحنيكا عارىشتاپ دامىپ تۇرعان كەزدە، وقۋشىلاردىڭ ادەبي كىتاپتاردى قىزىعا وقي قويۋى ەكىتالاي دۇنيە. وسىنداي كەزدە وقۋشىنى قىزىقتىرا ءبىلۋ – وقىتۋشىعا بايلانىستى. ءداستۇرلى وقىتۋداعىداي بەرىلەتىن ءبىلىمدى ەڭ الدىمەن ءمۇعالىم ءتۇسىندىرىپ، سول تۇسىنىكتى، سونداي - اق وقۋلىقتاعى ۇعىمدى وقۋشى قايتالاپ بەرىپ وتىرسا، ول ءونىمسىز دەڭگەي، ءارى قىزىقسىز، ءبىر سارىندى بولار ەدى. ەگەر كوركەم تۋىندى تۋرالى وقۋشىنىڭ ءوز قابىلداۋى، ءوز پىكىرى تۋىنداسا، سول بويىنشا وقۋشىنىڭ ىزدەنىس جۇمىستارى بولسا، سونى نەگىزگە الا وتىرىپ، جاڭا ءبىلىمدى يگەرتۋگە ءىس - ارەكەت جاسالسا، ءمۇعالىمنىڭ ساباعى ناتيجەلى دە قىزىقتى بولارى ءسوزسىز. ادەبيەتتىڭ ءار ساباعىندا وقۋشىنىڭ ارەكەتى ءبىرىنشى كەزەكتە تۇرۋى قاجەت. ادەبيەتتىڭ قاي ساباعى بولماسىن وزىندىك ويلاۋ، پىكىرلەسۋگە، ىزدەنىسكە نەگىزدەلسە ساباق ءونىمدى بولماق. ۇلى اباي ءبىلىم الۋدىڭ جولى تۋرالى « ءبىلىم، عىلىمدى كوبەيتۋدىڭ ەكى قارۋى بار: ءبىرى - ويلاۋ، پىكىرلەسۋ؛ ەكىنشىسى - ساقتاۋ، قورعاۋ، سوندا ءبىلىمىڭ زورايادى» دەگەن ەكەن. سوندىقتان ءار ساباق سوكراتتىڭ «يسسلەدۋەم» ۇستانىمىنا نەگىزدەلگەن ءجون. ءوز تاجىريبەمدە ادەبيەت ءپانىن وقىتۋدا «وي تاستاۋ، ويلانتۋ، ويلاۋ» تەحنولوگياسىنىڭ مودەلىن ۇستانا وتىرىپ ساباق وتكىزۋدىڭ تيىمدىلىگىن انىقتادىم.
ق. احميروۆ اتىنداعى جوببمب زەلەنوۆ اۋدانى
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
كۋلتاسبايەۆا ايگۋل حايرجانوۆنا
الەمدىك ءبىلىم بەرۋ كەڭىستىگىنە ەنۋ كەزەڭىندە ادەبيەت ءپانىن وقىتۋدا جوبالاۋ قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگى جۇكتەۋ
You Might Also Like
