اڭ
...قارا تۇننەن قابارىپ تۋعان ەلەس ەدى.
الاپات ۇلكەن دە ەمەس، تىم كىشى دەۋگە دە كەلمەس. تىريعان ارىق، تەرىسى سۇيەگىنە قىناشا جابىسقان. ءتۇن تۇنەگىنەن دە وتكەن قاپ-قارا ەدى. قىپ-قىزىل كوزىن ءتاڭىرىم جاراتاردا توزاقتىڭ ءبىر ءتۇيىر شوعىمەن قارىپ جىبەرگەن ءتارىزدى. كوز ەمەس ەدى ول. ول ماڭگى جازىلماس جارا ەدى! ءتىسى شە! اقسيعان سارى تىستەرى ساق-ساق ەتىپ، كومەيدەن لىقسىعان اشۋ-ىزا تولى ارىلدى قايراپ، جانىپ-جونىپ، سۇڭگىشە كەزەپ شىعارعانداي. وڭ ەزۋىنەن سالاقۇلاش ءتىلى، تىلدەن شۇبىرعان جىن-قۇسىق تا قوسا اقتارىلعان. انە-مىنە دەگەنشە ساقىلداعان تىستەرى ءتىلىن تۋراپ جىبەرىپ، اياعىنىڭ استىندا اۋناقشىعان توپىراق توپانىنا ارالاسىپ كەتەردەي. ايعاي-سۇرەنگە باسقان قارۋلى توپتان جانتالاسا قاشقان ءىبىلىس ءۇش-تورت قىردان اسا المادى. سوڭىنان ىسقىرا جەتكەن ىپ-ىستىق وق شۇيدەسىنەن ءدوپ قادالىپ، باسىن جارىپ جىبەرگەن ساتتە اقتىق رەت كوككە اتىلىپ، بەس-التى دومالاپ بارىپ، ءجانتاسىلىم ەتكەن. قۋعىنشىلار اپ-ساتتە جەتتى. توزاق ورتىنەن وتقا ورانىپ شىققان ءىبىلىستىڭ تانىندە قىلتاناق قالماي ۇيىتىلگەن ەكەن. اڭشى ەتىگىمەن توسىنەن ءبىر تەۋىپ، اۋناتىپ جىبەرگەندە شوق قارىپ، ءپىسىپ قالعان تاباندارى سوياۋ تىرناقتارىمەن قوسا تۇسە-تۇسە قالدى. ادام الاقانىنا جەتەعابىل ءتورت تابان ەندى جەر باسپايتىنى انىق ەدى. سوياۋ تىرناقتار دا قاھارلى يەسىنىڭ امىرىمەن ازىعىنىڭ القىمىن ورىپ تۇسپەس!
* * *
ىرعالعان توپتى قامىستىڭ ۇكىسى جەلگە ۇشىپ، ساباعى قاتىپ-سەمگەن قىسىر كۇز. اپتاپتى جازدىڭ اقىرعى دەمى جالىن اتقان كەز اۋىل ىرگەسىندەگى ساسىقكولدىڭ دە تابانى ءتىلىنىپ، قاقتانىپ قالاتىن. ءبىر تامشى سۋ تاپپايسىڭ. كوكتەمەدە اققۋ ۇشىپ، قاز-ۇيرەك ايدىنىنا قانات جايعان دەپ كىم ايتادى. تەك قوپاسى قالىڭ تۇسىندا تاڭدا ءتۇتىن تارىزدەس دەم شىعاراتىن الاقانداي عانا باتپاق قالار. جازعىتۇرىم التى اي جامىلعان تونىنىڭ تىگىسى سوگىلىپ، توڭىنان بۋ بۇيرالانىپ، جىگى ىدىراعان دالانىڭ بارشا سۋى جىلعالانىپ قۇيىلار ەدى ساسىقكولگە. قوپا-قورىسىنا ۇيرەك-قاز ۇيا سالادى. تاڭنان كۇن اۋليە ۇيىنە قايتقانشا باتپاقتى كولشىك ءۇستى قاز-قاڭقىل، سۇقسىر-سۇڭقىلعا تولادى. ارىدەن اۋپىلدەكتىڭ قۇمىققان ءۇنى، بەرىدەن شەگىرتكەنىڭ شەكسىز شىرىلى تۇنگە ۇزاتادى مەزگىلدى. سول كۇندەردى اڭساپ، كەنەزەسى كەپكەن ساسىقكول تامىزدىڭ سوڭى، كۇيەكتىڭ باسىندا قىلۋەتكە ءتۇسىپ كەتكەندەي جەر استىنا جاسىرىنادى. قۇسپەن بىرگە كوككە ۇشىپ كەتەدى بۋلانىپ. قامىسى قاۋدىراپ، قاعى ساۋدىراپ، جىنىسى تامىر-تومار كەمىرگەن سۇر تىشقانعا بۇيىرادى. اۋماعىنا اۋىل قونعانداي قامىستىڭ تابانىنان دىمقىل دىم، جانارىنان جاسى كەتكەنمەن ىق جاعىنا شىقساڭ دەمالا الماي قالاسىڭ. ساسىقكولدىڭ ءوزى جوق بولسا دا، ءيىسى قالادى، جارىقتىق. بىلەتىندەر قالىڭ قۇستىڭ ساڭعىرىعى، كورشى اۋىلداعى سوقىر شالدىڭ كوكتەم سايىن جوعالاتىن مالىنىڭ ولەكسەسىنىڭ ءيىسى دەسەدى. اۋىلدان قاڭعىپ شىعىپ كەتىپ، باتپاققا باتىپ قالعان تايىنشا-تورپاق تا بار، مال جوعالسا وسى قامىستان ىزدەڭدەر دەسەدى ەل. ايتقىشتار ءبىراق، اياق باسپايدى بۇل تۇسقا. الدەقانداي ۇرەي ايتىسادى ەل. بىرەۋلەر تاڭ بوزىندا قامىسقا ەنگەن توپتى شايتاندى كورگەن-مىس. ىرسيعان ارىق. سۇمىرەيىپ، ءسۇمپيىپ قالعان. بويلارى بەس-التى جاسار بالادان ءسال عانا وزىڭقى ەكەن. ءتۇن اۋا بايگەتوبە جاقتان التىباقان تەۋىپ قايتقان قىز-بوزبالا قامىس اراسىنان جوقتاۋ ايتقان ايەلدىڭ زارىن ەستىگەن-مىس. ءبارى بىردەي ەستىگەن. بويىن جەلىك بيلەگەن بىرەۋلەر بارىپ كورمەك بولعان. مولدانىڭ نەمەرەسى بولماسا، بارادى ەكەن دە. سول الىپ قالعان. «جىن جايلاعان قامىسقا بارماعان ابزال» دەگەن مولدەكەڭنىڭ تاقيالى پەرىشتەسى.
سول ساسىقكول. ساسىقكولدىڭ قۇپياسى ءبىر-اق كۇندە اشىلدى، كەرىسىنشە، جىلدار بويى ەلدىڭ باي قيالىنان تامىزىق الىپ كەلە جاتقان قامىستى قورىس-قوپا ءبىر-اق كۇندە تىپ-تيپىل جويىلدى.
تامىزدىڭ شىرپى تاستاساڭ لاپ ەتە تۇسەر اپتاپتى ساتتەرىنىڭ سوڭى كۇزگە ۇلاسقان، الدە، قىركۇيەك، الدە، قازاننىڭ شىبىنسىز جاز كۇندەرىنىڭ بىرىندە شاكەڭنىڭ اۋلاسىنا قوس دجيپ كەپ توقتادى. شاكەڭنىڭ قالاداعى بايشىكەش قۇداسى ەكەن. اكىم اتاۋلى، باي-باعلان ءبارى جاپپاي اڭشى بوپ كەتكەن، قالاداعى ساسىق بايلىعىنان جەرىگەنسىپ، دالا كەزىپ كەتكەن كەز. بۇلار دا سول قاتاردان. بالىق اۋلاي شىققان، قۇس اتپاق. ءپىل ساۋىرلى قوس ءدجيپتىڭ جۇكسالعىشى تولعان ءوق-دارى، اۋ-قارماق، اراق-شاراپ، ازىق-مۇكاممال. قۇدانىڭ موينىندا ءدۇربى، باسىنا قاقىرايعان شي قالپاق. كۇنقاعارى ءتورت قانات كيىز ءۇيدىڭ شاڭىراعىنداي كوۆبوي-قالپاق. بەلگە تىزەسىن سوقتىرىپ ەكى-ۇش قانجار ىلگەن، وڭ يىعىنان وقشانتاي قۇلاتقان. ءۇشىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا اتتانىپ بارا جاتقان سىڭايدا. ماڭ. ماڭعاز. شاكەڭ قالبالاقتاي قارسى الدى.
— ۋا، قۇدا، قوش كەلدىڭىز! اپىراي، كەشەگىنىڭ باتىرى سىزدەي-اق بولعان شىعار. پاي-پاي!
قۇداسى دا قارق-قارق ەتىپ، شاكەڭدى قاپسىرا قۇشتى.
— قۇس اتامىز، بولماسا، بوتەلكە اتامىز. ءتىپتى، بولماسا، قۇدانىڭ ءبىر توقتىسىن كاۋاپ قىپ قايتامىز دەپ كەلەمىز، شاكە!
— وي، سونىڭ بارلىعىن بىرگە كورگەن ابزال شىعار! ال، تورلەتىڭىزدەر! ءبىز سۋسىن ىشكەنشە، بالا دا مالعا بارىپ كەلەر...
— قۇدەكە، ەشتەڭەگە اۋرە بولماڭىز. تاڭدايىمىز كەۋىپ كەلە جاتقان جوق. تاتىپ جۇرگەن ءدام عوي. قايتا ءسىز بىزگە ەرىڭىز. ازىعىمىز جولدا دەپ شىققانبىز.
شاكەڭ قۇداسى كىرەبەرىستەن قايتتى. «قۇدا دەگەن ۇيگە باس سۇقپاۋشى ما ەدى! ءبىراق، باقايشاعىنا دەيىن قارۋلانعان پالەنىڭ ۇيگە ەنگەنى دە جامان ىرىم. قازاق قىلىشىن تاستاپ كىرۋشى ەدى عوي. كىرمەسە، كىرمەي-اق قويسىن...» اپ-ساتتە دايىن بولعان شاكەڭدى كولىكتىڭ الدىنا جايعاستىرعان اڭشىلار موماقان اۋىلدى شاڭعا قاقالتىپ، تۇزگە تارتىپ وتىردى.
قۇداسىنا «ەكى كۇن بويى تابانىم تارتىپ جول جۇرەتىندەي، الاقانىم قىشىپ الدەكىمگە امانداساتىنداي بولىپ ءجۇر ەدىم» دەگەن شاكەڭنىڭ تاڭى ايىرىلعان ەكى كۇن دالا كەزۋمەن ءوتتى. ۇشقان قۇس، جۇگىرگەن اڭ كوزگە ىلىكسىنشى! اقبوكەنى اۋىپ، ارقارى ىرگەدەگى پوليگون ۋىنان ارام ولگەن تۇلەي ءتۇز، تارعىل تاۋدا نەعىلعان اڭشىلىق؟! اقىرى، سىلەلەرى قاتىپ، ازىقتارى تۇگەسىلىپ، سوڭعى بوتەلكە، ءبىر بىلەك كولباسامەن اۋىلعا تاقاي كەپ، ساسىقكولدىڭ تۇسىنا ات شالدىرعان. ونى-مۇنىنى ايتىپ، بىرەر ساعات وتىرىپ، شولمەكتەگى ۋدى تاۋىسىپ، كولىك جىبەرىپ، اۋىلدان اراق الدىرعان توپتى اڭشى ماسايراپ وتىرعاندا جىندى جاقاي كەلگەن ەنتىگىپ. ءۇستى-باسى شاڭ-شاڭ ارۋەي كەزىندە ارۋاقتى كوكپارشى، ايدارلى بالۋان ەدى دەگەنگە كىم سەنەر؟
— كوكەلەر، ولتىرمەسەڭدەر، اۋىزىما سۋ تامىزىڭدارشى!
— ءوي، نە بولدى؟ سەن ىشپەۋشى ەڭ عوي؟..
— جوق! ىشەم! ءدال ءقازىر! ءبىر اجالدان قالدىم!
جاقاي جىلاپ جىبەردى. شاكەڭ ادەمى وتىرىستى قيماعانىمەن، مىنا بالەلەردەن قالاي قۇتىلام دەپ وتىر ەدى-اۋ.
— ويباي، قۇيىڭدار مىناعان، — دەدى قۇداسى.
بالاشا بوزداعان جاقاي قىرلى ستاقاندى باسىنا ءبىر-اق كوتەردى.
— ۋف، — دەدى سوسىن، — ءبىر اجالدان قالدىم! قاسقىرعا جەم بولا جازدادىم!
ەكى كۇن ءتىرى اڭنىڭ قيىن كورمەي، ساي-سالانى شولمەك شىنىسىنا تولتىرىپ كەلە جاتقان اڭشىلار «قايدالاسىپ!» اتىپ تۇردى ورىندارىنان.
— ءوي، جىندىنىڭ سوزىنە سەنىپ! ەي، قايداعى قاسقىر؟! بۇرالقى يتتەن قورقىپ قاشىپ كەلە جاتقان شىعارسىڭ، مالعۇن نەمە!
شاكەڭ باسۋ ايتقانىمەن، قۇدالار توبى تىك كوتەرىلىپ، جاقاي بوتاداي بوزداپ، اۋىل ىرگەسى ازان-قازان بوپ كەتتى.
— شىن ايتام، كوكە! ءداۋ قاسقىر، مىنا قامىستىڭ ىشىندە. مەن بۇزاۋ قاراي شىققام. وسى قوپاعا كىرگەن شىعار دەپ، سيىر سوقپاقپەن تاۋ جاعىنان ءسال عانا باس سۇعىپ قاراعام. بۇزاۋىمدى پارشالاپ تاستاپتى. مەنى كورىپ تاپ بەردى. باقىرىپ، قاشا جونەلگەم. اشىققا شىعىپ ۇلگەردىم. ايتپەسە، ولگەن ەكەم، سورلى باسىم!..
— ءجۇر، باستا قاسقىرعا!
— جوق، اعا! بارمايمىن!
— ايتتىم عوي، بۇل جىندىنىڭ سوزىنە سەنۋگە بولمايدى...
اڭشىلار تاجىكەلەسىپ بەس-ون مينۋت تۇرعان سوڭ، اقىرى قامىس ىشىندە بۇرالقى يت بولسا دا اتپاق بوپ، مىلتىقتارىن سارت-سۇرت وقتاپ، اتقا قونىستى.
ساسىقكولدىڭ تاۋ جاق تۇسىندا سيىر سوقپاق بارى راس-تىن. شاكەڭ ەرىكسىز سوندا باستادى قۇداسىن. قالانىڭ بايىن ساسىق باتپاقتى قورىسقا اپاراتىنىنا قورىنعانىمەن، امال جوق. قوپاعا كىرەردە قۇداسى ءوزى العا ءتۇستى. جيىرما شاقتى قادام جاساعان بەتتە العا تۇسكەن باتىر قاققان قازىقتاي قالت توقتاعان. قامىس-قۇراعى جاپىرىلعان الاڭقايدا جاقايدىڭ بۇزاۋى جايراپ جاتقان ەدى. الا بۇزاۋدىڭ باسى مەن قاۋقيعان قابىرعاسى، اقتارىلعان قارىنى، ءتورت سيراعى عانا قالعان. قاندى توپالاڭ بىرەر ساعات بۇرىن عانا بولعان ءتارىزدى.
— مىناۋ ءيتتىڭ «قولتاڭباسى» ەمەس. قاراڭدار، سۇيەگىن وپىرىپ جىبەرىپتى! ۇلكەن توبەت بولماسا، مىناداي تايىنشاشىعار بۇزاۋدى قوپاعا سۇيرەپ كىرگىزە المايدى...
— ءيا، ءيا!
— ەندى نە ىستەيمىز؟
— اۋىل ىرگەسىن جايلاعان قاسەكەڭدى قالاي كورمەگەنسىڭدەر، ەي؟!
— ونى كىم ويلاعان؟! اۋىل ءيتىنىڭ ءبارىن تەرى-تەرسەك جينايتىندار جايراتىپ تاستاعان...
— جاياۋ قامىس ارالاپ جۇرگەندە، ايىرىلىپ قالامىز. قاسقىردان ايلا ارتىلعان با؟ كەتتىك، كولىككە! ءبىز ءسال الىستان قاراپ تۇرامىز. ەكى ماشينامەن كىرىڭدەر!
— ويباي، كولىكتى قۇرتاسىڭ عوي، قۇدەكە!
— ۆەزدەحود قوي جارىقتىقتار! بۇيىم ەمەس! تارتىڭدار! كەتتىك!
قامىس سىرتىنا جۇگىرە شىققان جۇرگىزۋشىلەر اينالاسى ەكى ساعات ىشىندە اۋماعى تورت-بەس شاقىرىم بولاتىن قامىس قوپا ءىشىن ءۇش-تورت مارتە تىلگىلەپ شىقتى. توسپادا تۇرعانى بار، وسى تۇستان قىلاڭ بەرەدى-اۋ دەپ تۇرعانى بار — اڭشىلار ءۇپ ەتكەن جەلى جوق كۇن استىندا قاقتالدى ابدەن.
— قۇدەكە، قۇرىسىن! قايتايىق! قاسقىر الدەقاشان قاشىپ كەتكەن شىعار!
— جوق، قاشپايدى! قايدا بارادى قاشقاندا؟! تاۋ الىستا. ءبىز كىرگەندە شىعاتىنداي بولعان جوق. اۋىل جاققا كەتە المايدى. جەرگە ءسىڭىپ، كوككە ۇشىپ كەتپەسە، وسى ساسىقتىڭ ىشىندە جاتىر.
ارادا ەكى ساعات وتە قايىرا جيىلعان اڭشىلار باس قۇدانىڭ شەشىمىمەن قوپاعا ءورت قويماق بوپ شەشتى.
— كۇن جەلكەم ەمەس. اينالا تىقىر، دالاعا ءورت جايىلمايدى. كورەيىك، جانكەشتى سابازدى. ءبىر اۋىل-اۋلەتتىڭ بۇزاۋ-تورپاعىمەن اسىراپ وتىراسىڭدار ما! ءبىر كۇنى ويناپ، ساياق كەتكەن بالاعا شابادى. تەزەك تەرىپ شىققان كەمپىر-سامپىردى جارىپ تاستاسا، وبالى كىمگە؟!
قۇدا قالاسا، جان قالا ما! «ونسىز دا ساسىپ جاتقان باتپاقتى قورىس. ونىڭ ۇستىنە الگىندەي جاماناتى بار. قۇرعاپ-كەۋىپ تۇرعان قاۋ قامىس لاپ ەتەر دە، وشە قالار. قاسقىر كوتەنشەگى كۇيەر بولعان سوڭ ءوزى-اق جورتاقتار الدىمىزدا» دەگەن ويمەن شاكەڭ باستاعان ءۇش جىگىت ساسىقكول قوپاسىنىڭ ءۇش تۇسىنان وت قويسىن.
دالاسى دا، قالاسى دا سان مارتە ورتەنگەن قازاقتىڭ. كۇيگەن سايى دا، كۇيىك تاۋى دا جەتەدى ءبىر باسىنا. ءبىراق، مۇنداي ءورتتى كورمەپ ەدى ول اۋىل! اۋەلى وتاۋ ءۇيدىڭ اۋلاسىنا قازىلعان وشاقتىڭ جالىنىنداي سىزىلىپ جانعان الاۋ كوزدى اشىپ-جۇمعانشا جالماۋىز جاۋعا اينالدى. سىتىرلاي ءورشىپ، ساتىرلاي شاپشىپ، قۋراپ جاتقان قامىس كوككە قولىن سوزا الاۋلادى. كۇللى اۋىل قورا-تام توبەسىنە شىعىپ، كۇن سالىپ قاراپ تۇر ەدى. بەسىكتەگى بالا شوشىپ ويانىپ، ەسىكتەگى كەلىن ءىسىن ۇمىتقان. لاپىلداي قانات قاعا، لاقىلداي قۇسقان وت تۇتاسا كەلە جەتى قابات قالا ۇيىندەي بيىككە شاپشىدى. جالىن ءتىلى بۇلتى جوق اسپانعا، ودان ءارى ەڭكەيگەن كۇننىڭ ورنىن باسپاققا اتىلدى اۋەگە. ورشەلەنە كەتكەن جالىننىڭ جالىنا جارماسقان قاپ-قارا ءتۇتىن كوك تىرەگەن الىپ قارا دىڭگەككە اينالدى. اسپاننىڭ بەيمالىم تۇسىنان الدەبىر تۇنەك ەسىگى اشىلىپ، جەردى جۇتىپ بارا جاتقان اقىرزامان ەلەسى ورناپ ەدى. اجەلەر ەرىكسىز كەمسەڭدەدى، اقساقال بۇگەجەكتەپ تەرىس اينالدى. بالا بىتكەن شەشەسىنىڭ ەتەگىنە باس جاسىرعان. ەڭىستەن ءسال قىراڭعا شىققان اڭشىلار، اۋىلدان الىستاپ، تاۋ جاق بەتكە بارىپ، وتتىڭ بەت قارىعان قىزۋىنا شىداي الماي، ءجۇز-جۇز ەلۋ مەترگە شەگىنىسىپ تۇردى. اسپان جالاعان جالىن ءتىلىنىڭ اپشىعان ءزار-زاھار اشۋىنان قورقىپ شەگىنبەسكە شارا جوق ەدى.
— اپىراي، مۇنداي ىستىق بولار ما ەدى! بۇلاي بولادى دەپ كىم ويلاعان؟!
— قاسقىرى قۇرىعىر، قاشىپ كەتكەن-اۋ! ايتپەسە، مىنا توزاققا جان بالاسى شىدار ما؟!
— قاسقىرى قۇرىسىن! ەلگە نە بەتىمىزدى ايتامىز!
— ە، نەمەنە! وسى قامىستى تاماعىنا قوسىپ ءىشۋشى مە ەدى ەلىڭ؟! ساسىپ-بورسىپ جاتقان بوق-قالا ەمەس پە!
كۇللى اۋىل قاراپ تۇر! وي، اللا-اي! اتىڭ شىقپاسا، جەر ورتە دەگەن! ەندى ءقايتتىم؟! تىرىدەي كومدىڭ عوي، قۇدا-اي!
— سەن قويا تۇر، قۇدا! اۋىل-ورمانىڭ، باۋ-شارباعىڭ ورتەنىپ بارا جاتقانداي زارلادىڭ عوي!
ءتوس قاعىستىرعان قوس قۇدا قىراڭ باسىندا، كولىك ىشىندە ءجۇز شايىسىپ وتىرعاندا، شوپىر بالا ايعاي سالدى:
— ويباي، قاراڭىزدار! شايتان! شايتان!
— شايتانى نەسى؟!
— وتتىڭ ەتەگىن قاراڭىزدار! الدەنە سەكىرىپ ءجۇر!
بۇلار كولىكتەن سەكىرە تۇسكەنىمەن، قىزۋى بەت قاراتپاس ءورت جاققا قاراي الماي، قورعالاقتاپ قالىستى. ءسال مەزەتتەن سوڭ كوك تىرەگەن جالىننىڭ جالى جىعىلىپ، قانشاما جىل قۇستىڭ ساڭعىرىعى، مال جاپاسىمەن شىمتەزەكتەي تۇتاسقان قامىس قوپا قارا ءتۇتىن قۇسىپ جاتقان ەدى. جانارعا قادالعان نارتقىزىل وت ەڭكەيىپ، قارا ءتۇتىن دىڭگەك جەرگە جىعىلىپ، اينالاعا جايىلا باستاعان. سول قاپ-قارا ءتۇننىڭ ەلەسىنىڭ ەتەگىنەن، تۇتىنگە تۇنشىققانىمەن ءالى دە توزاقتىق دۇلەي قىزۋى اپشىعان وت شەتىنەن الدەنە ءسات سايىن سەكىرىپ-سەكىرىپ ءتۇسىپ تۇردى. الگىندە جان-جاقتان وت قويعاندا كۇڭىرەنە شۋلاعان اۋىل جاققا قاشا الماي، تاۋ جاقتان انتالاپ تۇرعان ءپىل تۇرىپتى قوس كولىكتەن سەسكەنگەن كارى قاسقىر — وتكەن قاتال قىستا جاس ارلاندار ۇيەگىنەن ايىرىپ، سيراعىن سىندىرىپ كەتكەن، سودان بەرى وسى قورىستى پانالاپ، ءتۇن بالاسى ءالسىز ۇلىپ، تاڭىرىنە زارىن توككەن كارى ارلان - وت ورتاسىنان ازەر سىتىلىپ، تۇس-تۇستان انتالاعان قالىڭ جاۋىنا بەتتەپ باتا الماي، توزاق وتى شىداتپاس شاققا جەتكەندە، قۇيرىعىن شالىپ، جامباسىن كۇيدىرىپ، سۇيەگىن قارىعاندا عانا بىر-ەكى سەكىرىپ قالىپ تۇر ەدى.
— ويپىراي! نە دەگەن ەرلىك، نەتكەن عالامات ءتوزىم ەدى مىناۋ! ءبىز ءجۇز مەتردەن بەتىمىزدى باسىپ، جاسقانىپ تۇرمىز، نە دەگەن جانكەشتى ماقۇلىق ەدى!
— ويباي-اي! وبال-اي! تىرىدەي ورتەنىپ كەتىپتى-اۋ!
— ءتايت! وبالى نەسى! كولىكپەن جاقىنداڭدار جىگىتتەر! قاشسىن! دالاعا قاشىپ، كۇيىگىن باسىپ السىن! اتىپ، قىزىعىنا قارىق بولايىق. اقىرى تەرىسى تۇككە جاراماس، ءوتى مەن تىرناعىن الايىق! مىنىڭدەر اتقا!
قۇدانىڭ بۇيرىعىن قالت جىبەرمەس ەكى جىگىت پەن اڭشىلار كولىككە جاندارمەن جايعاسقاندا، شاكەڭ قىراڭ باسىندا جەر شوكەلەپ قالا بەردى...
ال، قاسقىر — قالادان كەلگەن بايشىكەش قازاقتىڭ قاس دۇشپانى — ەكىاياقتى جاۋلارىنان قايمىقسا دا، وت-توزاقتا تىرىدەي ورتەنىپ، تەرىسى ءجيدىپ، قاقتالىپ، سۇيەگىنە جابىسقان ءبورى اقتىق رەت ارس ەتىپ، سەكىرىپ ءتۇسىپ، جانارىنان، باۋىرىنان قان شۇمەكتەپ تاۋدان ءسال قيىستاي شابا جونەلگەن. دجيپكە مىنگەن اۋلەكى توپ قاسقىردى بىر-ەكى قىراڭنان اسىرماي قۋىپ جەتىپ، بىردەن ولتىرە قويماي، ارىعان دەنەسىندە ءبىر قىلتاناق قالماي ءۇيىتىلىپ كەتكەن، سول كەسپىرىمەن دالالىق اڭنان گورى توزاقتىق ىبىلىسكە ءدوپ كەلەتىن بەيباقتى ابدەن سالىقتىرىپ بارىپ، اتىپ العان ەدى...
* * *
قايران، ءبورى!
كەشە كيەمىز-تۇعىن! بۇگىن بەيشارا مىسكىن كەيىپتى جاۋىمىزعا اينالىپ كەتكەن. جاۋ دا ەمەس. قارسى شاۋىپ، قايرات تانىتار كۇشتەن ادا. قاشقىن. اللانىڭ قۋعىنعا ۇشىراتقان شايتانى كەيىپتى، ىڭىردە ىرگەدەن ورگەن كولەڭكەمەن ناتتەس ءىبىلىس دەرلىك. سىزگە دە، بىزگە دە بار وكپە-قاپاسىن قارا تۇندە كوككە جولداعان ۇلىما كۇيىمەن بىلدىرمەك. ۇلىما زاردى كىم ەستىسە دە، قايران ءبورىنىڭ تاعدىرى ءۇشىن جاۋاپتى! جاۋاپتىمىز — ەستىگەنىمىز ءۇشىن، قول ۇشىن سوزىپ، قورعاماعانىمىز ءۇشىن. ەستي تۇرىپ، ۇرىككەنىمىز ءۇشىن. كيەمىزدى تانىماي، كوكىرەگىمىزگە ۇرەي پانالاتقانىمىز ءۇشىن! ۇلىما زار قۇلاعىڭنان ەنىپ، سۇيەگىڭە جەتكەنىن بىلەر حال دە جوق. سۇيەككە شاعىلعان سوڭ، ەرتەڭ-اق قانعا سىڭەدى. ودان ءارى... ودان ءارى ايتەۋىر ءبىر بەيۋاقتا، كۇڭىرەنگەن عالامنىڭ كۇرسىنىسى شەرلى دەمىڭمەن قاتار ورىلگەندە ءوزىڭ دە بورىگە اينالاسىڭ. بورىگە ەمەس-اۋ، كارلى ءىبىلىس، شالدىققان شايتانعا. باقي ورتىنەن قاشپاققا امال جوق سوسىن..!
You Might Also Like
-
قازاقستاندا پەداگوگيكالىق باعىتتا وقيتىن ستۋدەنتتەر مەن دوكتورانتتارعا ستيپەنديا كولەمى ارتادى. ءتيىستى قۇجات اشىق نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەر پورتالىندا جاريا تالقىعا ۇسىنىلدى.
