InfoHub Logo

اقساق تەمىر ءوزى جەتىم بالا بولادى. سول اقساق تەمىر جانە سول سياقتى كىلەڭ جەتىم ون ءتورت بالا بولىپ، كىسىلەردىڭ مالىن باعاتىن كورىنەدى. ۇيسىز-كۇيسىز جەتىم، پاناسىز بالالار دالادا مالدا ءجۇرىپ، كۇنى بويى ەرمەك ەتىپ، ءبىر-بىرىن حان سايلاپ، باسقالارى بۇيرىعىن ورىنداپ ءسويتىپ جۇرەدى ەكەن. جانە ولار كۇن سايىن بىرەۋى، كۇن سايىن بىرەۋى حان بولادى ەكەن كەزەكپەن. ءبىراق ولار اقساق تەمىردى حان قويمايدى ەكەن. ءبىر كۇنى تەمىر:

— مەنى نەگە حان قويمايسىڭدار؟ — دەيدى.

— ولاي بولسا ەرتەڭ سەن حان بولا عوي، — دەيدى باسقالارى.

— ولاي بولسا، ەرتەڭ مەن حان بولامىن، مەنىڭ بۇيرىعىمدى ورىندايسىڭدار، — دەيدى. باسقالارى:

— ورىندايمىز، — دەيدى.

— وندا ەرتەڭ بىرەۋىڭ قازان، بىرەۋىڭ اياق، بىرەۋىڭ قاسىق، بىرەۋىڭ پىشاق، بىرەۋىڭ تاباق، — دەپ، ايتەۋىر ءارقايسىسىنا سونداي زاتتاردى تاۋىپ اكەلۋگە مىندەتتەيدى. بالالار:

— اكەلەمىز، — دەيدى.

ەرتەڭ كەلگەندە بارلىعى دا اكەل دەگەن زاتتى اكەلگەن. ەندى اقساق تەمىر ءوز قاراۋىندا باعىپ جۇرگەن بايدىڭ بۇزاۋىنىڭ بىرەۋىن الادى دا سويادى. بالالار قۋانىسىپ جەيدى. تەمىر بالالارعا:

— سەندەر حان بولعاندا بىرەۋىڭ وسىنداي قىلمايسىڭ، — دەيدى. ءسويتىپ، ولار ەتتى جەپ، قالعانىن دالاداعى تامعا اپارىپ، يت-قۇس جەمەيتىن جەرگە قويادى ەرتەڭگە ساقتاپ.

سودان كەشكە كەلگەندە مالدى جوقتاپ تەمىردەن سۇرايدى.

سوندا تەمىر:

— بالالار مەنى بۇگىن حان سايلادى، سوعان توي قىلىپ مەن سويدىم، — دەپ انىعىن ايتا سالادى. سودان باي اشۋلانىپ تەمىردى ساباپ، «حان بولۋىن قارا» دەپ قۋىپ جىبەرەدى. تەمىر باسقا جولداستارىنا:

— مەنى قۋىپ جىبەردى. مەن ەسكىرگەن تامعا بارىپ جاتامىن. سەندەر سوعان قاراي مالداردى ايداپ كەلەرسىڭدەر، — دەيدى دە، تامعا بارىپ جاتىپ الادى.

سودان ول كىدىرمەي تامعا كەلىپ جاتادى. جاتقاندا مىناداي كورىنىس بولادى:

ءبىر تىشقان جوعارىدا تۇرعان ەتتى ءبىلىپ، بارعىسى كەلىپ، تامعا ورمەلەپ شىققىسى كەلەدى. ءبىراق ورتا جولعا بارعاندا تايىپ جىعىلادى. تاعى ورمەلەيدى، تاعى جىعىلادى. تاعى شىعادى، تاعى جىعىلادى. نە كەرەك، توقسان توعىز رەت ورمەلەپ جىعىلادى. وعان دا قاراماي ءجۇزىنشى ورمەلەگەندە بارىپ جىعىلماي شىعىپ، ەتكە جەتىپ، جەي باستايدى. بۇل كورىنىستەردىڭ ءبارىن مانادان كورىپ جاتقان تەمىر ويلايدى: «مىنا تىشقان عوي ەتكە بارۋدى تالاپ ەتىپ، سول ەتكە بارعىسى كەلدى. ءبىراق سول بارام دەپ جۇرگەندە توقسان توعىز جىعىلدى. سوندا دا ول تالابىن قويعان جوق. اقىرى ءجۇز دەگەندە ىزدەگەنىنە جەتتى. ال ەندى مەنىڭ وسى تىشقانداي جىگەرىم جوق پا؟ كەل، مەن دە وسى حاندىعىمدى تاستامايىن، ءسىرا، قويماسام تىشقان قۇساپ اقىر حان بولارمىن»، — دەپ ويلايدى. ءسويتىپ جاتقاندا مالدى ايداپ بالالار دا كەلەدى. كەلگەسىن بالالارعا مالدى كەيىن ايداتىپ جىبەرتەدى. سوسىن كەشەگى قالعان ەتتى جەپ الىپ، تەمىر بار بالالاردى ەرتىپ قالا اۋىپ، باسقا ءبىر ۇلكەن قالاعا بارماق بولىپ كەتەدى.

سونىمەن ولار بۇل قالامەن قوشتاستى. ءبىر كۇندەرى باياعى قالادان ءتىپتى الىس باسقا ءبىر قالادا مىناداي حابارلار بولادى:

«وسى قالانىڭ تەرىسكەيىندە باندى كەلىپتى، پالەن جەردە، پالەن كەرۋەندى شاۋىپتى، تۇلەن جەردە تۇلەن كەرۋەندى شاۋىپتى، ادامدارىن باندى قاتارىنا قوسىپتى. ءسويتىپ كۇننەن كۇنگە اسكەرى كوبەيىپ بارا جاتىر ەكەن، باستىعى ءبىر ايلاشىل، سۇم دەيدى»، — دەپ حابارلار جايىلا باستايدى.

بۇل باياعى جەتىم بالالار باستىعى تەمىر بولادى. ول ۋاقىتتا ولار ۇلكەن جىگىت بولعان. ءسويتىپ اسكەر بولىپ كەرۋەن توناپ، اسكەرىن دە، مالىن دا، ءدۇنياسىن دا كوبەيتەدى. بۇل قالا ءبىر ۇلكەن حاندىقتىڭ ورتالىق قالاسى ەكەن. حانى بار ەكەن. ءبىر كۇنى حانعا دا حابار كەلەدى. سونداي باندىلار
ەكەن دەپ. حان مىڭداي اسكەر جىبەرەدى. بۇنى تەمىرلەردىڭ قالاداعى ءبىر ادامى تەمىرلەرگە جەتكىزەدى. ەندى تەمىر كەلەتىن ۋاقىتىن جوبالاپ تۇندە كەلەتىنىن بىلەدى. سويتەدى دە، تۇندە اسكەرلەر ءارقايسىسىن ءبىر-بىر قاپقا سالادى دا، ءبىر تۇيەگە ەكى قاپتان ارتادى. ءسويتىپ تەك وزىنەن باسقاسىنىڭ ءبارىن قاپقا سالىپ ارتىپ، ءوزى ادام بولىپ تۇندە كەلە جاتقان اسكەرلەرگە قارسى كەلەدى. بۇنى ەشكىم كورگەن جوق. كورگەنمەنەن تۇندە تانىمايدى. اسكەرلەرگە كەلگەسىن، اسكەرلەر تەمىردى سۇرايدى:

— ونىڭ باندىسى قايدا ەكەن، ءوزىڭ نەعىپ ءجۇرسىڭ؟ — دەيدى.

سوندا تەمىر:

— مەن ءبىر كەرۋەن ەدىم، قاسىمدا ون شاقتى اتتى ادام بار ەدى. ولار وسى الدىمىزدا ءبىر باندى بار دەپ سونى بايقاي كەتتى دە، مەن مىنا تۇيە جۇكتەرىمەن قالىپ، وسى تۇنگە دەيىن كەلمەگەسىن، ءبىر جاعىمنان كەلىپ باندى شاۋىپ كەتە مە دەپ قورقىپ قايتىپ كەلە جاتقامىن. سىزدەردى اۋەلى باندى عوي دەپ قورقىپ، تاعى دا كەلىپ قالعاسىن، جالتارالماي قورقا كەلىپ ەدىم. جاقسى بولدى، سەندەر ەكەنسىڭدەر، — دەيدى.

جانە:

— سەندەر بۇگىن وسى جەردە جاتىڭدار، مەنى ءبىر جاقتان كەلىپ شاۋىپ كەتەر. مەن قورقام، ءارى مەنىڭ قاسىمداعى اتتىلار تاڭ اتقانشا كەلەر، سوعان قاراڭىز، — دەيدى. ولار ايتقانىن ىستەپ، جاتاتىن بولادى. ەندى بۇ دا جاتاتىن بولادى. تۇيەنىڭ جۇگىن شەشۋگە كەلگەندە:

— جۇگى جەڭىل، وسىلاي جاتا بەرسىن، — دەيدى. سونىمەن بارلىق اسكەر جاتادى. اسكەرلەر تۇگەل ۇيقىعا كەتە بەرگەندە تەمىر بارلىق تۇيەنى شەشىپ، ادامدارىنىڭ بارلىعىنىڭ قولىنا قىلىش بەرىپ، ەندى شەتتەن اسكەرلەردىڭ باسىن كەسە باستايدى. ۇيىقتاپ جاتقان جەردە باسىن كەسكەندە باسقالارى بىلمەيدى. ءسويتىپ، نوبايلاپ قىرادى. ازعانتايى قالعاندا تەمىرلەر ايعايلاماسىن با: «باندى كەلىپ قالدى، تۇرىڭدار، تۇرىڭدار!» — دەيدى.

ەندى جالما-جان اسكەرلەر تۇرا باستاسا ءبارى تۇرماي جاتىر، تەك ازعانتايى عانا تۇرعان. ولار جاتقانىندا باستارى كەسىلىپ، قىرىلىپ قالعان. سول جەردە اسكەرلەر ءبىلىپ ۇرىسۋعا شىداماي قاشا-قاشا جونەلەدى. سونىمەن تەمىر قولىمەن سوعىسىپ قويسىن با، قىرىپ جويىپ جەڭەدى. ءسويتىپ، حاننىڭ وسىنداي كوپ اسكەرىن كەيىن قايتارمايدى. تاعى سول سياقتى جىبەرگەن حان اسكەرلەرىن جەڭىپ، اقىرى سول قالانى الىپ حانىن ءولتىرىپ، ءوزى حان بولادى.

---