الماس قىلىش، اقىماق حان جانە تازشا بالا
ەرتەدە جاۋىزدىعى شەكسىز ءبىر حان بولىپتى. تالاي جاندى جازىقسىز قورلاپ، قان قاقساتىپتى. اق دەگەنى العىس، قارا دەگەنى قارعىس ەكەن. قول استىنداعى قارا حالىق ادىلەت ىزدەپ زار يلەپتى.
حاننىڭ قايدا جۇرسە دە جانىنان تاستامايتىن، كوزىنىڭ قاراشىعىنداي كورەتىن وتكىر الماس قىلىشى بار ەكەن.
ءبىر كۇنى الگى الماس قىلىش بايقاۋسىزدا حاننىڭ قولىن كەسىپ كەتىپ، قانىن سۋداي اعىزىپتى. اشۋلانعان حان نوكەرلەرى مەن ۋازىرلەرىن جيناپ الىپ:
— تالاي جىل جانىمداعى سەنىمدى جولداسىم ەدى. الماس قىلىشتى تاستاي سالۋعا كوزىم قيار ەمەس. كانە، بۇعان قانداي جازا بار؟ — دەپتى.
ۋازىرلەردىڭ ۇلكەنى ورنىنان تۇرىپ:
— ۋا، قۇدىرەتى كۇشتى حان يەم، سىزگە ىستەگەن اۋىر كۇناسى ءۇشىن ونى ون جىل قاپاس زىندانعا قاماپ، ازاپتاۋ كەرەك. توت باسىپ ءشىرىپ، ءوزى-اق جوق بولادى، — دەپ حانعا تاعزىم ەتىپتى.
وتىرعاندار باس ءۋازىردىڭ ءسوزىن ءبىر اۋىزدان ماقۇلداپتى.
حاننىڭ قولى دا جازىلىپ، كۇندە سەرۋەن، كۇندە تويمەن كوڭىلدى ءجۇرىپ جاتىپتى. كوزدى اشىپ-جۇمعانشا ون جىل دا ءوتىپتى. ءبىر كۇنى باياعى الماس قىلىشى ەسىنە تۇسكەن حان:
— بارىپ كورىڭدەرشى، — دەپ ءامىر ەتىپتى.
الماس قىلىش سول كۇيىنشە قىلپىپ تۇر ەكەن.
اشۋلانعان حان:
— كانە، مۇنان تەزىرەك قۇتىلۋدىڭ جولىن ايتىڭدار، ايتپەسە وسى قىلىشپەن باستارىڭدى الام، — دەپ جانىنداعىلاردى قاھارلى كوزىمەن اتا قاراپتى.
اقىلشى قىرىق ءۋازىردىڭ قۇتى قاشىپ، ەڭسەلەرى ءتۇسىپ كەتىپتى.
— قۇدىرەتتى حانىم، — دەپ ءبىر كەزدە ەكىنشى ءۋازىر جاسقانا ورنىنان تۇرىپتى. — وتقا ابدەن ۇستاپ، سۋعا سالىپ كورەيىك. قايتەر ەكەن؟
حان كەلىسىپتى. الماس قىلىش ءۇش كۇن وت ىشىندە، ءۇش كۇن سۋ استىندا جاتسا دا ءوڭىن بەرمەي، بۇرىنعى كۇيىندە قىلپىپ تۇر ەكەن.
حان دا، ۋازىرلەرى دە ەندى نە ىستەرىن بىلمەي داعدارىسىپتى. اقىرى، ولاردان ءۇمىت ۇزگەن حان امالسىز حالىققا:
— كىمدە-كىم مەنىڭ قولىمدى كەسكەن الماس قىلىشقا ويىمنان شىعاتىنداي جازا تاپسا، ات باسىنداي التىن بەرەم. جازاسى ويىمنان شىقپاسا، باسىن الام، — دەپ جار سالدىرىپتى.
نەبىر قارنى جۋان بيلەر دە، اشەيىندە دانىشپانسىپ، كەۋدە سوققان قاسقا باس اكىمدەر دە ءارى ويلانىپ، بەرى ويلانىپ، ەش امال تاپپاپتى.
كۇندەردىڭ ءبىر كۇنى ءۇستى-باسى البا-جۇلبا، كوز اشقالى قوي سوڭىندا جۇرگەن تازشا بالا حاننىڭ الدىنا كەلىپ باس ءيىپ، تاعزىم ەتىپتى.
— دات، تاقسىر!
— ايتارىڭ بولسا ايت! — دەپتى حان.
تازشا بالا حان الدىندا جاتقان تازا قۇرىشتان قۇيىلعان وتكىر الماس قىلىشقا قاراپ تۇرىپ:
— قۇدىرەتتى حان يەم! بۇنىڭ بىردەن-بىر جازاسى — اسحاناعا بەرىپ، قارا جۇمىسقا سالۋ، — دەپتى.
ءسويتىپ، الماس قىلىش اسحانادان ءبىر-اق شىعىپتى. اسپازشىلار ونىمەن ەت تۋراپ، سۇيەك شاۋىپتى، قامىر كەسىپتى. نەندەي اۋىر جۇمىسقا سالسا دا، الماس قىلىش بۇرىنعى قالپىنان قايتپايدى. قايتا كۇننەن-كۇنگە شىنىعىپ، بۇرىنعىدان دا جارقىراي، شىرايلانا تۇسەدى.
اشۋلى حان تازشا بالانى الدىنا شاقىرتىپ الادى.
— مەنى الداعانىڭ ءۇشىن ەندى سەنىڭ باسىڭدى الام، — دەيدى حان.
تازشا بالا ساسپايدى.
— ۋا، قۇدىرەتتى حان يەم! — دەيدى تازشا بالا. — ءسىزدىڭ الماس قىلىشىڭىز ەش قوسپاسى جوق تازا بولاتتان قۇيىلعان ەكەن. «الماس قىلىش قاپ تۇبىندە جاتپايدى» دەگەندى ءبىلۋشى مە ەدىڭىز، بولاتتى جازا كەسىپ، قورقىتام دەۋ — اقىماقتىق. ول يىلمەيدى، يىلسە سىنادى. ونىڭ بىردەن-بىر جازاسى — سىندىرۋ ەدى. ويتۋگە كوزىم قيمادى دا، از دا بولسا، حالىققا پايداسى ءتيسىن دەپ، قارا جۇمىسقا سالعانىم سول ەدى. ايتىپ بولدىم، ال ەندى نە ىستەسەڭىز دە ريزامىن، قۇرمەتتى حان يەم! — دەپ تازشا بالا حان الدىنا باس ءيىپتى.
ويلانىپ قالعان حان تازشا بالانى ولتىرۋگە قولى بارماي، ات باسىنداي التىن سىيلاپ، شىعارىپ سالىپتى.
You Might Also Like
-
سەرجان بيىل كوكتەمدى كوپ كۇتتى. مىنە، ناۋرىز ايىنىڭ جارتىسى ءوتىپ بارادى، الىگە دەيىن قىس سىزى كەتەر ەمەس. سەرجان، جالپى، بيىلعى قىسقا وكپەلى. ول كوكتەمنىڭ باستاپقى ايىنا زورلىق جاسادى. نەتكەن ادىلە...
