اقبوز ات
ۆەنگر حالىق ەرتەگىسى
باياعى زاماندا ءبىر كەدەي ءومىر ءسۇرىپتى. ونىڭ اقبوز اتىنان باسقا ەشقانداي مال-مۇلكى بولماپتى. بايعۇس كەدەي اتىن ديىرمەنگە اكەلىپ، ونى جەتەككە جەگەدى ەكەن، اتى شەڭبەر بويىمەن ءجۇرىپ، جەتەكتى قوزعايدى، جەتەك قوزعالسا، ديىرمەن تاستارى دا بىرگە اينالادى. كەدەي وسىلايشا نانىن تاۋىپ ءجۇرىپتى. كۇن سايىن ديىرمەن بيداي تارتادى، كەدەي بايعۇس اتىمەن كۇندىز-تۇنى جۇمىس ىستەيدى. بۇل جۇمىستان ابدەن جالىققان اقبوز ات ءبىر كۇنى قوجايىنىنا بىلاي دەيدى:
— ءقادىرلى قوجايىنىم، وسى نەگە باسقالار جەتەككە ەكى اتتان جەگەدى، ال، سەن بولساڭ، جالعىز ءوزىمدى عانا جەگەسىڭ؟ مەن جالعىز ءوزىم كۇنى بويى شەڭبەر بويىمەن ءجۇرىپ، ديىرمەننىڭ اۋىر تاستارىن اينالدىرىپ ازاپ شەگەمىن.
— اقبوز اتىم مەنىڭ، مەندە سەنىڭ جانىڭا قوسىپ جەگىپ بەرەتىن ات نەمەسە ۇساق مال تۇگىلى، شىبىن-شىركەيىم دە جوق قوي، — دەپ جاۋاپ بەرەدى كەدەي.
سوندا اقبوز ات قوجايىنىنا بىلاي دەپتى:
— ەگەر بار بالە وسىندا عانا بولسا، وندا مەنى جىبەر، وزىمە كومەكشىنى مەن ءوزىم تابامىن.
كەدەي سول جەردە اقبوز اتىن جەتەكتەن بوساتىپ، ەركىندىككە قويا بەرەدى. ءسويتىپ، اقبوز ات جول-ساپارعا شىعادى. كەلە جاتىپ ول تۇلكىنىڭ ءىنىن كورەدى.
ويلانىپ-ويلانىپ: «تۋرا تۇلكى ءىنىنىڭ جانىنا ولگەن كەيىپ تانىتىپ، جاتا قالايىن»، — دەپ شەشەدى.
ال، ىندە ءۇش جاۋدىرىمەن (تۇلكىنىڭ ءتولى) كارى تۇلكى تۇرادى ەكەن. ءۇش ءجاۋدىردىڭ ىشىندەگى ەڭ كىشىسى تىسقا شىقپاقشى بولىپ، ءىننىڭ اۋزىنا تاياپ كەلىپ، اقبوز اتتى كورەدى دە، قار جاۋعان ەكەن دەپ ويلايدى.
ءجاۋدىر شەشەسىنە كەلىپ:
— وي، اپاتاي، ءقازىر ىننەن شىعۋعا بولمايدى ەكەن، ەسىك الدى قار!، — دەيدى.
— جازدىڭ جالپاعىندا – قارى نەسى!، مۇمكىن ەمەس، — دەيدى، كارى تۇلكى.
ءىننىڭ اۋزىنا تاياپ كەلىپ قاراسا، دالادا جاتقان قار ەمەس، اقبوز ات ەكەن.
«مۇنى ەندى قالاي سۇيرەپ اكەتسەم ەكەن؟»، — دەپ ويعا كەتەدى تۇلكى. ۇلدارىن شاقىرىپ، تورتەۋى سۇيرەمەكشى بولادى، ءبىراق، اقبوز ات ورنىنان قوزعالار ەمەس.
تۇلكى ويلانا كەلە، ءوزىنىڭ تامىرى قاسقىرعا بارماقشى بولادى.
ءسويتىپ قاسقىرعا كەلىپ: «جارقىنىم، تامىرىم! مەنىڭ قانداي ماي شەلپەك تاپقانىمدى بىلسەڭ عوي! ىنىمە دەيىن سۇيرەپ اكەلگەنىمدى قايتەيىن، ىشكە سىيماي قويدى. سودان، سەنىڭ اپانىڭا اكەلسەك قايتەدى، — دەگەن وي كەلدى. ال، جەگەندە بىرگە جەيمىز»، — دەيدى.
مۇنداي سىي-سىياپاتقا قاسقىر قۋانىپ كەتەدى، ءبىراق، ءوز ىشىنەن:
«اپانىما ەت كەلسە بولدى، ال، تۇلكىگە ءبىر ءتۇيىرىن دە تاتىرمايمىن!»، — دەپ، ويلاپ تا قويادى.
اقبوز ات جاتقان جەرگە تاياپ كەلگەندە:
— تۇلكىشەك، مۇنى مەنىڭ اپانىما دەيىن ءقايتىپ اپارماقپىز؟، — دەپ، قاسقىر كۇماندانا باستايدى.
— وپ-وڭاي، — دەيدى، تۇلكى، — مەن اتتىڭ قۇيرىعىن الدىم دا ءوز قۇيرىعىما بايلادىم، وي-شۇڭقىرلارمەن سۇيرەپ وتىرىپ، وسى جەرگە اكەلدىم. تاپ وسى مەن سۇيرەتكەندەي، اپارامىز. ماعان قالاي جەڭىل بولعانىن بىلسەڭ عوي! ال، ەندى اكەل، ونىڭ قۇيرىعىن سەنىڭ قۇيرىعىڭا بايلايىق – ساعان سۇيرەۋ ءتىپتى وڭاي بولادى.
— مىنە، كەرەمەت بولار ەدى!، — دەپ، قاسقىر بىردەن كەلىسە كەتەدى.
ال، تۇلكى قاسقىردىڭ قۇيرىعىن اقبوز اتتىڭ قۇيرىعىنا مىقتاپ بايلايدى دا:
— ال، كەتتىك تامىر، سۇيرە!
قاسقىر تارتىپ كورىپ ەدى، كۇشەنگەننەن جارىلىپ كەتە جازدادى، ال، ات ورنىنان جىلجىر ەمەس. قاسقىر تاعى دا كۇش سالىپ تارتا باستاعانى سول ەدى، كەنەت اقبوز ات اتىپ تۇرىپ، شابا جونەلەدى. قاسقىردى قۇيرىعىنان سۇيرەپ، ويلى-قىرلى جەرلەرمەن شاپقىلاپ وتىرىپ، تۋرا كەدەيدىڭ الدىنا كەلىپ ءبىر-اق توقتايدى دا:
— ال، قوجايىن، مىنە، مەن وزىمە كومەكشى تاپتىم! — دەيدى. كەدەي سول جەردە قاسقىردى باۋىزداپ جىبەرىپ، تەرىسىن سويىپ، ونى قىمباتقا ساتىپ، سول اقشاسىنا ەكىنشى جىلقى ساتىپ الادى. سودان بەرى اقبوز ات ديىرمەن تاسىن جالعىز اينالدىرعان ەمەس.
ورىس تىلىنەن اۋدارعان اينۇر جۇماعازينا
You Might Also Like
-
ورمان قوياندارى تۇندە اعاش قابىعىمەن، ال دالا كوجەكتەرى كۇزدىك داقىلمەن، شوپپەن، قىرمان بيدايىمەن قوررەكتەنەدى. تۇندە قار ۇستىندە قويان كوزگە كورىنەتىن تەرەڭ ىزدەر قالدىرادى. قوياندى جەم ەتۋگە ءبارى ءاۋ...
-
باياعى وتكەن زاماندا ءوز ەلىن ادىلدىكپەن بيلەپ، حالىقتىڭ قۇرمەتىنە بولەنگەن ءبىر پاتشا بولىپتى. پاتشالىقتا ونىڭ نازارىنان تىس ەشتەڭە بولمايدى، حالىق تا وعان كەز كەلگەن ماڭىزدى ىستەر جايىندا حابارلاپ، ...
