InfoHub Logo

باياعى زاماندا ءبىر حان بولىپتى. حاننىڭ جالعىز بالاسى بولىپتى، داۋلەتى سونشا - ءبىر وزەننەن توقسان مىڭ جىلقى سۋارادى ەكەن. جىلقىلارىن قايدا سۋارسا دا سۋ شاق كەلمەپتى. كۇندەردىڭ كۇنىندە حان ءبىر جەردەن ەكىنشى جەرگە كوشىپ، باسقا ءبىر قۇدىققا قونىس اۋدارىپتى.

         الگى قۇدىقتىڭ قانشا جىل سۋارسا دا سۋى تاۋسىلماپتى، مولدىرەپ شىعادى دا تۇرادى ەكەن. حان بۇل قۇدىق ءبىر قاسيەتتى قۇدىق ەكەن دەپ، قۇدىققا كەلگەن سايىن ءبىر تۋ بيە تاستاپ كەتىپ وتىرادى ەكەن. بىرنەشە جىل وتكەن سوڭ، حان قاتتى اۋىرىپ، ولەر الدىندا بالاسىنا ايتادى:

         — بالام، سەن وسى قۇدىققا بارعان سايىن ءبىر تۋ بيە تاستاپ كەتىپ ءجۇر، ۇمىتپا، ءوزى ءبىر قاسيەتى بار قۇدىق، – دەيدى. اكەسى ولگەن سوڭ، بالا ءۋازىردىڭ بالاسى ەكەۋى اقىلداسىپ، مۇنىڭ نە كەرەمەتى بار ەكەن دەپ ويلايدى. حاننىڭ بالاسى ايتادى:

         — سەن نە دە بولسا، وسى قۇدىققا ءتۇس، وسىنىڭ ءبىر كەرەمەتى بار شىعار، ايتپەسە، قۇدىققا جىلىنا ءبىر تۋ بيە تاستاپ كەتەمىز، نەگە ول ساسىمايدى؟ – دەيدى.

         ءسويتىپ ءۋازىردىڭ بالاسىن شىڭىراۋ قۇدىققا تۇسىرەدى. بالا ءتۇسىپ، قۇدىقتىڭ تۇبىنەن ءبىر تاس كورەدى. الگى تاستى اۋدارىپ قاراسا، ار جاعى جاپ-جارىق، كەڭ ءبىر دۇنيە ەكەن. بالا ارالاپ كەتەدى، ءبىر جەرگە كەلسە، التى قانات اق وتاۋ تۇر ەكەن، ىشىنە كىرىپ بارسا، ۇلدە مەن بۇلدەگە ورانعان قىرىق سۇلۋ قىز وتىر، ولاردىڭ ورتاسىندا ءبىر قىز مامىق توسەكتىڭ ۇستىندە ۇيىقتاپ جاتىر ەكەن. بالا قىرىق قىزدان مۇنىڭ جايىن سۇرادى. سوندا قىزداردىڭ ايتقانى:

         — بۇل قىز - پەرى پاتشاسىنىڭ قىزى، ەگەر كىمدە-كىم قىزدى وزىنە جار ەتىپ العىسى كەلسە، قىزدى تىزەسىنە ۇيىقتاتىپ، وياتارلىقتاي ءۇش اڭگىمە ايتىپ بەرسە، قىز سوعان تيەدى، – دەيدى. ءۋازىردىڭ بالاسى قىزدى الۋعا نيەت قىلىپ، وياتپاقشى بولىپ، نە قىزىق اڭگىمە ايتسا دا قىز ويانباپتى. سونان سوڭ بالا قۇدىقتان شىعىپ، حاننىڭ بالاسىنا بولعان ۋاقيعانى بايان ەتەدى. ەندى حاننىڭ بالاسى قۇدىققا تۇسەدى. باياعى وتاۋعا كەلىپ، قىزدى تىزەسىنە جاتقىزادى دا اڭگىمە ايتۋعا كىرىسىپ، ءبىرىنشى اڭگىمەسىن بايان قىلىپتى.

         — باياعى زاماندا ءبىر بايدىڭ ءۇش بالاسى بولىپتى. باي ءبىر كۇنى ەڭ ۇلكەن بالاسىن شاقىرىپ الىپ، ءبىر تۇيە جۇك بەرىپ، «وسىنى بازارعا اپارىپ ساتىپ، پۇل قىل دا قالاعان نارسەڭدى ال،» – دەيدى. بالا اپارىپ ساتىپ، ءبىر اينا الادى. ونىڭ قاسيەتى جەردىڭ ءجۇزىن تۇگەل الدىڭا اكەپ كورسەتەدى ەكەن. ەكىنشى كۇنى ورتانشى بالاسىن قانشاما دۇنيەمەن بازارعا جىبەرىپتى، ول ساتقان دۇنيەسىنە ءبىر عاجايىپ كىلەم ساتىپ اكەلەدى. ول كىلەمنىڭ قاسيەتى سول، ۇستىنە وتىرساڭ بولدى، قالاعان جەرىڭە ۇشىپ بارادى ەكەن. باي ەندى ەڭ كەنجە بالاسىن جىبەرگەن ەكەن، ول بارىپ بازاردان ءبىر تاياق ساتىپ اكەلىپتى. سويتسە، ول ولگەن ادامدى قولما-قول تىرىلتەتىن تاياق ەكەن. ءبىر كۇنى ۇشەۋى جينالىپ وتىرىپ، اينادان قاراسا، ءبىر جەردە حاننىڭ ولگەن ءبىر سۇلۋ قىزىن قابىرگە قويعالى جاتىر ەكەن، ءۇش جىگىت كىلەمگە وتىرىپ الىپ، ساعاتىندا ۇشىپ بارىپ، قىزدى ءتىرىلتىپ الادى. ەندى ۇشەۋى قىزعا تالاسادى. ايناسى بار جىگىت ايتادى:

         — ەگەر مەنىڭ اينام بولماسا، ولگەن قىزدى قايدان كورەر ەدىڭدەر؟ – دەيدى.

         ال، كىلەمى بار جىگىت ايتادى: «ەگەر مەنىڭ كىلەمىم بولماسا، وعان قالاي جىلدام كەلەر ەدىڭدەر، سەندەر كەلگەنشە كومىپ قويار ەدى عوي»، – دەيدى. ءۇشىنشى جىگىت ايتادى: «ەگەر مەنىڭ تاياعىم بولماسا، كەلگەنمەن، كورگەنمەن نە بىتىرەر ەدىڭدەر، قالاي تىرىلتەر ەدىڭدەر؟» – دەيدى.

         — ال، قىزدار، وسى قىزدى ەندى ۇشەۋىنىڭ قايسىسىنا بۇيىراسىڭدار؟ – دەيدى جىگىت. قىرىق قىز تابا المايدى، جىگىتكە: «ءوزىڭىز شەشىڭىز»، – دەيدى. سوندا جىگىت: «مەن ايناعا بۇيىرار ەدىم»، – دەي بەرگەندە، ۇيىقتاپ جاتقان قىز ۇشىپ تۇرىپ: «جوق، مەن تاياققا بۇيىرامىن، سەبەبى ول تاياق تىرىلتپەسە، ولگەن قىز كىمگە كەرەك»، – دەيدى. ءسويتىپ قىز ءبىر ويانىپ، قايتا جاتىپ ۇيىقتاپتى.

         وسىدان كەيىن جىگىت ەكىنشى اڭگىمەسىن باستاپتى.

         ءبىر جىگىت ءبىر ارقا ءشوپ ارقالاپ كەلە جاتىپ، ءبىر ەشكىگە كەزدەسەدى. جىگىت ەشكىنى ەرتىپ الىپ كەلە جاتسا، ءبىر قاسقىر الگىلەرگە جولداس بولامىن دەپ بىرگە ەرىپ جۇرەدى. ولار ءبىراز جۇرگەن سوڭ ءبىر دارياعا كەلىپ جەتەدى. داريادان وتەيىن دەسە، قايىققا ەكى كىسىدەن ارتىق سىيمايدى ەكەن. جىگىت نە ىستەرىن بىلمەيدى. ەڭ الدىمەن ءشوپتى الىپ شىعايىن دەسە، قاسقىر ەشكىنى جەپ قويادى، قاسقىردى الىپ وتەيىن دەسە، ەشكى ءشوپتى جەپ قويادى. ال، ەشكىنى الىپ وتەيىن دەسە، ەشكىنى اپارىپ قويعاسىن، قاسقىردى الىپ شىعىپ، شوپكە كەتكەندە، قاسقىر ەشكىنى جەپ قويادى. ال ەشكىنىڭ جانىنا ءشوپتى قويىپ، ونان سوڭ قاسقىردى اكەتەيىن دەسە، ەشكى ءشوپتى جەپ قويادى. ال، وسىنى داريادان قالاي، ءقايتىپ وتكىزەر ەدىڭىزدەر؟ - دەگەندە، قىزدار شاتاسىپ، ءبىرى بىلاي دەسە، ءبىرى ولاي دەيدى. ۇيىقتاپ جاتقان قىز ۇشىپ تۇرىپ: «مەن بىلاي وتكىزەر ەدىم، – دەيدى. — مەن، ەڭ الدىمەن، ەشكىنى الىپ شىعار ەدىم، سونان سوڭ ءشوپتى الىپ شىعىپ، ەشكىنى وزىممەن داريادان قايتا وتكىزىپ تاستاپ، قاسقىردى ءشوپ قالعان جاعاعا وتكىزەر ەدىم، سونان سوڭ بارىپ ەشكىنى الىپ وتەر ەدىم»، – دەپ، قىز ەكىنشى رەت ويانىپ، قايتا جاتادى.

         ەندى جىگىت ءۇشىنشى اڭگىمەسىن بايان ەتەدى.

         باياعى زاماندا كەمپىر مەن شالدىڭ ءبىر بالاسى بولىپتى. ءبىر كۇنى ۇشەۋى ءبىر جەردەن كەلە جاتقاندا، بالا ات باسىنداي التىن تاۋىپ الىپتى. ونى بالا كوتەرە الماعان سوڭ، اكەسى كوتەرىپ اكەلەدى دە كەمپىرگە ساقتاۋعا بەرىپتى. ءبىر كۇنى وتىرىپ ۇشەۋى التىنعا تالاسادى. سوندا بالا ايتادى: «ەگەر مەن تاپپاسام التىندى قايدان الار ەدىڭدەر؟»، – دەيدى.

         اكەسى ايتادى:

         — ەگەر مەن كوتەرىپ اكەلمەسەم، ءقايتىپ اكەلەر ەدىڭدەر! – دەيدى. شەشەسى ايتادى:

         — ەگەر مەن ساقتاماسام، بۇل التىن وسى كۇنگە شەيىن تۇرار ما ەدى؟ – دەيدى.

         ال، شەشىڭدەر، التىندى وسىنىڭ قايسىسىنا بەرەر ەدىڭدەر؟ – دەيدى جىگىت. قىرىق قىز شەشە المايدى. سوندا ۇيىقتاپ جاتقان قىز ويانىپ: «مەن التىندى ساقتاعان شەشەسىنە بۇيىرار ەدىم، سەبەبى بالا جاس بولسا دا ءوز بەتىمەن كۇنىن كورەدى، اكەسى دە قايراتىمەن كۇنىن كورە الادى. ال، شەشەسى، ءارى كارى، ءارى قايراتى جوق، كۇنىن كورە المايدى، سوندىقتان مەن شەشەسىنە بۇيىرامىن!» – دەپ، ءۇشىنشى رەت ويانىپ، ۋادە بويىنشا قىز حاننىڭ بالاسىنا تيەدى.

         ءسويتىپ، ولار مال-مالدانىپ، جان-جاندانىپ، مۇراتىنا جەتىپتى.

---