InfoHub Logo

ەرتەدە ءبىر باي بولىپتى، مالى كوپ بولىپتى. اسىرەسە، جىلقىسى سونداي كوپ بولىپتى. جىلقىسىنىڭ سانى التى ايعىر ءۇيىر بولىپتى. جاز ءوتىپ، كۇز تاياعاندا، جىلقىلاردى باعۋ قيىنعا تۇسەدى. ءبىر جاعىنان جىلقىلارعا قاسقىر تيسە، ەكىنشى جاعىنان جىلقىنى شەتىنەن بىلدىرمەي ۇرلايتىن بەلگىسىز ءبىر ۇرى پايدا بولادى.

         باي قىستىڭ، تايانىپ كەلە جاتقانىن ويلاپ، قار تۇسكەندە جىلقىلاردى دالاعا باقتىرۋ ءارى كۇندەلىكتى جوعالۋىن تىيۋ ءۇشىن، جىلقى باعۋشى ادامدى ىزدەۋگە كىرىسەدى.

         سول كەزدە ەلگە اتى شىققان جىلقىشى، ءارى باتىر، ءارى مەرگەن، مال دەگەندە جالعىز تورى اتى بار، اقجان دەگەن كەدەي بار ەكەن. ول تۋرالى باي ەستي سالا، اقجاننىڭ ۇيىنە بارادى. اقجان باتىرعا جالىنىپ: «التى ءۇيىر جىلقىمدى باعىپ بەر، قىستان امان-ەسەن الىپ شىقساڭ، ءبىر ايعىر ءۇيىر جىلقىنى اقىڭ ءۇشىن الاسىڭ»، – دەيدى.

         اقجان باتىر: «قاسىما بەس كىسى بەر»، – دەيدى. باي «قاسىڭا ءوزىمنىڭ ءىنىمدى بەرەم، قالعان ءتورت جىلقىشى اۋىل ادامدارى بولادى»، – دەيدى.

         اقجان باتىر «قۇپ» دەپ تورى اتىنا ءمىنىپ، بايدىڭ اۋىلىنا كەلەدى. ودان كەيىن ول تۇگەل ساناپ، التى ايعىر ءۇيىر جىلقىنى بەس كىسى باقتاشىسىمەن قاراماعىنا الادى. بۇدان كەيىن بۇلار قوستانىپ، التى ايعىر ءۇيىر جىلقىنى ءشوبى قالىڭ، سۋى مول، قوپالى جەرگە ايداپ اكەلەدى. قوپانىڭ ىشىنەن ىنعايلى جەرگە جىلقىشىلار التى قانات كيىز ءۇي تىگەدى. وندا تاماق ىشەدى، باسى ارتىق كيىم-كەشەكتەرىن قويادى، كەزەكپەن دەمالادى، بوران كۇندەرى پانالايدى. كۇندەر ارتىنان كۇندەر، ايلار ارتىنان ايلار ءوتىپ جاتادى. ءبىراق جىلقى ىشىنەن جىلقى جوعالۋ دەگەن بولمايدى.

         كۇندەردە ءبىر كۇن اقجان باتىر التى ءۇيىر جىلقىمەن جالعىز ءوزى قالىپ، قالعان تۋارشىلارىن ۇيگە تاماقتانۋعا جىبەرەدى. كەشكە قاراي بەسەۋى كەلىسىمەن، بىرەۋ بيەنى سويىپ، ەتىن تاي قازانعا سالىپ، كيىز ءۇيىدىڭ ورتاسىنا جەر وشاققا اسادى. بەسەۋى ەتىن ءپىسىرىپ، جەپ، جايعاسىپ بولعان سوڭ، جىلقىعا بارماق بولادى. ءبىراق بايدىڭ ءىنىسى تۋ بيەنىڭ ەتىنە تويعان سوڭ، ۇيقىسى كەلىپ «اۋىرادى» دا، ول كيىزگە ورانىپ ۇيدە قالادى. قالعان تورتەۋى اتتارىنا ءمىنىپ، جىلقىعا بارىپ، اقجان باتىردى ۇيگە تاماققا جىبەرمەك بولىپ جونەلەدى.

         بۇلار بارعان سوڭ، اقجان باتىر ۇيگە قايتادى. ونىڭ تورى اتى سونداي جۇيرىك بولعان ەكەن دەيدى، ءتىپتى الدىنان كەتكەن قاراعا جەتپەي تىنبايدى ەكەن، ارتىنان قۋعان قاراعا ەشبىر ءىزىن بىلدىرمەيدى ەكەن. اقجان باتىر اتىن جەلدىرىپ كەلە جاتسا، التى قانات كيىز ءۇي ورنىنان ءتورت سۇيەم جوعارى كوتەرىلىپ، استىنان وتتىڭ ساۋلەسى كورىنىپ تۇر ەكەن دەيدى. ەسىكتىڭ تۇسىنا تامان قارسىلاي جۇرسە، ءۇيدىڭ ناق ورتاسىندا جالعىز كوزدى ءداۋ قولىنا ۇيدە قالعان بايدىڭ ءىنىسىن الىپ، ونى وتقا قاقتاپ جەپ وتىر ەكەن دەيدى. اقجان باتىر كيىپ كەتىپ، جالعىز كوزدى ءداۋدىڭ تاپ كوزىنەن كوزدەي وتىرىپ سارجامەن اتادى. سول كەزدە ءداۋ التى قانات كيىز ءۇيدى كوتەرىپ الا جونەلەدى.

         بارسا، اقجاننىڭ جولداستارى جىلقىعا ۇيدەن اتتانىپ كەتىسىمەن، ءداۋ ۇيگە كەلىپ، قازانداعى ەتتى جەپ، ودان كەيىن كيىزگە ورانىپ جاتقان جالقاۋدى ۇستاپ الىپ، وتقا قاقتاپ جەي باستاعان ەكەن دەيدى.

         بۇدان كەيىن اقجان باتىر ءداۋدىڭ ىزىنە ءتۇسىپ، سوڭىنان قۋعان دا وتىرعان ەكەن دەيدى. تاڭ قاراڭعىسى بولعان كەزدە بارىپ جاۋدىڭ ۇڭگىرىندەي ءبىر ىنگە كىرەدى. اقجان باتىر اتىن قاڭتارا تاستاپ، قولىنا سارجاسىن ۇستاپ، ءداۋ كىرگەن ىنگە كىرەدى. كوپ جۇرمەي-اق قولى جالاڭاش ءداۋدىڭ دەنەسىنە تيەدى. سۇيرەپ الىپ شىقسا، ءداۋ ءولىپ قالعان ەكەن دەيدى. كوڭىلى تىنعان اقجان باتىر قۇيعىتىپ جولداستارىنا كەلەدى. وقيعانى تۇگەلدەي ايتىپ، كيىز ءۇيىن قايتادان قۇراپ تىگىپ بەرەدى.

         اقجان باتىر جولداستارىنا: «مەن ەلگە بارىپ، بايعا بولعان وقيعانى ايتايىن، بۇل ءداۋ ءۇش اعايىندى دەيتىن ەدى. قالعان ەكى تۋماسى ماعان كەلەر، سەندەرگە تيمەس، جىلقىنى جاقسى باعىڭدار، مەن بارىپ قايتايىن»، – دەيدى. جولداستارى ماقۇلداپ، قوش ايتىسىپ، اقجان باتىردى شىعارىپ سالادى.

         ەلى سالت اتتىعا ءۇش كۇندىك جول ەكەن دەيدى. اقجان باتىر شىققان كۇنى كەشكە ءبىر اۋىلعا قونباق بولىپ، كەلىپ تۇسەدى. كەشكە تۇسكەن ۇيىنە ءبىر جات ادام كەلىپ، اقجان باتىرمەن سوزگە كىرىسەدى. الگى جات ادام كەتەرىندە، اقجاننان كەشكە قاي جەرگە ۇيىقتايتىنىن سۇراپ، ءوزىنىڭ بۇنىڭ قاسىنا جاتقىسى كەلەتىنىن ايتادى. اقجان باتىر وعان: «ەسىكتىڭ الدىنا، اق جاداعايىمدى ايقارا جامىلىپ، تورى اتتى بەلىمە بايلاپ جاتارمىن» – دەيدى.

         اقجان باتىر مۇنىڭ جات ادام ەكەنىن سەزىپ، تۇندە ەسىكتىڭ الدىنا تومار اعاش تاستاپ، ونىڭ ۇستىنە اق جاداعايىن ايقارا جاۋىپ، اتىن تومارعا بايلاپ، ءوزى ەسىك الدىنداعى سايعا جاسىرىنىپ، سارجاسىن قولىنا ۇستاپ، باقىلاپ وتىرادى. ءتۇن ورتاسى اۋعان سوڭ، ءبىر كەزدە اسپاننان ءبىر ۇلكەن قارا قۇس ۇشىپ كەلىپ، ات بايلاۋلى تۇرعان توماردى كەلە بۇرەدى. اقجان باتىر سارجامەن اتىپ قالادى. ءداۋ توماردى سۇيرەي جونەلەدى. اتىنا ءمىنىپ، ىزىمەن اقجان باتىر بارسا، ءولىپ تە قالعان ەكەن دەيدى. ودان كەيىن قونعان ۇيىمەن قوشتاسىپ، اقجان باتىر باعىتىمەن ەلىنە جونەلەدى. كەلەسى كۇنى دە جولدا قونعان ۇيىندە وسىنداي وقيعا بولىپ، سونىمەن ءۇشىنشى ءداۋدى دە ولتىرەدى.

         اقجان باتىر ەلىنە جەتىپ، بارلىق بولعان وقيعانى ايتادى جانە دە بايعا بايدىڭ ءىنىسىن ءداۋ ولتىرگەنىن ايتادى. باي ءىنىسىنىڭ ولگەنىنە جىلاپ، مالدارىنىڭ امان قالعانىنا قۋانىپ، ەلىن جيىپ، توي جاساپ، ات شاپتىرادى.

اقجان باتىر دا كەرى ورالىپ، جىلقىلارعا بارىپ، جولداستارىمەن بايدىڭ جىلقىلارىن ايداپ اكەلىپ، بايعا تاپسىرادى. باي جىلقىلارىن اماپ الىپ شىققانى ءۇشىن، داۋلەردى ولتىرگەنى ءۇشىن اقجان باتىرعا كەلىسىم بويىنشا ءبىر ءۇيىر جىلقىنى بەرەدى. اقجان باتىر ءبىر ءۇيىر جىلقىنى ۇيىنە ايداپ كەلەدى. بۇرىن باسىنان وتكەن كەدەيلىگى ۇمىتىلىپ، اقجان باتىر بارشا ماقساتىنا جەتكەن ەكەن دەيدى.

         «ەڭبەك ەتسەڭ، دۇرىس ەت» دەگەن ماقال وسىدان قالعان ەكەن دەيدى.

---