ءامىر تەمىر
ءامىر تەمىر تاريحتاعى جەر ءجۇزىن باعىندىرعان ەڭ ۇلكەن قولباسشىلاردىڭ ءبىرى. 1336 ج كەش اۋىلىندا تۋىلعان. جاقسى ءتالىم العان ءامىر تەمىر 1370 ج سامارقاندتا تاققا وتىرىپ ماۋرەناحردىڭ بيلىگىن قولىنا الدى. قىتايمەن دەليگە دەيىنگى بۇكىل ازيانى، يراك، سيريا جانە يزميرگە دەيىنگى انادولىنى يەلىگىنە الدى. قىتايعا جورىققا بارا جاتىپ 1405ج 20 اقپاندا قايتىس بولدى. ءقابىرى سامارقاندتا. ءامىر تەمىر وتە ءدىندار، ءبىلىمدى، بىلىكتى قولباسشى، تەگەۋرىندى ساياساتكەر بولعان. ورتالىق ازياداعى ءبىرقاتار ساۋلەتتى عيماراتتاردىڭ پايدا بولۋى، قالالاردىڭ وركەندەۋى، ءشول دالاداعى جەر سۋلاندىرۋ قۇرىلىستارىنىڭ سالىنۋى، قولونەر مەن ساۋدانىڭ دامۋى ءامىر تەمىردىڭ ەسىمىمەن تىعىز بايلانىستى. ول عىلىمعا جانە عالىمدارعا لايىقتى قۇرمەت كورسەتكەن.
ءامىر تەمىر بيلىك ەتكەن جەرلەر
ءامىر تەمىر ۇستانعان قاعيدالار:
1- قۇدايدىڭ ءدىنىن جايۋدى ماقسات تۇتتىم.
2- دوسقا دا دۇشپانعا بىردەي مامىلەدە بولدىم.
3- عالىمدارمەن اقىلداسۋ ارقىلى كوپتەگەن جەتىستىكتەرگە جەتتىم.
4- زاڭدارعا قۇرمەت ەتۋدى جانە زاڭمەن ءجۇرۋدى ورنىقتىردىم.
5- قولباسشى جانە اسكەرلەرىمدى كۇشتى كۇيدە ۇستاۋ ءۇشىن التىن جانە باسقا دا قۇندىلىقتاردى ولارعا پيدا ەتۋدەن تارتىنبادىم. مايدانداردا ۇنەمى اسكەرلەرىمنىڭ جانىندا بولىپ، وسىنىڭ سالدارىنان 27 ولكەنىڭ بيلەۋشىسى بولدىم.
6- ادىلەتتىك جانە بەيتاراپتىق ارقىلى مۇسىلماندارعا جاقسىلىق تاراتۋشى بولدىم، جانە ولاردىڭ دا جاقسىلىقتارىن كوردىم. السىزدەردى زالىمداردىڭ قولىنان قۇتقاردىم. كەدەيلەردى تويعىزدىم.
7- سەييدتەرگە، عالىمدارعا جانە تاريحشىلارعا ەرەكشە نازار اۋداردىم، جاقسى مامىلەدە بولدىم. جاقسى جانە ەرجۇرەك ادامدارمەن دوس بولدىم.
8- راببىمنىڭ ماعان اشۋى تۇسپەسىن دەپ، ەشكىمگە قىسىم جانە اشۋىمدى كورسەتپەدىم.
9- حالىقتى باسقارۋعا مەملەكەت بيلىگىنە ولاردىڭ سەنىمىن العان ادامداردى عانا تاعايىندادىم.
10- دوستارىم مەنىمەن دوس بولعانىنا ەشقاشان وكىنبەدى. دۇشپاندارىما دا جىلى شىراي كورسەتتىم.
11- ادامدارمەن دارەجەسىنە قاراي سويلەسەتىنمىن.
12-توقتامىس حانمەن بولعان سوعىستا ونىڭ قولباسشىلارى ءبىزدى اسكەرلەرىڭنىڭ قاتارىنا ال دەپ كەلدى. ەرتەڭ ماعان دا قيانات جاساۋى مۇمكىن ەكەنىن ويلاپ، سەندەر ساتقىنسىڭدار دەپ ولاردى قابىلدامادىم.
قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسى
**** *** ***
ءامىر تەمىر بۇحاراعا ساپار شەگۋدەن بۇرىن تۇركىستانعا كەلىپ حازرەتى قوجا احمەت ءياسساۋيدىڭ ءقابىرىن زيارات ەتەدى جانە سول ايماقتاعى كەدەيلەرگە اس-نان تاراتادى. ءنازىر–نياز جاساپ، جورىققا شىعۋ ءۇشىن قۇدايدان ءبىر يشارات كۇتەدى. تۇسىندە حازرەتى احمەت ءياسساۋيدى كورەدى. وعان: «ەي جىگىت! بۇحاراعا تەز بار! قۇداي قالاسا ول جاقتا ساعان جەڭىس ءناسىپ بولادى. سەنىڭ باسىڭنان كوپ وقيعا وتسە كەرەك. ول جاقتاعى ادامدار دا سەنىڭ كەلۋىڭدى كۇتۋدە» دەپ بۇيىرادى. ءامىر تەمىر ويانعانىندا بۇل سۇيىنشىگە قاتتى قۋانىپ، قۇدايعا شۇكىر ەتەدى. ەرتەڭىنە تۇركىستاننىڭ اكىمىنە كوپ اقشا بەرىپ، احمەت ءياسساۋيدىڭ قابىرىنە كورنەكتى، ءزاۋلىم كەسەنە تۇرعىزۋىن ءامىر ەتەدى. اكىم ايتىلعانىنداي ەتىپ ادەمى كەسەنە سالدىرادى. كەسەنە قازىرگى كۇندە دە بۇكىل كەرەمەتىمەن بوي كوتەرىپ تۇر. بۇل كەسەنە تۇركىستاندىقتار (تۇركى تەكتەس حالىقتار) جانە ەدىل-ورال تۇرىكتەرىنىڭ حيجازدان كەيىنگى زيارات ەتىلەتىن ەڭ قاسيەتتى ءدىني ورىنعا اينالدى. تۇركىستان ولكەسى(تۇركى تەكتەس حالىقتار) جانە ەسكى التىن وردا توپىراقتارىنداعى باي تۇرىكتەردىڭ جانازالارىن احمەت ياسساۋي كەسەنەسىنىڭ اينالاسىنا كومۋ ادەتى 1921 ج كوممۋنيست باسقىنشىلىعىنا دەيىن جالعاسىپ كەلدى.
You Might Also Like
-
نۋ ورماندى مەكەندەپ، بىرىمەن-بىرى سىبايلاس بوپ قاتار جۇرگەن ءپىل مەن مايمىل ءبىر كۇنى ءوز بويلارىنداعى ارتىقشىلىقتارىن ايتىسىپ وتىرىپ، داۋلاسىپ قالىپتى.
-
اسقاباق – ەجەلدەن ەگىلەتىن وسىمدىك. انتاركتيدادان باسقا كەز كەلگەن جەردە وسە بەرەدى جانە ايتارلىقتاي كۇتىمدى قاجەت ەتپەيدى. ساباعى جەرگە جاتىپ، جەلى تارتىپ وسەدى. جاپىراعى ءىرى، گ ۇلى سارى، جەم...
