اق قىس. ت. ايبەرگەنوۆ
ادەبيەتتىك وقۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اق قىس. ت. ايبەرگەنوۆ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىك: اقىننىڭ قىس بەينەسىن سۋرەتتەۋىنە قاراپ، ولەڭدەگى كەيىپكەردىڭ كوڭىل كۇيىن ىزدەۋگە، ليريكانى تۇسىنۋگە، سەزىنۋگە مۇمكىندىك بەرۋ.
دامىتۋشىلىق: بەينەلى سويلەي ءبىلۋ داعدىلارىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك: ءار ماۋسىمنىڭ ەرەكشەلىگىن بايقاتا وتىرىپ، تابيعاتتىڭ سۇلۋلىعىن تانۋعا، اينالا قورشاعان دۇنيە جانە تابيعات قۇبىلىستارى ارقىلى شىندىققا قارىم - قاتىناسىنىڭ قالىپتاسۋىنا جاعداي تۋعىزۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى
ساباقتىڭ ءادىسى: تالداۋ، جيناقتاۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: اقىن پورترەتى
ساباقتىڭ بارىسى:
1. قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا كەرەكتى سەزدەردى ەسىڭە ءتۇسىرىپ جاز. بۇل قاي ولەڭنەن الىنعان ءۇزىندى؟
«ءۇستى - باسى - اق...، ءتۇسى...،
باسقان جەرى... كەلىپ قالدى.»
- تاپسىرماداعى جازىلعان سوزدەر ماعىناسى نەنى بىلدىرەدى؟
- ءيا، قىس تابيعاتىنىڭ قۇبىلىستارىن بىلدىرەدى. اباي اتامىزدىڭ ولەڭىن وقىعاندا قانداي سەزىمدەر بىلىنگەندەي بولادى؟ (سۋىق، اياعىنىڭ باسقان ءىزى سىقىر - سىقىر ەتكەن دەنەلى قىستىڭ ءجۇرىسى قورقىنىشتى).
2. ماعىنانى تانۋ.
- ەندى بۇگىن ءبىز اقىن ت. ايبەرگەنوۆتىڭ «اق قىس» ولەڭىن وقىپ، ولەڭدە قانداي سەزىمدەر بار ەكەنىن انىقتاپ كورەيىك.
ءبىر رەت ىشتەي وقىپ، داۋىستاپ، مانەرىنە كەلتىرىپ وقۋعا دايىندالۋ.
وقۋشىلار كەزەكپەن مانەرلەپ وقي باستايدى. وقىلعان جولدار مەن شۋماقتارداعى اقىننىڭ سەزىمدەرىن ىزدەپ، تالداۋ جاساۋ ءۇشىن ولەڭگە ۇڭىلە قاراۋ كەرەك.
العاشقى ءتورت جولدا جەر بەتى تۇگەل اپپاق ەكەندىگى ايتىلادى. كوزىمىزگە
تاپ-تازا تابيعات جانە قۋانىشتى قىس قۇشاعىنداعى ادام ەلەستەيدى. ال قىس ساق - ساق ەتىپ ءتۇر. الدە ول كۇلەدى، الدە اشۋلى، ايازدى.
2. كەلەسى ءۇش جولدى تالداۋ. قارداعى ىزدەرگە ارتىڭا موينىڭدى بۇرىپ قاراپ كوردىڭ بە؟ قانداي قىزىق! اقىن قار ۇستىندەگى ىزدەردى نەگە تەڭەيدى؟
3. «اق قىس - سۇلۋ اق ولەڭ،
تابانىمنىڭ استىندا
تاڭعاجايىپ اڭ الەم».
اڭىن نەگە تامسانىپ، تاڭدانادى؟
4. كەلەسى ءتورت جولدى تالداۋ. ءبىر قىزىعى، قايدا بارساڭ دا، قىس سەنەن ءبىر ەلى دە قالمايدى.
«جانارىنان جاز بۇركىپ،
تۇر قىس كۇنى سۇيكىمدى...»
بالالار قىس قانشا سۋىق بولسا دا، ونىڭ كوزىنەن نە كورىنىپ قالعانداي؟
ونى كىم كورىپ قويىپتى؟ ارينە، اقىن.
- سونىمەن اقىن قىسقى قالىڭ قاردى ومبىلاپ كەلە جاتقاندا، نەنى ويلاپ، نەنى ىزدەپ كەلە جاتىر؟
- بالالار، قاردىڭ قانداي تۇرلەرىن ءبىلۋشى ەدىڭدەر؟ داپتەرمەن جۇمىس.
- ايازدىڭ شە؟
- بوراننىڭ شە؟
وقۋلىقتاعى سۇراق - تاپسىرمالار بويىنشا جۇمىس جاساۋ. تاپسىرما بويىنشا اقىن كوزىنە كورىنگەن اق زاتتاردى ولەڭنەن تەرىپ جازۋ.
ولار: اق قولعاپ، اق قىس، اپپاق ساۋكەلە، اپپاق تاۋ، توبە، ءرويالدىڭ اق ءتىلى، اق الەم، اپپاق اۋەن.
- كوردىڭدەر مە، ادام قۋانعاندا، جاقسى نارسەنى كورگەندە، دۇنيەنىڭ بارلىعى ادەمى، تازا، ءتىپتى، قۇلاققا ەستىلگەن دىبىستار مەن ءان دە اپپاق دەپ جىرلانعان ەكەن.
ت. ايبەرگەنوۆپەن تانىستىرۋ
تولەگەن ايبەرگەنوۆ (08. 03. 1937، قوڭىرات اۋدانى، قاراقالپاقستان، وزبەكستان - 29. 08. 1967، نۇكىس قالاسى، قاراقالپاقستان، وزبەكستان) - اقىن. 1937 جىلى 8 ناۋرىزدا قاراكالپاق ەلىنىڭ قونىرات دەگەن جەرىندە دۇنيەگە كەلگەن. 1959 جىلى تاشكەنتتىڭ نيزامي اتىنداعى پەدوگوگيكا ينستيتۋتىنىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى فاكۋلتەتىن ءبىتىرىپ، تۋعان اۋىلىندا مۇعالىمدىك قىزمەت اتقاردى.
3. وي تولعاۋ.
«بەس جولدى ولەڭ (سينكۆەين)» ستراتەگياسىن قولدانۋ
1 - جولدا - ولەڭ تاقىرىبى، (نەگىزىنەن زات ەسىم)؛
2 - جولدا - تاقىرىپقا سيپاتتاما (ەكى سىن ەسىم)؛
3 - جولدا - ارەكەت ( تاقىرىپقا قاتىسى بار ءۇش ەتىستىك)؛
4 - جولدا - سەزىم (تاقىرىپقا اۆتوردىڭ قارىم - قاتىناسىن بىلدىرەتىن ءتورت ءسوز)؛
5 - جولدا - ءبىرىنشى جولدىڭ ءسينونيمى (كوبىنەسە زات ەسىمنىڭ).
ەندى وسى ستراتەگيانى ولەڭگە قولدانىپ كورەيىك:
1 - جول. قىس.
2 - جول. اپپاق، تاڭعاجايىپ.
3 - جول. قۇشاقتايدى، ساقىلدايدى، ومبىلايدى.
4 - جول. اينالا ادەمى، قىزىقتى ەكەن (نەمەسە «كوز تويمايتىن عاجاپ الەم»).
5 - جول. تابيعات.
4. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ، باعالاۋ ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ
اق قىس. ت. ايبەرگەنوۆ. جۇكتەۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اق قىس. ت. ايبەرگەنوۆ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىك: اقىننىڭ قىس بەينەسىن سۋرەتتەۋىنە قاراپ، ولەڭدەگى كەيىپكەردىڭ كوڭىل كۇيىن ىزدەۋگە، ليريكانى تۇسىنۋگە، سەزىنۋگە مۇمكىندىك بەرۋ.
دامىتۋشىلىق: بەينەلى سويلەي ءبىلۋ داعدىلارىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك: ءار ماۋسىمنىڭ ەرەكشەلىگىن بايقاتا وتىرىپ، تابيعاتتىڭ سۇلۋلىعىن تانۋعا، اينالا قورشاعان دۇنيە جانە تابيعات قۇبىلىستارى ارقىلى شىندىققا قارىم - قاتىناسىنىڭ قالىپتاسۋىنا جاعداي تۋعىزۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى
ساباقتىڭ ءادىسى: تالداۋ، جيناقتاۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: اقىن پورترەتى
ساباقتىڭ بارىسى:
1. قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا كەرەكتى سەزدەردى ەسىڭە ءتۇسىرىپ جاز. بۇل قاي ولەڭنەن الىنعان ءۇزىندى؟
«ءۇستى - باسى - اق...، ءتۇسى...،
باسقان جەرى... كەلىپ قالدى.»
- تاپسىرماداعى جازىلعان سوزدەر ماعىناسى نەنى بىلدىرەدى؟
- ءيا، قىس تابيعاتىنىڭ قۇبىلىستارىن بىلدىرەدى. اباي اتامىزدىڭ ولەڭىن وقىعاندا قانداي سەزىمدەر بىلىنگەندەي بولادى؟ (سۋىق، اياعىنىڭ باسقان ءىزى سىقىر - سىقىر ەتكەن دەنەلى قىستىڭ ءجۇرىسى قورقىنىشتى).
2. ماعىنانى تانۋ.
- ەندى بۇگىن ءبىز اقىن ت. ايبەرگەنوۆتىڭ «اق قىس» ولەڭىن وقىپ، ولەڭدە قانداي سەزىمدەر بار ەكەنىن انىقتاپ كورەيىك.
ءبىر رەت ىشتەي وقىپ، داۋىستاپ، مانەرىنە كەلتىرىپ وقۋعا دايىندالۋ.
وقۋشىلار كەزەكپەن مانەرلەپ وقي باستايدى. وقىلعان جولدار مەن شۋماقتارداعى اقىننىڭ سەزىمدەرىن ىزدەپ، تالداۋ جاساۋ ءۇشىن ولەڭگە ۇڭىلە قاراۋ كەرەك.
العاشقى ءتورت جولدا جەر بەتى تۇگەل اپپاق ەكەندىگى ايتىلادى. كوزىمىزگە
تاپ-تازا تابيعات جانە قۋانىشتى قىس قۇشاعىنداعى ادام ەلەستەيدى. ال قىس ساق - ساق ەتىپ ءتۇر. الدە ول كۇلەدى، الدە اشۋلى، ايازدى.
2. كەلەسى ءۇش جولدى تالداۋ. قارداعى ىزدەرگە ارتىڭا موينىڭدى بۇرىپ قاراپ كوردىڭ بە؟ قانداي قىزىق! اقىن قار ۇستىندەگى ىزدەردى نەگە تەڭەيدى؟
3. «اق قىس - سۇلۋ اق ولەڭ،
تابانىمنىڭ استىندا
تاڭعاجايىپ اڭ الەم».
اڭىن نەگە تامسانىپ، تاڭدانادى؟
4. كەلەسى ءتورت جولدى تالداۋ. ءبىر قىزىعى، قايدا بارساڭ دا، قىس سەنەن ءبىر ەلى دە قالمايدى.
«جانارىنان جاز بۇركىپ،
تۇر قىس كۇنى سۇيكىمدى...»
بالالار قىس قانشا سۋىق بولسا دا، ونىڭ كوزىنەن نە كورىنىپ قالعانداي؟
ونى كىم كورىپ قويىپتى؟ ارينە، اقىن.
- سونىمەن اقىن قىسقى قالىڭ قاردى ومبىلاپ كەلە جاتقاندا، نەنى ويلاپ، نەنى ىزدەپ كەلە جاتىر؟
- بالالار، قاردىڭ قانداي تۇرلەرىن ءبىلۋشى ەدىڭدەر؟ داپتەرمەن جۇمىس.
- ايازدىڭ شە؟
- بوراننىڭ شە؟
وقۋلىقتاعى سۇراق - تاپسىرمالار بويىنشا جۇمىس جاساۋ. تاپسىرما بويىنشا اقىن كوزىنە كورىنگەن اق زاتتاردى ولەڭنەن تەرىپ جازۋ.
ولار: اق قولعاپ، اق قىس، اپپاق ساۋكەلە، اپپاق تاۋ، توبە، ءرويالدىڭ اق ءتىلى، اق الەم، اپپاق اۋەن.
- كوردىڭدەر مە، ادام قۋانعاندا، جاقسى نارسەنى كورگەندە، دۇنيەنىڭ بارلىعى ادەمى، تازا، ءتىپتى، قۇلاققا ەستىلگەن دىبىستار مەن ءان دە اپپاق دەپ جىرلانعان ەكەن.
ت. ايبەرگەنوۆپەن تانىستىرۋ
تولەگەن ايبەرگەنوۆ (08. 03. 1937، قوڭىرات اۋدانى، قاراقالپاقستان، وزبەكستان - 29. 08. 1967، نۇكىس قالاسى، قاراقالپاقستان، وزبەكستان) - اقىن. 1937 جىلى 8 ناۋرىزدا قاراكالپاق ەلىنىڭ قونىرات دەگەن جەرىندە دۇنيەگە كەلگەن. 1959 جىلى تاشكەنتتىڭ نيزامي اتىنداعى پەدوگوگيكا ينستيتۋتىنىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى فاكۋلتەتىن ءبىتىرىپ، تۋعان اۋىلىندا مۇعالىمدىك قىزمەت اتقاردى.
3. وي تولعاۋ.
«بەس جولدى ولەڭ (سينكۆەين)» ستراتەگياسىن قولدانۋ
1 - جولدا - ولەڭ تاقىرىبى، (نەگىزىنەن زات ەسىم)؛
2 - جولدا - تاقىرىپقا سيپاتتاما (ەكى سىن ەسىم)؛
3 - جولدا - ارەكەت ( تاقىرىپقا قاتىسى بار ءۇش ەتىستىك)؛
4 - جولدا - سەزىم (تاقىرىپقا اۆتوردىڭ قارىم - قاتىناسىن بىلدىرەتىن ءتورت ءسوز)؛
5 - جولدا - ءبىرىنشى جولدىڭ ءسينونيمى (كوبىنەسە زات ەسىمنىڭ).
ەندى وسى ستراتەگيانى ولەڭگە قولدانىپ كورەيىك:
1 - جول. قىس.
2 - جول. اپپاق، تاڭعاجايىپ.
3 - جول. قۇشاقتايدى، ساقىلدايدى، ومبىلايدى.
4 - جول. اينالا ادەمى، قىزىقتى ەكەن (نەمەسە «كوز تويمايتىن عاجاپ الەم»).
5 - جول. تابيعات.
4. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ، باعالاۋ ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ
اق قىس. ت. ايبەرگەنوۆ. جۇكتەۋ
You Might Also Like
