InfoHub Logo

ورماننىڭ شەتىندەگى كىشىگىرىم كىشكەنتاي ءۇي بار. سول ۇيدە ۇلى مەن اعاش كەسۋشى قاريا تۇرادى. قاريا قارتايعان سايىن ونىڭ جۇمىسى قيىنداي تۇسەدى. ۇلى حۋان مەيىرىمدى، قايرىمدى، باتىر بولسا دا، اكەسىنە كومەكتەسپەيدى. 

ءبىر كۇنى قاريا حۋانعا:

— اعاش ازايىپ  قالدى. ورمانعا بارىپ اعاش كەس.

— مەن ءقازىر بارامىن، – دەپ ۋادە ەتتى  حۋان، ءبىراق ءتىپتى قوزعالمادى. 

اكەسى ءبىراز كۇتتى تاعى سۇرادى.

— اعاش كەسۋگە قاشان باراسىڭ؟

— ەندى، اكە، مەن ءقازىر بارامىن – دەپ جاۋاپ بەردى حۋان. 

قاريا ورمانعا بارىپ اعاش كەسىپ ۇلىن ۇمىتىپ قايتادان ۇيگە كەلسە، سول ورىندا جاتقان جەردە ءالى ەكەن. بىردەڭە ارمانداپ قيالداپ جاتىر. 
اكەسى وعان قاتتى اشۋلانىپ، ايقايلادى.

— ەگەر سەن ورمانعا بارىپ اعاش كەسىپ اكەلمەسەن، وندا ۇيگە كىرگىزبەيمىن؟

حۋان اكەسى ونى شىنىمەن جازالايتىن ءبىلدى. سوندىقتان ول بىردەن ورنىنان تۇرىپ، بالتا الىپ ورمانعا باردى. 

ول ورمانعا كەلگەندە، الدىمەن اعاشتاردى ساۋساقتارى مەن تاڭداي باستادى، سودان كەيىن ولاردى كەسىپ تاستادى. ەكى اعاشتى كەسىپ الىپ، ءۇشىنشى كەنەتتەن كورىپ، كەسەتىڭ اعاشتىڭ ورتاسى ۇڭىرەيىپ تۇر. سول اعاشتىڭ ءىشىن قارادى. شۇڭقىر ەكەن. تەرەڭدىگىندە ءبىر نارسە جارقىراپ تۇردى. «وندا بىرەۋ التىنىڭ جاسىرعان بولار»، – دەپ ويلادى. قۋانىش، ول اعاش  ۇلاۋ ءۇشىن قولىنداعى بالتا مەن اعاشتى كەسەدى. ءبىراق اعاش قۇلاپ تۇسكەندە، ونىڭ ىشىنەن ورمان قۇبىجىعى پايدا بولادى. 

حۋان قۇبىجىقتان قورىقپايدى. قايتا قۇبىجىقتى قورقىتادى. «ەندى ساعان ءولىم!» دەپ ۇستاپ الادى. 

ورمان قۇبىجىعى حۋانعا جالىنا باستايدى: 

— ءسىز جاقسى مىرزاسىز. باقىتتى ءومىر سۇرەسىز. سۇلۋ ايەلىڭىز بولادى. حۋان بۇل تۋرالى ەستىگەندە بالتانى ءتۇسىردى. 

— سەن شىندىقتى ايتاسىڭ با؟ 

— سىزگە انت ەتەمىن – دەدى قۇبىجىق حۋانعا. 

— ايەلىمدى قايدان تابامىن؟ – دەپ سۇرادى حۋان. ءالى رەنجىگەن ادام سياقتى بۇرىنعىدان دا اشۋلانىپ قايتادان بالتاسىن كوتەردى. ول ۋادە ەتكەن نارسەسىڭ الۋعا تىرىستى. 

— مەنىڭ ءتىلىمنىڭ استىنداعى اق تاستى الىڭىز، – دەپ جاۋاپ بەردى قۇبىجىق.

— ءسىز بۇل اق تاستان نە قاجەت ەكەنىن سۇراي الاسىز، ول سىزگە ءبارىن بەرەدى. 

قۇبىجىق اۋزىن اشىپ ءتىلىنىڭ استىنداعى اق تاستى سۋىرىپ بەردى. حۋان ونى العاندا قۇبىجىق جوق بولىپ كەتتى. 

جىگىت اق تاستان سيقىرلىعىن سىناپ كورگىسى كەلدى. 

— ماعان كومەكتەسەتىن ادامدار جىبەر. 

ايتقانشا بولعان جوق، ورمانعا كوپتەگەن ادامدار پايدا بولدى. بىرەۋى كەسسە، ەكىنشىسى وتىنعا دايىنداپ، ءۇشىنشىسى ۇيىنە وتىن اكەلىپ بولدى. 
اقىرىندا حۋان اعاشتىڭ جەتكىلىكتى ەكەندىگىن انىقتادى. ول ادامداردى جىبەرىپ، ءوزى ۇيگە اسىقتى. ءوزىنىڭ جايلى جەرىنە جاتقىسى كەلدى. ۇيگە كەلسە اكەسى ۇيىندە جوق ەكەن. حۋان بىردەن كەرۋەتكە جاتتى، از عانا جاتۋعا تۋرا كەلەدى. ۇيتكەنى اكەسى ۇيگە كەلدى. قاريا بالاسىن تاعى جاتقانىن كورىپ، قاتتى اشۋلاندى.

— سەن اعاشتى كەستىن بە؟ قالاي ايتقانىمداي حۋان.

— اكە، تەرەزەگە قاراڭىزشى، – دەپ جاۋاپ بەردى حۋان. 

قاريا تەرەزەدەن قاراپ، ءۇيدىڭ جانىندا ۇلكەن ورمان اعاشتار كورگەندە تاڭقالدى، ول ەشقاشان ءوز ومىرىندە ءبىر كۇندە كوپ اعاش كەسكەن ەمەس! 
كەلەسى كۇنى حۋان قۇبىجىق وعان ادەمى ايەل ۋادە ەتكەنى ەسىنە الدى. حۋان ۇيلەنۋ تۋرالى ويلاۋعا كىرىستى جانە شەشتى. «پاتشانىڭ قىزىنا ۇيلەنسەن بە، ونىڭ ەل وتە سۇلۋ دەپ ايتادى.»

شەشىم قابىلداپ، حۋان ورنىنان تۇرىپ حان سارايىنا اتتانادى. 

جاس جىگىت  حۋان پاتشاعا جولىققان كەزدە بىلاي دەدى:  

— مارتەبالى، مەن ءسىزدىڭ قىزىڭىزعا ۇيلەنگىم كەلەدى.

پاتشا جىگىتكە قاراپ ايتتى:

— ەندەشە، ءسىز مەنىڭ قىزىما ۇيلەنگىز كەلسە، ءبىراق ءسىز ايتقانىمدى ىستەسەڭىز عانا ۇيلەنەسىز. 

— مەن ءسىزدىڭ ايتقاڭىزدى ىستەيمىن مارتەبەلى تاقسىر. – دەپ حۋان.

— شىعاناقتىڭ ورتاسىنا حان سارايىن سال. ءۇش كۇندە سالماسان باسىندى ايتپەسە كەسىپ الامىن. 

حۋان اق تاسىنا شىىعاناقتىڭ ورتاسىنا ادەمى حان سارايىن سال دەدى. 

تاڭەرتەڭ پاتشا بەتىن قولىن جۋىپ، تەرەزەگە قارادى. حۋان حانزادا سياقتى كيىنىپ العان. 

— پاتشا سارايى دايىن، ۇلى مارتەبەلىم – دەدى حان الدىندا تۇرىپ، حۋان.

— قاراپ كورىڭىز؟ 

— ەگەر سەنىڭ ايتقانىن شىن بولسىڭ   – دەپ  جاۋاپ بەردى پاتشا. 

تاڭعى استان سوڭ، پاتشا مەن ونىڭ قىزى قايىق پەن شىعاناقتا سەرۋەندەدى. ولارعا پاتشا سارايى قاتتى ۇنادى. كەلەسى كۇنى كەرمەت ۇيلەنۋ تويى ۇيىمداستىرىلدى. ۇيلەنۋدەن كەيىن كوپ ۇزاماي سوعىس باستالدى. 

ەلى جاۋدىڭ شابۋلىنا ۇشىراپ، حۋان ءوزىنىڭ قايىن اتاسىنىڭ اسكەرىن باسقارىپ، اق تاستىن ارقاسىندا كۇشتى جاۋدى جەڭدى. 

بۇعان دەيىن جەڭىلىسكە جول بەرمەگەن جاۋ قولباسشىسى زۇلىمدىق ويلايدى. ول حۋاننىڭ قانداي دا ءبىر سيقىرلى كۇشكە يە ەكەندىگىن ءتۇسىنىپ، ءوز ەلىنە قايتىپ كەلىپ: “مەن بايلىعىمنىڭ جارتىسىن حۋاننىڭ قۇپياسىن بىلەتىن ادامعا بەرەمىن”.

مۇنى ەستىگەن مىستان كەمپىر. ول حۋاننىڭ اق تاسى بار ەكەنىن بىلەتىن. جازدىڭ ىستىق كۇنىندە ۇلكەن قۇسقا اينالدى. حۋان تۇراتىن ەلگە قۇس بولىپ ۇشىپ جەتتى. ءوزى سارايعا كەلىپ، قايتادان كارى كەمپىرگە اينالىپ، ەسىكتى قاقتى. ول حۋاننىڭ اڭ اۋلاۋ كەتكەننىڭ ءبىلدى. ماريام سارايدا جالعىز ەدى. كارى كەمپىر ەسىكتى قاقتى. ماريام كارى كەمپىر دەپ ۇيگە كىرگىزدى.

— ماريام سەن ەسىندە جوق پا؟ مەن سەنى كىشكەنتاي كەزىندە باققانمىن. ماريا تانىمادى. كەمپىر عوي دەپ ءتاتتى-تاتتى تاماقتار مەن تاماقتاندىردى. 

— راحمەت، سۇلۋىم الانداماي جاقسى دەمال. كۇندىزگى تىنىعۋ ۋاقىتتى كەلدى. 

ماريام ۇيىقىعا جاتتى. مىستان كەمپىر ماريام ۇيىقتاعانشا ەش نارسەگە تيىسپەدى. سوندا ماريام ۇيىقتاپ جاتقاندا، حۋاننىڭ سول جەردە ساقتالعان جاستىعى اق تاستى الىپ قۇسقا اينالىپ ۇشىپ كەتىپ، جاۋ اسكەر قولباسشى جەتتى. اسكەري قولباسشى اق تاستى كورگەندە قۋاندى. ۋادەسىندە تۇرىپ مىستان كەمپىرگە بايلىعىنىڭ جارتىسىن بەردى. 

دەگەنمەن حۋان بۇل تۋرالى ەشتەڭە بىلمەي الاڭسىز اڭ اۋلادى. كۇتپەگەن جەردەن ۇلكەن قۇس كوتەرىلىپ، باي كيىمىن شەشىپ الىپ كەتتى. قايتادان كەدەي ادام بولىپ، بۇرىنعى قالپىنا كەلدى. 

حۋان قورقىپ، ءوزىنىڭ سارايىنا كەلدى. سارايىندا ەشكىم جوق ەكەنىن كوردى. حۋان جاستىقتىڭ استىن قارادى، اق تاسى جوق بولدى. حۋان ەندى تاستى قايدان ىزدەۋ كەرەك ەكەنىن بىلمەي، ويلانىپ قالدى: «نەلىكتەن بۇل قيىنشىلىقتار وعان كەنەتتەن پايدا بولدى؟ حۋان ۇزاق ۋاقىت ويلانىپ، اقىرى اياعىندا، جاۋ اسكەرىنىڭ قولباسشىسى ەكەندىگىن ءتۇسىندى. قولباسشىنىڭ قولىندا تاسى بار ەكەنىن ءبىلدى. 

سودان كەيىن حۋان اسكەر قولباسشى تۇراتىن ەلگە باردى. حۋان ءبىرىنشى جانە ەكىنشى تاۋدان وتكەندە، وتە شارشاپ، ءبىراز دەمالۋعا شەشىم قابىلدادى. ول شوپتە جاتقاندا كۇتپەگەن جەردەن بىرەۋ اياعىنان ءتۇرتىپ كەتتى. حۋان اتىپ تۇرسا، ۇلكەن مىسىق ەكەن. مىسىقتى ۇستاپ دورباسىنا سالىپ الىپ، ءارى قاراي جولدى جالعاستىرادى. 

كوپ ۋاقىتتان كەيىن حۋان اسكەر قولباسشىنىڭ سارايىنا كەلەدى. حۋان قاقپانى  اعادى، اسكەر قولباسشىنىڭ كۇزەتشىسى: – ءسىز كىمسىز جانە سىزگە نە قاجەت؟ حۋان جاۋاپ بەرەدى : – مەن باقىتسىز قايىرشىمىن، ماعان كۇرىش بەرسەن دە ريزامىن.
اسكەر قولباسشى بىردەن حۋاننىڭ داۋسىن تانىدى. ول كۇزەتشىلەرگە:

— ونى قاماندار جەرتولەگە تاستاڭدار!

اسكەرلەر حۋاندى ۇستاپ الىپ، ونى جەرتولەگە تاستادى. حۋان جەرتولەدە كىرگەندە ءىشى قاراڭعى بولدى، جانە ەسىك جابىلعانان كەيىن ەگەۋقۇيرىقتار ونى  ىستەلەۋگە تىرىستى. سودان كەيىن دورباسىنداعى مىسىقتى شىعاردى. مىسىق سەكىرىپ شىعىپ، بارلىق ەگەۋقۇيرىقتاردى ءولتىردى، تەك ەكەۋى عانا ءتىرى قالدىردى. ولاردىڭ بىرەۋى:

— مەنىڭ جانە قىزىمدى حۋان ولتىرمەشى. مەن ساعان كومەكتەسەمىن!

— مەنىڭ اقتاسىمدى سەنىڭ قوجايىن ۇرلاپ الىپ كەتكەن. سونى الىپ كەلسەن قىزىن ەكەۋىن ءتىرى قالاسىڭ، – دەدى حۋا  ەگەۋقۇيرىققا.

— مەن سىزگە اق تاستى الى  كەلەمىن. 

— سونان سوڭ تەز بار – دەدى حۋان.

ەگەۋقۇيرىق جۇگىرىپ اسكەر قولباسشىنىڭ ۇستەلىنەن اق تاستى الىپ، حۋانعا بەرەدى. تاس قولىندا بولعاندا حۋان:

— بۇل ساراي قيراتىلسىن. جەر دىرىلدەپ، كۇن كۇركىرەيدى. 

حۋان سارايدىڭ قۇلعانىڭ كورەدى، قولباسشى جانە ونىڭ اسكەرى ولەدى. حۋان ەگەۋقۇيرىقتى دورباعا سالىپ، مىسىقتى قولىنا الىپ اق تاسقا بۇيىرادى. 

— مەنى ۇيگە اپار! 

ول ءوزىنىڭ ۇيىنە كوز ىلەسپەستەي تەز جەتەدى. ءوزىنىڭ ۇيىنە كەلىپ:

— مەنىڭ ايەلىم مەن قايىن اتامدى قايتارىپ بەر! – حۋان اق تاسقا تاعى بۇيىرادى. 

وسى ءسوزدى ايتىپ بولعاندا ەكى ەگەۋقۇيرىق پرينسەسسا ماريام مەن پاتشاعا اينالادى. حۋان قۋانادى. زۇلىم اسكەر قولباسشى ولارعا ەندى زيانىڭ تيگىزبەيتىن ايتتى. 

— تەك سەنىڭ ارقاندا ءبىز قايتىپ كەلىپ، ءتىرى قالدىق، – دەدى پاتشا حۋانعا. 

— سەن ەندى مەنىڭ ورنىما پاتشا بول. قالعان عۇمىرىمدى سەندەردىڭ بالالارىندى باعايىن. 

كەلەسى كۇنى حۋان تاققا وتىردى. ايەلى جانە پاتشامەن بىرگە پاتشا سارايىندا ءومىر ءسۇردى. ءوزىنىڭ قاريا اكەسىن دە پاتشا سارايعا الدىرتتى. كوپ جىلدار بويى حۋان ەلىن اقىلدىلىقپەن جانە ءادىل باسقارىپ ايەلى ماريامەن باقىت پەن قۋانىشپەن ءومىر ءسۇردى.

ءادىلوۆا كەنجەگۋل بەيسەمباي قىزى

---