InfoHub Logo

اۋقاتتى ادامدى كوز الدىڭىزعا ەلەستەتكەنىڭىزدە، ويىڭىزعا قانداي ادام كەلەدى؟

مۇمكىن ۇستىندەگى كيىمىنىڭ قۇنى مىڭ دوللاردان كەم بولماعان، بىرنەشە ليۋكس كولىگىمەن قوسا قالاڭىزدىڭ ەڭ قىمبات بولىگىندە ءۇش-تورت پاتەرى بار ادامنىڭ بەينەسى كەلەتىن شىعار؟

الايدا جاقىنان قاراعاندا، جوعارىداعى سۋرەت مۇلدەم باسقا بولۋى دا مۇمكىن.

توماس دج. ستەنلي ەسىمدى امەريكالىق وقىتۋشى «ادامدار قالاي باي بولادى؟» دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرۋ ماقساتىندا امەريكانىڭ باتىسى مەن شىعىسى ارالاپ، قالالاردىڭ قىمبات اۋداندارىندا تۇراتىن «كادىمگى ميلليونەرلەرمەن» كەزدەسىپ شىققان. اتالمىش ساياحاتى بارىسىندا قىمبات ۇيلەردە تۇراتىن جانە وتە قىمبات كولىكتەرگە يە ادامدار كوپ جاعدايدا بايلار قاتارىنا جاتپايتىنىن، ال بايلاردىڭ ىشىندە قىمبات ۇيلەرگە قاراعاندا، ارزانىراق پاتەرلەردى تاڭداعاندار دا كەزدەسەتىنىن انىقتاعان.

^{«مەنىڭ كورشىم – ميلليونەر» اتتى بەستسەللەردىڭ اۆتورى توماس دج. ستەنلي}

بۇل ءجايت ونىڭ بايلىق تۋرالى كوزقاراسىن وزگەرتتى. ۋنيۆەرسيتەتتە ۇستاز بولعان توماس ستەنلي جۇمىسىنان كەتىپ، جازۋشىلىققا بەت بۇرادى. ناتيجەسىندە ول «مەنىڭ كورشىم – ميلليونەر» اتتى بەستسەللەردى جازىپ شىعىپ، اتى الەمگە تانىلعان جازۋشى اتانادى. كىتابىندا توماس ستەنلي باي ادامداردىڭ، ەڭ الدىمەن، ءوز جەكە كاپيتالىن بىرنەشە ەسە وسىرە الاتىندىقتارىنا توقتالادى. ايىنا 3 مىڭ دوللار تاباتىن جانە اي سايىن تۋرا سول 3 مىڭ دوللاردى جۇمسايتىن ادامنىڭ قاراجاتى جيناقتالمايتىندىقتان، ونى باي ادام قاتارىنا جاتقىزۋعا بولمايتىنىن قاداپ ايتادى.

باي ادام شىعىندارىن ازايتىپ، كىرىسىن ارتتىرۋعا تىرىسسا، كەدەيلەر كەرىسىنشە قولدارىنا قاراجات تۇسىسىمەن، شىعىستارىن ارتتىرۋعا تىرىسىپ باعادى.

سونىمەن، باي بولۋدىڭ قانداي جولدارى بار؟ تىم بولماسا ءبىرىنشى قادامىن قالاي جاساۋعا بولادى؟ بۇل ءۇشىن كاسىپكەر بولۋدىڭ نەمەسە بيرجادا ويناۋدىڭ ەش قاجەتى جوق ەكەنىن دە اتاپ وتكەن دۇرىس بولار.

بايلىق كولەمىن ارتتىرۋدىڭ ەڭ قاراپايىم جولدىڭ ءبىرى اقشانى دەپوزيتكە سالۋ بولىپ تابىلادى. بۇل ءتاسىلدىڭ نەگىزگى ءتيىمدى تۇستارىنا توقتالا كەتەيىك:

1) سەنىمدىلىك

دەپوزيت ينۆەستيسيانىڭ ەڭ ءقاۋىپسىز ءتۇرى بولىپ تابىلادى. سالىمشى بەلگىلى ءبىر ۋاقىت ارالىعىندا بانكتەن سالىمىنىڭ ۇستىنەن تۇسكەن پايىزدى الۋ مۇمكىندىگىنە يە بولادى. مىسالى، تالعات 2017 جىلعى 1 قاڭتاردا جىلىنا 1 000 000 تەڭگە سوماسىنا 13،5% مولشەرلەمەسى قاراستىرىلعان دەپوزيت اشتى. تۋرا ءبىر جىلدان كەيىن، ياعني 2018 جىلعى 1 قاڭتاردا تالعات دەپوزيتتەن 1 135 000 تەڭگەگە دەيىنگى سومانى الا الادى (سىياقى – 135 000).

ادامداردىڭ باسىم بولىگى قولىمداعى بارىمنان ايىرىلىپ قالامىن دەپ، ءوز قارجىلارىن دەپوزيتكە سالۋدان قورقادى. بۇل جاعدايدا قورقۋدىڭ ەش قاجەتى جوق، سەبەبى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق بانكى تاراپىنان بەرىلەتىن كليەنتتەردىڭ – جەكە تۇلعالاردىڭ دەپوزيتتەرىن قابىلداۋعا، ولاردىڭ شوتتارىن اشۋعا جانە جۇرگىزۋگە ارنالعان ليسەنزياسى بار بانكتەردىڭ بارلىعى «قازاقستاندىق دەپوزيتتەرگە كەپىلدىك بەرۋ قورىنىڭ» (قدكق) سالىمداردى كەپىلدەندىرۋ جۇيەسىنە مىندەتتى تۇردە قاتىسادى.

قدكق بانك ماجبۇرلەپ تاراتىلعان جاعدايدا، مۇنداي بانكتىڭ كليەنتتەرىنە ولاردىڭ سالىمدارىنا تەڭ سومانىڭ كەرى قايتارادى.

قدكق ۇلتتىق ۆاليۋتاداعى سالىمدار ءۇشىن 10 000 000 تەڭگەگە دەيىن، ال شەتەل ۆاليۋتاسى ءۇشىن 5 000 000 تەڭگە سوماسىن قايتارۋعا كەپىلدىك بەرەدى.

2) ينفلياسياعا توتەپ بەرۋ

ءبارىمىزدى ءتۇرلى تاۋارلاردىڭ قۇنىنىڭ ءاردايىم ءوسۋى تاڭ قالدىرىپ قانا قويماي، نارازىلىق بىلدىرۋىمىزگە دە اكەلىپ جاتادى. مۇنىڭ نەگىزىندە اقشانىڭ قۇنسىزدانۋى، ياعني ينفلياسيا جاتىر. وتكەن جىلى 5 000 تەڭگە تۇرعان زات بيىل 5 350 تەڭگە (+7% ينفلياسيا (مىسال) تۇرۋى مۇمكىن.

وسى رەتتە اقشانى ۇيدە ەمەس، بانكتەگى دەپوزيتتە ۇستاۋدىڭ قانشالىقتى ءتيىمدى ەكەندىگىن كورۋ قيىن ەمەس. دەپوزيتتە جاتقان قارجىڭىز ۇستەمە پايىزبەن كەپىلدەندىرىلەدى. ەگەر ينفلياسيا 3،5%-دى قۇراسا، ال ءتيىمدى مولشەرلەمە 13،5%-دى بولسا، ءسىزدىڭ قاراجاتىڭىز ينفلياسياعا قاراماستان، ءبىرشاما وسكەن بولىپ ەسەپتەلەدى.

ال ۇيدە جاتقان قارجىڭىزدىڭ قۇنى ينفلياسيامەن بىرگە قۇنسىزدانا بەرەرى ءسوزسىز.

3) قاراجاتتى جيناقتاۋعا ىنتالاندىرۋ

وسىعان دەيىن اتاپ وتكەنىمىزدەي، اۋقاتتى ادامدار ءوز جيناقتارىن ارتتىرۋعا مۇددەلى بولىپ كەلەدى. الايدا بۇگىنگى كۇنى كەرەكسىز ءبىر زاتقا اقشاڭىزدى جۇمساۋ ءقاۋپى الدەقايدا ءجيى كەزدەسەتىنى دە بەلگىلى.

وسى ورايدا كەلەسى ءبىر مىسالدى كەلتىرە كەتەيىك. كۇن سايىن جۇمىسقا بارار جولدا قۇنى 700 تەڭگە تۇراتىن كوفە الساڭىز، اي سوڭىندا 23 جۇمىس كۇنى ىشىندە 16 100  تەڭگە جۇمساعانىڭىزدى كورۋگە بولادى.

تەك كوفەگە جىلىنا 193 مىڭ تەڭگە جۇمسايتىن بىزدەر كۇن سايىن اقشامىزدىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگى كەتەتىن ۇساق-تۇيەكتەردى ەسەپتەپ كورەيىك. ال ەندى «نەلىكتەن مەن باي ەمەسپىن؟» دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرىپ كورىڭىز. اي سايىن شوكولادقا عانا 10 000 تەڭگەگە دەيىن جۇمساساڭىز، بايلىقتىڭ اۋىلى الىس ەكەنىن ءوزىڭىز دە بايقايسىز.

اي سايىن دەپوزيتكە سالىم سالۋ ارقىلى ءوزىڭىزدى كەرەكسىز زاتتار الۋدان عانا قورعاپ قويماي، سونداي-اق ۇستەمە پايىز تۇرىندەگى قارجىلاي وتەم الاتىنىڭىزدى دا ۇمىتپاڭىز.

4) فورس-ماجور جاعدايلاردان قورعاۋ

ومىردە ورىن الىپ تۇراتىن كۇتپەگەن جاعدايلاردان ەشكىم ءوزىن تولىققاندى قورعاي المايتىنى بەلگىلى، سەبەبى توناۋشىلىق، ءورت پەن كەزدەيسوق جوعالتۋلار اركىمنىڭ باسىنا كەلۋى مۇمكىن. اتالعان جاعدايلاردىڭ ءارقايسىسىندا ماڭداي تەرمەن كەلگەن قارجىدان ايرىلۋ ءقاۋپى تۇرعانى بەلگىلى.

ءىرى قارجى سومالارىن ۇيدە ۇستاي وتىرىپ، ينفلياسيا ءقاۋپى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ۇرى ءتۇسۋ ءقاۋپى دە بار ەكەندىگىن ەستەن شىعارماعان ابزال. سونداي-اق بانكتە جاتقان قارجىڭىزدى سىزدەن باسقا ەشكىمنىڭ شەشە المايتىنىن دا ۇمىتپاڭىز.

5) بىرەگەي جاعدايلار

بۇگىنگى كۇنى بانكتەر سالىمشىلارىنا دەپوزيتتەر بويىنشا ءتۇرلى جاعداي جاساۋ ساياساتىن ۇستانۋدا. دەپوزيتتى ۇزاق مەرزىمدى سالىمدا (جوعارى پايىزدىق مولشەرلەمە، ۇزاق مەرزىمدى سالىم، كۇندەلىكتى كاپيتالداندىرۋ) ۇستاۋىڭىزعا بولادى، ال تالاپ ەتىلگەنگە دەيىنگى دەپوزيتتى اشا وتىرىپ، قاراجاتىڭىزدى ءىشىنارا شەشىپ الۋ مۇمكىندىگىنە (اقشاڭىزدى شەشىپ الۋ كوميسسياسى جوق، سالىم مەرزىمىنىڭ تيىمدىلىگى، العاشقى جارنا مولشەرىنىڭ ازدىعى، شەكسىز سالىم سالۋ مۇمكىندىگى) يە بولا الاسىز.

بانكتەر سونىمەن بىرگە ءوز سالىمشىلارىنا ءتۇرلى بونۋستار دا ۇسىنۋدا. مىسالى، بانك حوۋم كرەديت سالىم مەرزىمىنىڭ سوڭىندا بونۋس ۇسىنادى. ەگەر سالىمشى 6 ايعا «باي بول» دەپوزيتىنە 250 000 تەڭگەدەن باستالاتىن سوماعا سالىم اشىپ، ينتەرنەت-بانكينگكە قوسىلسا جانە سالىم مەرزىمى بارىسىندا شوتىندا 250 000 تەڭگەدەن كەم ەمەس مولشەردە قارجى جاتسا، بانك سالىمشى شوتىنا بەلگىلى ءبىر سوماداعى اقشالاي بونۋس اۋدارادى.

ال دەپوزيتتەردىڭ تۇرلەرى، ولاردىڭ ەرەكشەلىگى جانە بىرەگەيلىكتەرىمەن كەلەسى ماتەريالىمىزدا تانىسا الاسىزدار. ارىپتەسىمىزدىڭ، ياعني بانك حوۋم كرەديت ۇسىنعان قارجى ساۋاتتىلىعىنا قاتىستى قۇندى مالىمەتتەردى جىبەرىپ الماڭىزدار.

گيفتەر: giphy.com

---