كوپ كۇتتىرگەن كوكتەم
سەرجان بيىل كوكتەمدى كوپ كۇتتى. مىنە، ناۋرىز ايىنىڭ جارتىسى ءوتىپ بارادى، الىگە دەيىن قىس سىزى كەتەر ەمەس. سەرجان، جالپى، بيىلعى قىسقا وكپەلى. ول كوكتەمنىڭ باستاپقى ايىنا زورلىق جاسادى. نەتكەن ادىلەتسىزدىك؟!
سىنىپتاعى ادىربەك سياقتى. ىستەيتىنى — وزبىرلىق. اسىرەسە، قىزدارعا كۇن كورسەتپەيدى...
سەرجان مىرس ەتىپ كۇلىپ قويدى. بيىلعى قىس — ادىربەك تە، ال كوكتەم — قىزدار. ءيا، زورلىقشىل قىسقا ودان وتكەن تەڭەۋ جوق.
وتكەندە ادىربەك كلاستاعى موماقان قىز كۇمىسكە وزبىرلىق جاسادى. سۋ جاڭا قالامىن تارتىپ الىپ، بەرمەي قويدى. كۇمىس اشۋلاندى، رەنجىدى. ايتسە دە، تۇك شىقپادى. سول-اق ەكەن، سەرجان شىداي الماي كەتكەن.
— قالامدى قايتار! — دەدى جەتىپ بارىپ. — ايتپەسە، مۇعاليماعا ايتام.
كۇمىس بۇعان قارا كوزىن جالت ەتكىزىپ، ريزا پىشىنمەن قاراعان. ارينە، ادىربەك تە قالامىن قايتاردى.
«مىنا قىس پەن كوكتەمگە دە اراشا تۇسەتىن جان بولسا...» دەدى سەرجان. ءبىراق قايدا ول؟ تابيعات زاڭىنا ەشتەڭە ىستەي المايسىڭ.
قىستىڭ ۇزاققا سوزىلۋى ءۇي ىشىنە دە وڭايعا سوققان جوق. ءبىر قىسقا جەتەر دەپ، مولشەرلەپ الىنعان كومىر انە-مىنە بىتكەلى تۇر. شەشەسىندە زارە جوق. كۇنىنە ءبىر شەلەك كومىر جاعادى. ونىڭ ءۇيدى جىلىتۋعا قاۋقارى جەتپەيدى. سوسىن شاي ۇستىندە اكەسىنىڭ ميىن جەيدى.
— كومىردى كوبىرەك الايىق دەپ قاقساۋداي-اق قاقسادىم، تىڭدامادىڭ، — دەيدى.
— قىستىڭ ءبۇيتىپ ۇزاققا سوزىلارىن كىم بىلگەن؟ — دەپ اقتالادى اكەسى. — جىلدا وسى كومىر جەتىپ ارتىلاتىن ەدى عوي؟
شەشەسى ودان ءارى ۇندەمەيدى. كومىردىڭ بىتۋىنە اكەسى ەمەس، مىنا قاتىگەز قىستىڭ كىنالى ەكەندىگىن تۇسىنەدى.
سەرجان سوڭعى كەزدە اكە-شەشەسىمەن قوسىلىپ «حاباردى» كورەتىن بولىپ ءجۇر. اۋا رايىنا ۇمىتتەنە كوز تىگەدى. اياق استىنان كۇن جىلىپ كەتە مە دەگەن دامە عوي. الايدا اۋا رايىن حابارلايتىن تاتەيلەر «سۋىق بولادى» دەگەن سوزىنەن تانار ەمەس.
ۇزاققا سوزىلعان قىس ابدەن جالىقتىرىپ ءبىتتى. كوز الدىنا تاعى دا وزبىر ادىربەك پەن جۋاس قىز — كۇمىس — كوكتەم...
ناۋرىز تويى دا انە-مىنە جاقىندادى. كوڭىلسىز وتەتىن شىعار. ويتكەنى، كۇن سۋىق قوي.
جاقىندا ومىرتايمەن ەكەۋى شەكىسىپ قالعان. ەكەۋى دوس بولاتىن. ويدا جوقتا ارالارىنان قارا مىسىق جۇگىرىپ ءوتتى. ءبارى — ءومىرتايدان. سەرجاندى «قاراقالپاق» دەپ سالدى. بۇل — سەرجاننىڭ ەڭ وسال جەرى. ءومىرتايدىڭ جاعاسىنان تاس قىپ ۇستاپ الدى.
— كانە، قايتالا، — دەدى. اناۋ دا تارتىنبادى. سول-اق ەكەن جۇدىرىعىن سىلتەپ قالعان. مۇرنىنان قان بۇرق ەتتى...
بار-جوعى وسى. ۇيگە كەپ وتىرا بەرگەنى سول ەدى، ءومىرتايدىڭ شەشەسى جەتتى دولدانىپ. ايتپاعان ءسوزى قالمادى. اۋزىنان اق يت كىرىپ، قارا يت شىقتى. شەشەسى دە قالىسار ەمەس.
نە كەرەك، ەكەۋى ءبىراز جەرگە باردى. سەرجان ولاردى توردەگى جۇككە سۇيەنىپ تىڭدادى دا تۇردى. ەكى انا ەندى ءبىر-بىرىن كورمەيتىندەي بولىپ تاراسقان. ءتىپتى ءومىرتايدىڭ شەشەسى شىعىپ بارا جاتىپ ەسىكتى تارس جاپتى.
سەرجان مەن ءومىرتاي دا كوپكە دەيىن توماعا-تۇيىق ءجۇردى...
ناۋرىزدىڭ 22ء-سى كۇنى سەرجاننىڭ شەشەسى ەرتە تۇرىپ، قامىر يلەدى.
— كورشىلەردى شايعا شاقىرىپ جىبەرمەسەم، — دەيدى. — ەرتەڭ مەيرام عوي.
— سوندا اسىلبەكتىڭ شەشەسى دە كەلە مە؟ — دەدى ساكەن تاڭدانىپ.
— كەلمەي... ول نە، كورشى ەمەس پە؟
ساكەن ءۇنسىز قالدى. ەكەۋىنىڭ بەت جىرتىسقانى كەشە عانا ەمەس پە ەدى؟ سوندا قالاي؟ تۇسىنسە بۇيىرماسىن.
شىنىندا، كەشكە قاراي كورشىلەر وسىلاي قاراي اعىلا باستادى. ىشىندە اسىلبەكتىڭ شەشەسى دە بار. بارلاي قاراعان. قاباعىندا تۇك كىربىڭ جوق، تۇك بولماعانداي. قىزىق.
— وكپە-رەنىش ەسكى جىلمەن كەتسىن، — دەدى شەشەسى. وسى ءسوزدى ءبارى قوستاپ جاتىر.
— ناۋرىز مەيرامى كەلگەندە، سوعىسىپ جاتقان ەكى ەل دە جانجالدى ۋاقىتشا توقتاتادى ەكەن، — دەپ كورشى ءاليما اجەي ۇزاق-سونار تاريحتى قوزعادى.
«ناۋرىز مەيرامىنىڭ كەلگەنى قانداي جاقسى بولدى؟!» دەپ ويلادى ساكەن ىشىنەن. ايتپەسە، قاشانعا دەيىن رەنجىسىپ جۇرەر ەدى.
سىرتقا شىقتى. ەسىك الدىندا اسىلبەكتى كوردى. ءالى قاراڭعى تۇسە قويماعان. ءا دەگەنشە، ەكەۋى ويىندى قىزدىردى دا جىبەردى. ولارعا كەپ جارقىن، سەيتجاندار دا قوسىلدى. گۇلسىم، سۇلۋشاش تا كەلدى.
ويىن ءبىتتى. ۇيدە قوناقتار وتىرعان سوڭ، ەكەۋى اسىلبەكتىڭ ۇيىنە كەلگەن. ساباققا بىرگە دايارلاندى. سىرلاستى. ىشتەرى تولىپ قاپتى. ەكى دوس ءبىر شەشىلدى-اۋ.
— مەنى كەشىر، — دەدى اسىلبەك ءسوز اراسىندا، — «نەگە «قاراقالپاق» دەيسىڭ؟ ولار قازاق قوي» دەپ شەشەم قاتتى ۇرىستى. ەندى مەن سەنى ولاي اتامايمىن. جاراي ما؟
— جوق، سەن مەنى كەشىر، — دەدى ساكەن. — مەن سەنىڭ مۇرنىڭدى قاناتتىم عوي...
ەكى دوس قول الىستى. ەرتەڭىنە ەكەۋى بىرگە اۋدان ورتالىعىندا وتكەن ناۋرىز تويىنا قاتىستى.
You Might Also Like
-
ەرتەدە جاۋىزدىعى شەكسىز ءبىر حان بولىپتى. تالاي جاندى جازىقسىز قورلاپ، قان قاقساتىپتى. اق دەگەنى العىس، قارا دەگەنى قارعىس ەكەن. قول استىنداعى قارا حالىق ادىلەت ىزدەپ زار يلەپتى.
-
ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ جانىندا ۇلكەن جازىق بار بولاتىن. سول الاڭقايدا اۋىل بالالارى فۋتبول وينايتىن. ءقازىر دە ءبىر توپ بالا جينالعان. ۇزاق قاراپ تۇردىم دا، قاستارىنا جاقىندادىم. قايسى ءبىرى كەشە فۋتبولدان قالا...
