InfoHub Logo

ەرتەدە ءبىر حاننىڭ ەكى قىزى، ءبىر ۇلى بولىپتى. ۇلكەن قىزى جاننان اسقان سۇلۋ ەكەن. كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە قىز قولىنداعى التىن جۇزىگىن جوعالتىپ الىپتى. اكەسى: «كىمدە-كىم قىزىمنىڭ التىن جۇزىگىن تاۋىپ بەرسە، قىزىمدى سوعان بەرەمىن»، – دەپ، ەل-ەلگە جار سالىپتى. قىزدى الامىز دەپ دامە قىلعان ادامداردىڭ ەشقايسىسى دا جۇزىكتى ىزدەپ تابا الماپتى. حان جارلىعىن ەستىمەگەن بالاسى بىلمەي، قورادان تاۋىپ العان جۇزىگىن اكەسىنە اكەپ بەرىپتى. «حان جارلىعى ەكى بولمايدى» دەگەن ويمەن حان قىزىن ءوز ۇلىنا قوسپاقشى بولىپ، كورشى ەل حالىقتارىن تويعا شاقىرتادى. جان-جاققا كىسى شاپتىرادى. حان قىزىن ۇلىنا بەرەتىن بولىپتى دەگەن لاقاپ تارايدى. بۇل سۇمدىقتى ەستىگەن قىز ارسىز اكەنىڭ امىرىنە كونىپ، ءوز اعاما ايەل بولعانشا، قاڭعىرىپ ولەيىن دەپ، توي بولار الدىندا جاسىرىنىپ، ءوز ۇيىنەن ءبىر تۇندە قاشىپ شىعادى. بىرنەشە كۇن ءجۇرىپ، تاۋ ىشىندەگى ءبىر ۇيگە كەلىپ پانالايدى. حان قىزىنىڭ جوعالىپ كەتكەنىن ەستىپ، تاس-تالقان بولىپ اشۋلانىپ، جان-جاققا ىزدەۋشىلەر جىبەرەدى. قانشاما نوكەرىمەن حاننىڭ ءوزى دە ىزدەپ شىعادى. ايلار، كۇندەر ىزدەپ قىزدى تابا المايدى. ءبىر كۇنى قىز ءوزىنىڭ ۇڭگىرىنەن شىعىپ، تاۋ بوكتەرىندە جيدەك تەرىپ جۇرگەندە، حان كورىپ قالىپ، قىزىنا قاراي ايقايلاپ جۇگىرەدى. ءبىراق قىز اۋليە ۇڭگىرگە كىرىپ كەتكەندە، ەسىك تارس جابىلىپ قالادى. ۇڭگىردىڭ ەسىگى اشىل دەسە، اشىلىپ، اشىلما دەسە، اشىلمايدى ەكەن. سوندا حان كەلىپ:

         — اشىل مۇلدەم، اشىل، ديدارىڭمەن شاشىل! مەن قىزىمدى كورەيىن. شاشىن تالداپ ورەيىن! – دەپ جىلايدى. جابىلعان ەسىك قايتا اشىلماپتى. ەسىك تۇبىندە قىز تۇرىپ:

         — اشىلما مۇلدەم، اشىلما، ديدارىڭمەن شاشىلما! مەن اكەمدى كورمەيىن. ورمەي-اق قويسىن شاشىمدى! – دەپتى.

         حان ەسىكتىڭ اشىلمايتىنىن ءبىلىپ، جىلاپ ۇيىنە كەتىپتى. حاننان كەيىن قىزدىڭ شەشەسى مەن اعاسى كەلىپ اشىلۋىن سۇرايدى.

         قىز بۇلارعا اكەسىنە بەرگەن جاۋاپتى بەرىپ، ەسىكتى اشپاي قويادى. ەڭ اقىرىندا قىزدىڭ ون جاسار ءسىڭىلىسى كەلىپ:

         — اشىل، مۇلدەم، اشىل! ديدارىڭمەن شاشىل. مەن تاتەمدى كورەيىن. شاشىن ءورىپ بەرەيىن! – دەپتى. تاتەسى ءسىڭىلىسىنىڭ داۋسىن ەستىپ، قانشالىقتى ءوزىن بەرىك ۇستاسا دا كوڭىلى بوساپ، جىلاپ جىبەرەدى. سوندا دا ەسىك اشپاۋعا تىرىسادى:

         — اشىلما مۇلدەم، اشىلما، ديدارىڭمەن شاشىلما! مەن ءسىڭىلىمدى كورمەيىن. ورمەي-اق قويسىن شاشىمدى! – دەپتى. كىشكەنە ءسىڭىلىسى ەندى نە ىستەرىن بىلمەي تۇرعاندا، ەكىنشى ءبىر سايدان كەلە جاتقان ءبىر توپ قاسقىردى كورىپ، شىرىلداپ جىلاپ جىبەرەدى. «قاسقىرعا جەم ەتەمىن دەمەسەڭ، ەسىكتى اش!» – دەيدى. تاتەسى شىداپ تۇرا الماي، ەسىكتى اشىپ جىبەرەدى. ءبىرىن-بىرى ساعىنىپ، ءاپالى-سىڭىلى ەكى قىز جىلاپ كورىسەدى. تاتەسىنە قاراسا، ابدەن جۇدەگەن، بۇرىنعى الماداي ال قىزىل بەتى بوزارىپ سولعان، كوپ جىلاعاندىقتان ءىسىنىپ، ءمولدىر قارا كوزدەرى ىستىق جاسقا تولعان، قىلتادان تومەن تۇسەتىن ۇزىن، قويۋ قولاڭ شاشى تارقاتىلعان، قايعىلى تاتەسىنىڭ باۋىرىنا كىرە تۇسەدى. ەكى باۋىر قۇشاقتاسىپ وتىرىپ، ماۋقىلارىن باسادى.

         بۇلار ەندى ەلگە قايتپاقشى بولىپ، ءسىڭىلىسى ەكەۋى كۇن-تۇن دەمەي جول ءجۇرىپتى. ءبىر كۇنى كۇن ىستىق بولىپتى. كىشكەنە قىز كەلە جاتىپ، جولداعى قارا سۋدان ەڭكەيىپ سۋ ءىشىپتى دە مارالعا اينالىپ كەتىپتى. قىز تاعى دا ءبىر باقىتسىزدىققا ۇشىراعانىنا قاپالانىپ جىلاپ، مارالىن جەتەكتەپ جىلاپ كەلە جاتىپ، ءبىر اۋىلدىڭ سىرتىنداعى قۇدىقتىڭ تۇبىنە كەلىپ، مارالىن سۋارىپ، ونى قۇدىقتىڭ تۇبىندەگى تەرەككە بايلاپ، ءوزى تەرەكتىڭ باسىنا شىعىپ وتىرادى.

         ءبىر كۇنى مىستان كەمپىر سۋ الۋعا قۇدىققا كەلەدى. قۇدىققا تال باسىندا وتىرعان قىزدىڭ سۋرەتى ءتۇسىپ تۇرادى. مىستان قىزدى قۇدىقتىڭ ىشىندە وتىر ەكەن دەپ، حاننىڭ ۋازىرلەرىنە حابار بەرەدى.

         حاننىڭ قىرىق ءۋازىرى ۇزىندىعى قىرىق قۇلاش ارقانمەن قۇدىققا كەلىپ، ارقاندى كۇدىققا سالىپ، وزدەرى ءبىرىنىڭ ارتىنان ءبىرى ۇستاپ تۇرىپ، تارتىپ قالعاندا، ءبارى شالقاسىنان قۇلاپتى. سوندا تەرەكتىڭ باسىندا وتىرعان قىزدى كورىپ، سۇلۋلىعىنا تاڭدانىپ، قىزدى حانعا ەرتىپ اكەلەدى.

         حانعا قىز وتە ۇنايدى. حاننىڭ جاس وتە سۇلۋ بالاسى بولادى. بالاعا دا قىز ۇنايدى. حان قىزدى بالاسىنا اپەرمەكشى بولادى. ءبىراق قىز ولارعا:

         — كىمدە-كىم مەنىڭ مارالىمدى باعىپ-قاعىپ وسىرسە، سوعان كۇيەۋگە شىعامىن، – دەيدى. حان قىزدىڭ تىلەگىن بەرەدى.

         قىزعا دا حان بالاسى ۇناپتى. ءسويتىپ، حان جان-جاققا جار سالىپ، ەل جيناپ، وتىز كۇن ويىن، قىرىق كۇن تويىن جاساپ، قىزدى بالاسىنا قوسىپتى. وسىدان باستاپ بۇلار باقىتتى تۇرىپتى. مارالى قايتادان ادامعا اينالىپ، ءسىڭىلىسى قىز قالپىنا كەلىپتى. ول ەرجەتىپ، تاتەسىنىڭ ورنىن باسىپ، ۇلكەن بويجەتكەن قىز بولىپتى. حاننىڭ بالاسى مال-مالدانىپ، جان-جاندانىپ، بالا-شاعالى بولىپتى. ءاپالى-سىڭىلىلى ەكى قىز دا مۇراتتارىنا جەتىپتى.

---