ءاليا – رۋح!
ءاليا – رۋح!
ماقساتى: وقۋشىلاردى وتانىن، ەلىن، تۋعان جەرىن سۇيۋگە، قورعاۋعا باۋلۋ، ەرلىككە تاربيەلەۋ. ءاليانىڭ ەرلىگىنە ۇڭىلە ءتۇسۋ، ەرلىكتەرىن وقىپ ۇيرەنۋ، تانۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ءاليانىڭ سۋرەتتەرى، ءومىر جولى تۋرالى البوم، «ءاليا» ءانى، ەرلىك تۋرالى ماقال - ماتەلدەر.
بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى ( مۋزىكا، تىنىشتىق، قۇستار سايراۋى مەن وزەننىڭ سىلدىراپ اعىپ جاتقانى، بالالار ويناپ جۇرەدى. كەنەت تاسپاعا باسىلعان سوعىستىڭ باستالعانى تۋرالى حابارلانىپ، سوعىس دالاسىنىڭ دىبىستارى ەستىلىپ،«مايدانعا» ءانى ورىندالادى.)
كىرىسپە: 1941 جىلى 22 ماۋسىمدا ەر ازاماتتار اسىعىس سوعىسقا اتتاندى. قاسيەتتى جەرىمىز، بەيبىت جاتقان ەلىمىز قۇلاق ەستىپ، كوز كورمەگەن اپاتقا ۇشىرادى. ەلىمىزدىڭ جاۋىنگەرلەرى قاسىق قانى قالعانشا شايقاستى. وسىناۋ قانقۇيلى سوعىستا جەڭىسكە جەتۋدە مايدانگەرلەردىڭ شايقاس دالاسىندا كورسەتكەن ەرلىگى، اسكەري شەبەرلىگى مەن باتىرلىعى، فاشيزمگە قارسى قوزعالىستىڭ تىزە قوسقان كۇش - جىگەرى ارقاسىندا قول جەتكىزدى.
ۇلى وتان سوعىسى 1418 كۇن مەن تۇنگە سوزىلدى. مايدانعا قازاقستاننان
1 ملن. 366 مىڭ ادام اتتاندى، ونىڭ 5183 - ءى قىز - كەلىنشەكتەر ەدى.
ەل اۋماعىندا 12 اتقىشتار ديۆيزياسى، 7 اتقىشتار بريگاداسى، 4 اتتى اسكەر ديۆيزياسى جانە 2 ارتيللەريالىق، 4 مينومەتتىك، 3 اۆياسيالىق پولكتار، 14 جەكە باتالوندار قۇرىلىپ مايدانعا جىبەرىلدى.
سونداي - اق باتىر قىزدارىمىزدى ماقتان ەتۋىمىز كەرەك. ولار:
«قازاۇتىڭ قاناتتى قىزى» اتانعان، قازاقتىڭ تۇڭعىش اسكەري ۇشقىشى، حالىق قاھارمانى حيۋاز دوسپانوۆا،
روتا كاپيتانى - قۇرالاي ناتۋلايەۆا،
مەديسينالىق قىزمەتتىڭ كاپيتانى - ماريام سىرلىبايەۆا،
راديستەر - ورىنكەش مىسىروۆا، شاكيرا بوتاقانوۆا، بيكەن سادۋاكاسوۆا، شاعيلا قۇسانوۆا،
بارلاۋشى - راحيما ەرالينا،
پۋلەمەتشى - زينات وڭايبايەۆا،
مەرگەن - ماليكا توقتامىسوۆا،
مەدبيكەلەر – ءرازيا ىسقاقوۆا، مايا عابيتوۆا ت. ب.
جالپى وسى سوعىستا كەڭەس ارمياسى قاتارىندا 330 مىڭنان استام ايەل جاۋىنگەرلەر بولعان.
سول سۇراپىل سوعىستا ەرلىكپەن قازا تاپقان، كەڭەس وداعىنىڭ باتىر قازاق قىزى ءاليا مولداعۇلوۆا.
ۇلى وتان سوعىسى باستالعاندا ءاليا نە بارى ون جەتى جاستا عانا ەدى. 1942 جىلدىڭ اياق كەزىندە ول ءوزى سۇرانىپ، اتقىشتار مەكتەبىنە وقۋعا ءتۇستى. ونى ۇزدىك ءبىتىرىپ شىققان سوڭ مايدانعا اتتاندى.
1944 جىل. ءبىزدىڭ اسكەرلەر جاپپاي شابۋىلدا. لەنينگراد ماڭىنداعى ەلدى مەكەن ءۇشىن قاتتى ۇرىس بولىپ، شابۋىلعا بۇيرىق بەرىلۋى سول - اق ەدى، الدىڭعى قاتارلى جاس قازاق قىزى «وتان ءۇشىن العا!» دەپ تۇرا ۇمتىلدى. باتىر قىزدى قوستاپ سوڭىنان بارلىق جاۋىنگەرلەر لاپ قويادى. جاۋعان وققا قاراماستان باتىر قىز قىستاققا كىرەدى. ونداعى جاۋدى اتىپ ولتىرەدى. جاۋدىڭ كۇشى تويتارىلىپ، قىستاق ءبىزدىڭ قولعا ءوتتى.
ءاليانىڭ مۇنداي ەرلىكتەرى كوپ. اقىن يا. حەلەمسكيي «ءاليانىڭ جۇرەگى» پوەماسىندا قازاقتىڭ باتىر قىزىن ەرەكشە جىرلايدى.
1 - وقۋشى: شاتتانساڭ قىز تۋدىم دەپ قازاق شاتتان،
ءاليا وتانىنا بولعان ماقتان.
بەجەنيسا ماڭىندا تۇلعاسى تۇر،
دەگەندەي “ ەرلىككە اتتان، ەڭبەككە اتتان!”
بۇل جەرمەن سوناۋ زامان پۋشكين وتكەن،
جەلدىرتىپ قوڭىراۋلى اتىن جەككەن.
سول جەردى جاۋدان ساقتاپ قالامىن دەپ،
قازاقتىڭ ءاليا قىزى قانىن توككەن.
كازاچيحا دوڭىندە تۇلعاسى تۇر،
دەگەندەي “ ەرلىككە اتتان، جەڭىسكە اتتان! “
ءاليا 1924 جىلى قوبدا اۋدانى كوكبۇلاق دەگەن جەرىندە تۋعان. ەكى جاسىندا جەتىم قالىپ، اۋباكىر دەگەن اعاسى ءوز تاربيەسىنە الادى. كەيىن ول اعاسى لەنينگراد قالاسىنا كوشىپ كەلەدى دە، سول قالادا وقيدى. وتباسىنىڭ جاعدايىنا بايلانىستى ءاليا كەيىن بالالار ۇيىندە تاربيەلەنەدى.
ءاليا ەرەكشە ۇستامدى، زەرەك بولىپ ءوستى. جەرى، ەلى ءۇشىن ءوز ەركىمەن مايدانعا اتتانادى.
كورىنىس (مۇڭدى اۋەن ويناپ تۇرادى، شتاب، شەكپەن، اۆتومات جاردا ءىلۋلى، ۇستەل ۇستىندە ماي شام، كارتا قارىنداش، ويلانىپ وتىرعان كوماندير، ەسىك قاعىلىپ ىشكە سولدات كىرەدى).
- كىرۋگە بولادى ما، جولداس كوماندير؟
- كىرىڭىز.
- شاقىرتۋىڭىزبەن ەفرەيتور مولداعۇلوۆا كەلىپ تۇر.
كوماندير: ءسىز جاۋىنگەرلىك تاپسىرمانى ورىنداۋعا نازىكسىز عوي؟ مايدانعا قالايشا كەلدىڭىز؟ جاسىڭىز نەشەدە؟
ءاليا: مەن ءاليا مولداعۇلوۆامىن، قازاقستاندىقپىن. جاسىم 17 - دە. مايدانعا ءوز بەتىممەن كەلدىم. قانداي بولسىن جاۋىنگەرلىك تاپسىرمانى ورىنداۋعا دايىنمىن.
ءان: «ءاليا» ورىندالادى
(سلايدپەن ءاليا ەسكەرتكىشتەرى كورسەتىلىپ وتىرادى جانە ماعلۇماتتار بەرىلەدى)
2 - وقۋشى: ارۋ، قىزدار، الاۋلانىپ وت كەشكەندەر،
سىزداپ تۇر - اۋ ءالى كۇن وق تەسكەن جەر.
قالاسىڭدار ماڭگىلىك ەل ەسىندە،
ارۋ قىزدار الاۋلاپ وت كەشكەندەر.
3 - وقۋشى: جالپى سوعىس جىلدارى قازاقستان تەرريتورياسىندا 12 اتقىشتار ديۆيزياسى، 7 اتقىشتار بريگاداسى، سونىڭ ىشىندە 2 ۇلتتىق اتقىشتار بريگاداسى بار، ءار قيلى اسكەري تۇرلەرىنىڭ 50 - گە جۋىق پولكتەرى مەن باتالوندارى قۇرىلىپ، مايدانعا اتتاندى. كەڭەستىك شىعىس ايەلدەرى اراسىندا ءبىرىنشى بولىپ “لەنين وردەنى” جانە “التىن جۇلدىز”مەدالىمەن ناگرادتالعان قازاق قىزدارى 100 - ءشى اتقىشتار بريگاداسىنىڭ پۋلەمەتشىسى مانشۇك مامەتوۆا، 54 - ءشى اتقىشتار بريگاداسىنىڭ مەرگەنى ءاليا مولداعۇلوۆا بولدى.
4 - وقۋشى:
سوعىستىڭ قۇنى – كەسىلگەن بىلەك،
سوعىستىڭ قۇنى – تەسىلگەن جۇرەك،
سوعىستىڭ قۇنى – لاۋلاعان ورمان،
سوعىستىڭ قۇنى – ۋلانعان ارمان،
سوعىستىڭ قۇنى – ورتەنگەن اسپان،
سوعىستىڭ قۇنى – توگىلگەن جاس قان...
5 - وقۋشى: ءاليا كازاچيحا دەريەۆنياسى ءۇشىن بولعان ۇرىستا اسقان باتىلدىق كورسەتتى. ول ءوزىنىڭ جارالعانىنا قاراماستان “العا” دەپ جار سالىپ، جاۋعا قارسى شىققان. وسى ۇرىستا ءاليا وققا ۇشادى. ول كەزدە ءاليا ءالى 19 جاسقا تولماعان كەزى ەدى. ءاليانىڭ دەنەسى وسى سەلودا باتىر جاۋىنگەرلەر زيراتىنا جەرلەنگەن. سول جەرگە ەسكەرتكىش ورناتىلعان. كەيىن كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى دەگەن اتاق بەرىلدى. ءوزى وقىعان مەكتەپتە ءالياعا “ارۋ ءاليا، قاھارمان ءاليا بىزگە وتانىم، ەلىم دەپ سوققان جۇرەگىم ميراس ەتتى” دەپ ارنالعان ەرەكشە بولمە بار.
6 - وقۋشى: بىرىكتىرىپ ءۇمىتى مەن تىلەگىن،
بىرىكتىرىپ بارلىق كۇشىن، جىگەرىن.
انا ءۇشىن، بالا ءۇشىن، جەر ءۇشىن،
جاسقانباستان توستى وققا جۇرەگىن.
7 - وقۋشى: جەڭىس كۇنى. ادامزات اڭساپ كۇتكەن كۇن، جەڭىستىڭ تۋىن تىككەن 1418 تاۋلىككە سوزىلىپ، ازاتتىق كۇرەستىڭ ايبىندى كۇنىن اكەلگەن جەڭىس كۇنى. بۇل كۇن ءومىردى سۇيەر ازامات قاۋىمىنىڭ ەسىنەن ماڭگى كەتەر مە؟ بۇل جەڭىس وڭايشىلىقپەن كەلگەن جوق. سوعىسقا 35 ميلليوننان استام قاتىسىپ، سونىڭ 20 ميلليوننان استامى دۇنيەدەن ءوتتى.
8 - وقۋشى:
جەڭىس كەلدى قالاما،
جەڭىس كەلدى دالاما.
جەڭىس كەلدى اكە بولىپ،
جەڭىس كەلدى ءان بولىپ،
كەلدى اۋىلعا ءسان - كورىك.
جەڭىس كەلدى الاقاي،
تويا جەيتىن نان بولىپ!
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
ماقساتى: وقۋشىلاردى وتانىن، ەلىن، تۋعان جەرىن سۇيۋگە، قورعاۋعا باۋلۋ، ەرلىككە تاربيەلەۋ. ءاليانىڭ ەرلىگىنە ۇڭىلە ءتۇسۋ، ەرلىكتەرىن وقىپ ۇيرەنۋ، تانۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ءاليانىڭ سۋرەتتەرى، ءومىر جولى تۋرالى البوم، «ءاليا» ءانى، ەرلىك تۋرالى ماقال - ماتەلدەر.
بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى ( مۋزىكا، تىنىشتىق، قۇستار سايراۋى مەن وزەننىڭ سىلدىراپ اعىپ جاتقانى، بالالار ويناپ جۇرەدى. كەنەت تاسپاعا باسىلعان سوعىستىڭ باستالعانى تۋرالى حابارلانىپ، سوعىس دالاسىنىڭ دىبىستارى ەستىلىپ،«مايدانعا» ءانى ورىندالادى.)
كىرىسپە: 1941 جىلى 22 ماۋسىمدا ەر ازاماتتار اسىعىس سوعىسقا اتتاندى. قاسيەتتى جەرىمىز، بەيبىت جاتقان ەلىمىز قۇلاق ەستىپ، كوز كورمەگەن اپاتقا ۇشىرادى. ەلىمىزدىڭ جاۋىنگەرلەرى قاسىق قانى قالعانشا شايقاستى. وسىناۋ قانقۇيلى سوعىستا جەڭىسكە جەتۋدە مايدانگەرلەردىڭ شايقاس دالاسىندا كورسەتكەن ەرلىگى، اسكەري شەبەرلىگى مەن باتىرلىعى، فاشيزمگە قارسى قوزعالىستىڭ تىزە قوسقان كۇش - جىگەرى ارقاسىندا قول جەتكىزدى.
ۇلى وتان سوعىسى 1418 كۇن مەن تۇنگە سوزىلدى. مايدانعا قازاقستاننان
1 ملن. 366 مىڭ ادام اتتاندى، ونىڭ 5183 - ءى قىز - كەلىنشەكتەر ەدى.
ەل اۋماعىندا 12 اتقىشتار ديۆيزياسى، 7 اتقىشتار بريگاداسى، 4 اتتى اسكەر ديۆيزياسى جانە 2 ارتيللەريالىق، 4 مينومەتتىك، 3 اۆياسيالىق پولكتار، 14 جەكە باتالوندار قۇرىلىپ مايدانعا جىبەرىلدى.
سونداي - اق باتىر قىزدارىمىزدى ماقتان ەتۋىمىز كەرەك. ولار:
«قازاۇتىڭ قاناتتى قىزى» اتانعان، قازاقتىڭ تۇڭعىش اسكەري ۇشقىشى، حالىق قاھارمانى حيۋاز دوسپانوۆا،
روتا كاپيتانى - قۇرالاي ناتۋلايەۆا،
مەديسينالىق قىزمەتتىڭ كاپيتانى - ماريام سىرلىبايەۆا،
راديستەر - ورىنكەش مىسىروۆا، شاكيرا بوتاقانوۆا، بيكەن سادۋاكاسوۆا، شاعيلا قۇسانوۆا،
بارلاۋشى - راحيما ەرالينا،
پۋلەمەتشى - زينات وڭايبايەۆا،
مەرگەن - ماليكا توقتامىسوۆا،
مەدبيكەلەر – ءرازيا ىسقاقوۆا، مايا عابيتوۆا ت. ب.
جالپى وسى سوعىستا كەڭەس ارمياسى قاتارىندا 330 مىڭنان استام ايەل جاۋىنگەرلەر بولعان.
سول سۇراپىل سوعىستا ەرلىكپەن قازا تاپقان، كەڭەس وداعىنىڭ باتىر قازاق قىزى ءاليا مولداعۇلوۆا.
ۇلى وتان سوعىسى باستالعاندا ءاليا نە بارى ون جەتى جاستا عانا ەدى. 1942 جىلدىڭ اياق كەزىندە ول ءوزى سۇرانىپ، اتقىشتار مەكتەبىنە وقۋعا ءتۇستى. ونى ۇزدىك ءبىتىرىپ شىققان سوڭ مايدانعا اتتاندى.
1944 جىل. ءبىزدىڭ اسكەرلەر جاپپاي شابۋىلدا. لەنينگراد ماڭىنداعى ەلدى مەكەن ءۇشىن قاتتى ۇرىس بولىپ، شابۋىلعا بۇيرىق بەرىلۋى سول - اق ەدى، الدىڭعى قاتارلى جاس قازاق قىزى «وتان ءۇشىن العا!» دەپ تۇرا ۇمتىلدى. باتىر قىزدى قوستاپ سوڭىنان بارلىق جاۋىنگەرلەر لاپ قويادى. جاۋعان وققا قاراماستان باتىر قىز قىستاققا كىرەدى. ونداعى جاۋدى اتىپ ولتىرەدى. جاۋدىڭ كۇشى تويتارىلىپ، قىستاق ءبىزدىڭ قولعا ءوتتى.
ءاليانىڭ مۇنداي ەرلىكتەرى كوپ. اقىن يا. حەلەمسكيي «ءاليانىڭ جۇرەگى» پوەماسىندا قازاقتىڭ باتىر قىزىن ەرەكشە جىرلايدى.
1 - وقۋشى: شاتتانساڭ قىز تۋدىم دەپ قازاق شاتتان،
ءاليا وتانىنا بولعان ماقتان.
بەجەنيسا ماڭىندا تۇلعاسى تۇر،
دەگەندەي “ ەرلىككە اتتان، ەڭبەككە اتتان!”
بۇل جەرمەن سوناۋ زامان پۋشكين وتكەن،
جەلدىرتىپ قوڭىراۋلى اتىن جەككەن.
سول جەردى جاۋدان ساقتاپ قالامىن دەپ،
قازاقتىڭ ءاليا قىزى قانىن توككەن.
كازاچيحا دوڭىندە تۇلعاسى تۇر،
دەگەندەي “ ەرلىككە اتتان، جەڭىسكە اتتان! “
ءاليا 1924 جىلى قوبدا اۋدانى كوكبۇلاق دەگەن جەرىندە تۋعان. ەكى جاسىندا جەتىم قالىپ، اۋباكىر دەگەن اعاسى ءوز تاربيەسىنە الادى. كەيىن ول اعاسى لەنينگراد قالاسىنا كوشىپ كەلەدى دە، سول قالادا وقيدى. وتباسىنىڭ جاعدايىنا بايلانىستى ءاليا كەيىن بالالار ۇيىندە تاربيەلەنەدى.
ءاليا ەرەكشە ۇستامدى، زەرەك بولىپ ءوستى. جەرى، ەلى ءۇشىن ءوز ەركىمەن مايدانعا اتتانادى.
كورىنىس (مۇڭدى اۋەن ويناپ تۇرادى، شتاب، شەكپەن، اۆتومات جاردا ءىلۋلى، ۇستەل ۇستىندە ماي شام، كارتا قارىنداش، ويلانىپ وتىرعان كوماندير، ەسىك قاعىلىپ ىشكە سولدات كىرەدى).
- كىرۋگە بولادى ما، جولداس كوماندير؟
- كىرىڭىز.
- شاقىرتۋىڭىزبەن ەفرەيتور مولداعۇلوۆا كەلىپ تۇر.
كوماندير: ءسىز جاۋىنگەرلىك تاپسىرمانى ورىنداۋعا نازىكسىز عوي؟ مايدانعا قالايشا كەلدىڭىز؟ جاسىڭىز نەشەدە؟
ءاليا: مەن ءاليا مولداعۇلوۆامىن، قازاقستاندىقپىن. جاسىم 17 - دە. مايدانعا ءوز بەتىممەن كەلدىم. قانداي بولسىن جاۋىنگەرلىك تاپسىرمانى ورىنداۋعا دايىنمىن.
ءان: «ءاليا» ورىندالادى
(سلايدپەن ءاليا ەسكەرتكىشتەرى كورسەتىلىپ وتىرادى جانە ماعلۇماتتار بەرىلەدى)
2 - وقۋشى: ارۋ، قىزدار، الاۋلانىپ وت كەشكەندەر،
سىزداپ تۇر - اۋ ءالى كۇن وق تەسكەن جەر.
قالاسىڭدار ماڭگىلىك ەل ەسىندە،
ارۋ قىزدار الاۋلاپ وت كەشكەندەر.
3 - وقۋشى: جالپى سوعىس جىلدارى قازاقستان تەرريتورياسىندا 12 اتقىشتار ديۆيزياسى، 7 اتقىشتار بريگاداسى، سونىڭ ىشىندە 2 ۇلتتىق اتقىشتار بريگاداسى بار، ءار قيلى اسكەري تۇرلەرىنىڭ 50 - گە جۋىق پولكتەرى مەن باتالوندارى قۇرىلىپ، مايدانعا اتتاندى. كەڭەستىك شىعىس ايەلدەرى اراسىندا ءبىرىنشى بولىپ “لەنين وردەنى” جانە “التىن جۇلدىز”مەدالىمەن ناگرادتالعان قازاق قىزدارى 100 - ءشى اتقىشتار بريگاداسىنىڭ پۋلەمەتشىسى مانشۇك مامەتوۆا، 54 - ءشى اتقىشتار بريگاداسىنىڭ مەرگەنى ءاليا مولداعۇلوۆا بولدى.
4 - وقۋشى:
سوعىستىڭ قۇنى – كەسىلگەن بىلەك،
سوعىستىڭ قۇنى – تەسىلگەن جۇرەك،
سوعىستىڭ قۇنى – لاۋلاعان ورمان،
سوعىستىڭ قۇنى – ۋلانعان ارمان،
سوعىستىڭ قۇنى – ورتەنگەن اسپان،
سوعىستىڭ قۇنى – توگىلگەن جاس قان...
5 - وقۋشى: ءاليا كازاچيحا دەريەۆنياسى ءۇشىن بولعان ۇرىستا اسقان باتىلدىق كورسەتتى. ول ءوزىنىڭ جارالعانىنا قاراماستان “العا” دەپ جار سالىپ، جاۋعا قارسى شىققان. وسى ۇرىستا ءاليا وققا ۇشادى. ول كەزدە ءاليا ءالى 19 جاسقا تولماعان كەزى ەدى. ءاليانىڭ دەنەسى وسى سەلودا باتىر جاۋىنگەرلەر زيراتىنا جەرلەنگەن. سول جەرگە ەسكەرتكىش ورناتىلعان. كەيىن كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى دەگەن اتاق بەرىلدى. ءوزى وقىعان مەكتەپتە ءالياعا “ارۋ ءاليا، قاھارمان ءاليا بىزگە وتانىم، ەلىم دەپ سوققان جۇرەگىم ميراس ەتتى” دەپ ارنالعان ەرەكشە بولمە بار.
6 - وقۋشى: بىرىكتىرىپ ءۇمىتى مەن تىلەگىن،
بىرىكتىرىپ بارلىق كۇشىن، جىگەرىن.
انا ءۇشىن، بالا ءۇشىن، جەر ءۇشىن،
جاسقانباستان توستى وققا جۇرەگىن.
7 - وقۋشى: جەڭىس كۇنى. ادامزات اڭساپ كۇتكەن كۇن، جەڭىستىڭ تۋىن تىككەن 1418 تاۋلىككە سوزىلىپ، ازاتتىق كۇرەستىڭ ايبىندى كۇنىن اكەلگەن جەڭىس كۇنى. بۇل كۇن ءومىردى سۇيەر ازامات قاۋىمىنىڭ ەسىنەن ماڭگى كەتەر مە؟ بۇل جەڭىس وڭايشىلىقپەن كەلگەن جوق. سوعىسقا 35 ميلليوننان استام قاتىسىپ، سونىڭ 20 ميلليوننان استامى دۇنيەدەن ءوتتى.
8 - وقۋشى:
جەڭىس كەلدى قالاما،
جەڭىس كەلدى دالاما.
جەڭىس كەلدى اكە بولىپ،
جەڭىس كەلدى ءان بولىپ،
كەلدى اۋىلعا ءسان - كورىك.
جەڭىس كەلدى الاقاي،
تويا جەيتىن نان بولىپ!
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
