«ار نامىسىم، قاسىرەتىم، ماقتانىشىم – جەلتوقسان»
سالاۋات قىزى ايدانا
3 كۋرس ستۋدەنتى
«ار نامىسىم، قاسىرەتىم، ماقتانىشىم – جەلتوقسان»
ماقساتى:
1986 جىلعى جەلتوقساندا ورتالىقتىڭ ءامىرشىل - اكىمشىل سولاقاي ساياساتىنا قارسى العاش رەت باس كوتەرىپ دەموكراتيا جولىندا قۇربان بولعان ۇل قىزدارىمىزدىڭ ەرلىكتەرى جايىندا تۇسىنىك بەرە وتىرىپ، جاستاردىڭ الاڭعا نە سەبەپتى، قانداي ماقساتپەن شىققاندىعىن جەتە ءتۇسىندىرۋ.
تاربيەلىك:
ءوز وتانىنا، تۋعان جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرا وتىرىپ، ءوز اننا ءتىلىن، ادەت-عۇرپىن، ءسالت-داستۇرىن ساقتاي بىلۋگە پاتريوتتىق سەزىمگە تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق:
ءاربىر جەكە تۇلعانىڭ ەركىن سويلەپ، ءوز پىكىرىن، ويىن ايتا ءبىلۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
كورنەكىلىكتەر:
قايرات رىسقۇلبەكوۆ، سابيرا مۇحامەدجانوۆا،
ەربول سىپاتايەۆ، ءلاززات اسانوۆا سۋرەتتەرى.
«ار نامىسىم، قاسىرەتىم، ماقتانىشىم – جەلتوقسان» اتتى
پلاكات. جەلتوقسان تاقىرىبىنداعى توپتاردىڭ قابىرعا
گازەتتەرى جانە بۋكلەتتەر. قاناتتى سوزدەر.
العى ءسوز.
ارمىسىزدار قۇرمەتتى ۇستازدار، ءقادىرلى قوناقتار، وقۋشىلار. بۇگىن ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ سان مىڭ جىلدار بويى نايزانىڭ ۇشىمەن، ەلىمىزدىڭ ەرەن ىسىمەن، كەشەگى دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندەرگەن جەلتوقسان وقيعاسىمەن كەلگەن تاريحىمىزدا التىن ارىپتەرىمەن جازىلىپ قالعان «ار نامىسىم، قاسىرەتىم، ماقتانىشىم – جەلتوقسان» اتتى تاربيە ساعاتىمىزدى ۇسىنامىز.
1-جۇرگىزۋشى:
شايقالماسىن ەشكىمنىڭ شاڭىراعى،
باقىت كورسىن وتاننىڭ سان ۇلانى.
ەندى اعايىن، كوگىندە قالىقتاسىن،
قازاعىمنىڭ قاستەرلى - ءانۇرانى!
جەلتوقساندا الماتىدا، اق قاردا،
الما باقتار اك قىراۋعا باتقاندا،
كۇڭىرەنە كۇن كۇركىرەپ تاۋ جاقتان،
جايدىڭ وتى جالاڭ قاقتى شاتقالدان.
2-جۇرگىزۋشى:
جەلتوقساندا شىندىق جىرىن
شىرقايمىن دەپ شارق ۇردىڭ،
جەلتوقساندا ەگەمەندى ەل بولساق دەپ تالپىندىڭ.
اينالايىن، اينالايىن جاس وركەنى حالقىمنىڭ.
1-وقۋشى:
جەلتوقساندا شىندىق جىرىن شىرقايمىن دەپ شارق ۇردىڭ،
جەلتوقساندا ەگەمەندى ەل بولساق دەپ تالپىندىڭ.
كەۋدەڭدە ءالى سىزى جاتىر سول كەزدەگى سالقىننىڭ،
اينالايىن، اينالايىن جاس قايراتى حالقىمنىڭ.
تەمىر قولدار قۋاتتى ەدى القىمىڭدى قاۋسىرعان
نامىسىڭدى جىقپاي ءوتتىڭ ناۋبە، دۇلەي ماۋسىمنان.
جالعىز قالعان شاقتارىمدا جىگەر الدىم بويىما
تۇرمە تورىن جارىپ شىققان سەنىڭ قايسار داۋسىڭنان.
وسەر ەلدىڭ قاي ساتتە دە بىرلىك بولماق قالاۋى،
لاۋلا، لاۋلا، جەلتوقساننىڭ مۇزعا جاققان الاۋى.
وزدەرىندەي ەر نامىستى جاس وركەنى بار ەلدىڭ،
ەشقاشاندا ەڭكەيۋگە ءتيىستى ەمەس جالاۋى!
1-جۇرگىزۋشى:
ءقازىر بۇل كۇن قازاق حالقى ءۇشىن ۇلى كۇن، ءارى قايعىلى، ءارى
باقىتتى كۇن. 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسى قازاق
حالقىندا بۇرىن بولماعان ەڭ اۋىر دا، ادىلەتسىز كوتەرىلىستىڭ
ءبىرى.
2-جۇرگىزۋشى:
ەندى مىنە، وسى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە قاتىسقان
اعالارىمىز بەن اپالارىمىز ءۇش عاسىرعا جۋىق ۋاقىت
بويى ارمانداعان تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزدى.
2-وقۋشى:
جاس ارۋدىڭ جانارىندا – جەلتوقسان،
قاندى عاسىر تابانىندا – جەلتوقسان.
قارالى ءومىر قايىستىرعان حالقىمنىڭ،
قارا تۇمان قاباعىندا – جەلتوقسان.
جاۋىزدىقتى جاسقاعان دا – جەلتوقسان،
جاڭا عۇمىر باستاعان دا – جەلتوقسان.
جازىقسىزدىڭ كوز جاسىنا جۋىنىپ،
اباقتىعا تاستاعان دا – جەلتوقسان.
نامىسىمنىڭ شىراعى دا – جەلتوقسان،
سۇرقاي ءومىر سىناعى دا – جەلتوقسان.
جىگىتتەردىڭ ۇرانى دا - جەلتوقسان،
جاڭا كۇننىڭ شۋاعى دا – جەلتوقسان.
1-جۇرگىزۋشى:
يا، ول كۇن تاۋەلسىزدىكتىڭ تۋىن ەڭ العاش كوتەرگەن ايگىلى
1986 جىلدىڭ 16 جەلتوقسان ەدى. تاڭەرتەڭگىلىك ساعات 10.00
دا بار جوعى 18 مينۋتتا 26 جىل ەلدى ۇزدىكسىز باسقارىپ
كەلگەن د.ا.قونايەۆ ءتۇسىرىلىپ، ورنىنا گ.كولبين ەشكىمنىڭ
پىكىرىنسىز-اق ۇسىنىلعان ەدى.
2-جۇرگىزۋشى:
وسىدان 25 جىل بۇرىنعى الماتى وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىرىنىڭ جاتاقحاناسىنىڭ الدىنداعى وقيعا. كورىنىس.
كورىنىس
- قىزدار، مەن گازەت اكەلدىم.
- نە جاڭالىق شىعىپتى؟
- كوكپ ورتالىق كوميتەتىنىڭ حاتشىسى د.قونايەۆتى الىپ، ورنىنا
ۆ.كولبيندى تاعايىنداپتى.
- كولبين دەگەن كىم ەكەن؟
- قايدان كەلىپتى؟
- كولبين ۋليانوۆتان كەلىپتى.
- قازاقستاندى ءوزىمىزدىڭ قازاقستاندىق ازامات باسقارسىن!
- ءبىز دەموكراتيانى تالاپ ەتەمىز.
- قانە جۇرىڭدەر، قىزدار، جىگىتتەر الاڭعا كەتەيىك!
3-وقۋشى:
سۇيمەيتۇعىن بولدىق قوي، سۇيمەي عۇمىر
كولەڭكەمىز كۇننەن دە تيمەيدى نۇر.
كولبين دەگەن كىم ەكەن، قايدان كەلگەن؟
ۋا، سىرتىمىزدان قاشانعى بيلەيدى بۇل؟
تاۋەلسىزدىك وڭايلىقپەن كەلمەيدى،
بىزگە ونى ەشكىم اياپ بەرمەيدى.
تاۋەلسىزدىك – قايرات، لياززات، ەربولدىڭ،
تاس كوشەدە تاس-تالقان بوپ ولگەنى.
1-جۇرگىزۋشى:
الاڭعا شىعىپ ءوز ويلارىن ايتۋعا تىرىسقان قازاقتىڭ ورىمدەي قارۋسىز جاستارىنا سولداتتار مەن ميليسيا قىزمەتكەرى قارسى قويىلدى. قىز جىگىتتەردى اياۋسىز تاياققا جىقتى، تۇرمەگە قامادى. ەربول، لياززات، سابيرا سىندى جاڭا عانا بۇرشىك اتىپ كەلە جاتقان تال شىبىقتاي جاستارىمىزدىڭ ءومىرىن ءۇزدى.
2-جۇرگىزۋشى:
ءيا، ىزگىلىك اتاۋلىدان كۇدەر ءۇزىپ، ەڭ سوڭعى ءۇمىتى، بار سەنىمى كۇيرەگەن، رۋحاني ەزىلگەن بالاڭ جىگىت قايرات. قايرات ەسىل ەر كوزى تىرىسىندە جازعان ولەڭدەرى ادام جۇرەگىن تەبىرەنتەدى.
سونىڭ ءبىرى «مەنىڭ تاعدىرىم».
4-وقۋشى:
ءومىر بويى جولىم بولىپ كورمەدى،
جىلاپ كەلەم بۇل دۇنيەگە كەلگەلى.
قايعى شاڭى باستى مەنىڭ دەنەمدى،
تۇسپەيدى شاڭ سىلكىنسەم دە مەن ەندى.
جولداعان سالەمىمدى دوس المادى،
شىن با ەكەن-اۋ تاس كەرەڭ بوپ قالعانى.
ايتا بەرەم، ايتا بەرەم ءقايبىرىن،
اۋىر مەنىڭ، اۋىر مەنىڭ تاعدىرىم.
تاعدىر مەنى ايامادى، قورلادى،
جالىنسام دا، جىلاسامدا بولمادى.
قاراڭعى ءومىر باقىتىم جوق، جوق مەنىڭ،
ارمانداعان اق ساۋلەگە جەتپەدىم.
1-جۇرگىزۋشى:
وسى ولەڭ جولدارى قايراتتىڭ قاتتى قينالىپ قازاقستان
ءۇشىن جانىن قۇربان ەتكەنىن ەسكە تۇسىرۋگە بولادى.
(وسى كەزدە قايرات، لياززات، سابيرا، ەربولداردىڭ سۋرەتتەرى اكەلىنەدى)
2-جۇرگىزۋشى:
1 مينۋت ۇنسىزدىك
1-جۇرگىزۋشى:
ورىنى اعالاردىڭ بىزبەن تولسىن،
سابيلەر اعالاردىڭ جولىن قۋسىن.
1مينۋت ۇنسىزدىكپەن ەسكە الايىق،
ارۋاق اعالاردىڭ ىرزا بولسىن.
5-وقۋشى:
تۇرسا دا بيىك ءور باسىن،
قازاققا باقىت ورناسىن.
سەكسەن التىنشى جىلعىداي،
جەلتوقسان جەلى بولماسىن!
كۇن كەشىپ لاپىلداعان جاستارىم،
دۇرلىكتىردى جەلتوقساننىڭ اسپانىن.
جەردى، ءدىندى، ءتىلدى بابا ءداستۇرىن
قورعاۋ ءۇشىن كوتەردى ولار باستارىن.
1-جۇرگىزۋشى:
«شەرۋ ۇيىمداستىرۋعا قاتىسى بار» دەگەن جالعان ايىپپەن قانشاما زيالى ازاماتتار جازالاندى، جۇمىستان قۋىلدى. ءبىراق ول ءۇشىن جاۋاپقا تارتىلعان ەشكىم بولعان جوق.
2-جۇرگىزۋشى:
1986 جىلعى 16 جەلتوقسان كۇنى د.قونايەۆتىڭ ورنىنا كولبين كەلىپ، 17ء-سى جاستار برەجنيەۆ اتىنداعى الاڭعا بەيبىت جانە ساياسي شەرۋگە شىعادى. شەرۋگە شىققان جاستاردى ساپەرلىك كۇرەكپەن، دۋبينكامەن، سۋ اتقىش ماشينامەن، يتپەن جانە ت.ب. تاراتادى. ەرتەڭىنە 18-جەلتوقسان قايراتتىڭ ءۇيى.
كورىنىس.
ساحنادا قايرات پەن جەڭگەسى داستارحان باسىندا وتىرادى. ۇيگە
ميليسيونەر جىگىت كىرەدى.
ميليسيا: ءبىز ورگاننان كەلدىك. قايرات رىسقۇلبەكوۆ دەگەن ازاماتتى
تۇتقىنداۋعا كەلدىك. پروكۋروردىڭ سانكسياسى بار. مىنە!
جەڭگەسى: قايرات، بەرى كەل.
ميليسيا: تەز جينال، بىزبەن بىرگە كەتەسىڭ.
جەڭگەسى. ويباي-اۋ بۇلارىڭ نە؟ جۇدىرىقتاي بالانىڭ نە جازىعى بار
ەدى؟ اكە-شەشەسىنە نە بەتىمىزدى ايتامىز.
ميليسيا: جەڭەشە، سابىر ەتىڭىز! بۇل جىگىت ءبىر توبەلەسكە قاتىسىپتى.
انىق – قانىعىن تەكسەرگەن سوڭ قايتارىپ جىبەرەمىز.
(وسى كەزدە قايراتتى ميليسيونەر الىپ كەتەدى.)
6-وقۋشى:
«اقتىڭ ءسوزىڭ نە؟ دەگەن،
بۇگىن قويدى سوت سۇراق.
ايتايىن ونى حالقىما،
جوق پيعىل مەندە جاسىماق.
قورلاي دا بەرىپ قايتادان،
تيتىققا ورىس جەتپەسىن.
تۋعان جەردىڭ نامىسى،
بوتەن قولدا كەتپەسىن.
سالت – سانادان ايىرىلىپ،
اراقتان ۇرپاق ازباسىن.
قىزعانىشتان توزباسىن،
قولداۋشىسىز بولماسىن.
بارلىق ۇلتپەن تەڭ بولىپ،
ەشكىمنەن كوڭىلىڭ قالماسىن.
ەندىگى جەردە باسىڭنان،
بىرلىك پەن ب ا ق تايماسىن.
وسى ايتىلعان اقتىق ءسوز،
تۋىڭ بولسىن ءاردايىم.
موينىم الىپ جالانى،
مەن بولايىن قۇربانى!
17 جىل مەن جاتىرمىن،
اق جازىڭتىڭ تۇبىندە.
مەنى ولتىرگەن تاكسيست جىگىت،
ءتىرىمىسىڭ بۇگىندە؟
ءتىرى ءجۇرسىڭ وتكەن كۇندى،
ەسكە العاننىڭ نەسى بار؟
«جەلتوقساندا» قۇربان بولعان،
لياززات قىزدى ەسىڭە ال!
حالقىم، ساعان ريزامىن!
باتىل باس اياقتى، جاس دوستار،
بۇل جەردە – باتىر جوق قول باستار،
بۇل جەردە – جۇرەكتە… مۇز جاتىر،
بۇل جەردە - ورىمدەي… قىز جاتىر.
بۇل جەردەن ماڭگىلىك اتتانعان،
حالقىمنىڭ ەسىندە ساقتالعان!
1-جۇرگىزۋشى:
ماڭدايىنا جازىلعان از عانا عۇمىردىڭ سوڭعى ساعاتىنا
دەيىن مىناۋ الدامشى دۇنيەدەن راحىم كۇتىپ، كۇدەرىن
ۇزبەگەن سۇڭعىلا جىگىتتىڭ كوڭىلى كىم ءۇشىن، نە ءۇشىن مەرت
بولۋعا ءتيىس ەكەنىن سەزە باستاعان ءتارىزدى.
كورىنىس.
تۇرمە ءىشى، قولىندا قاعازى بار قايرات وتىر. قينالا وتىرىپ «تۇرمە جىرى» ولەڭىن وقىپ شىعادى. سودان كەيىن قاتتى شارشاپ، بىلاي دەيدى:
«-ۋھ، ابدەن شارشادىم-اۋ، جۇيكە تامىرىم جۇقاردى عوي! قايران بوستاندىق!!!
جالالى بوپ، قاتتى باتتى جانىما،
جازالاۋشى قاعاز الدىم قولىما.
جىگىتتەر-اي، ايتىپ-ايتپاي نە كەرەك،
جازعان ەكەن ماڭدايىما سورىما.
بىرىنشىدەن، مەن ساعىندىم انامدى،
ەكىنشىدەن، بۇل قۇدايعا نە قىلدىم؟
بوستاندىقتا ەركىن جۇرگەن جان ەدىم،
ەندى، مىنە، اباقتىعا جابىلدىم.
كەزەكشى: زاكليۋچەننىي رىسكۋلبەكوۆ نا دوپروس.
تەرگەۋشى: ايىپكەر رىسقۇلبەكوۆ، سەن مير مەن ساتبايەۆ كوشەلەرىندە جاساقشىلاردى كوردىڭ بە؟
قايرات: ەگەر ول كوشەگە بارماسام ولاردى قايدان كورەمىن؟
تەرگەۋشى: ساۆيسكييدى سەن ءولتىردىڭ بە؟
قايرات: جوق، ولتىرگەن جوقپىن؟
تەرگەۋشى: سەنىڭ ۇرىپ جاتقانىڭدى بىرەۋ كورىپتى عوي.
قايرات: ولاي بولسا مەنى سول اداممەن بەتتەستىر، بۇل وتىرىك جالا.
تەرگەۋشى: اح، تى، دەكابريست نەسچاستنىي. يا تەبە پوكاجۋ وتىرىكتى! جالا
دەيدى ەششە! ەي، رىسكۋلبەكوۆ، سەن، «ساۆيسكييدى ءولتىردىم» دەپ
موينىڭا الا سال، سوندا سەنىڭ جازاڭ جەڭىلدەنەدى. ەگەر،سەن
ساۆيسكييدى ولتىرگەنىڭدى مويىنداساڭ، اكەڭە تيىسپەيمىز.
ايتپەسە اكەڭدى دە…
قايرات: جولداس تەرگەۋشى، بۇل جالا عوي! ولتىرمەگەن ادامدى ءولتىردىم دەپ قالاي مويىندايمىن، ادام تۇگىل تىشقاندى دا ءولتىرىپ كورگەن ەمەسپىن.
تەرگەۋشى: زاكليۋچەننىي رىسكۋلبەكوۆ، سەن اقىماق بولما،
«ساۆەسكييدى ءولتىردىم» دەپ مويىندا. بۇل – ءبىر. سەن اكەڭنەن 4 مىڭ سوم الىپ، مىنا مەنىڭ الاقانىما سال، بۇل – ەكى. ءتۇسىندىڭ بە، ماقۇلىق؟
قايرات:
جولداس تەرگەۋشى! ايىلدا ازەر كۇنىن كورىپ وتىرعان اتا-انامدى اقشا دەپ قيناعىم كەلمەيدى جانە نە ءۇشىن اقشا تولەۋىم كەرەك؟
نە ءۇشىن؟ ەشقانداي قىلمىسىم جوق.
تەرگەۋشى: اكەتىڭدەر، قۇرتىڭدار، اتىڭدار!
قايرات:
توقتا! ايتار ءسوزىم بار.
كۇنادان تازا باسم بار،
جيىرما بىردە جاسىم بار.
قاسقالداقتاي قانىم بار،
بوزتورعايداي جانىم بار.
الام دەسەڭ الىڭدار.
قايرات دەگەن اتىم بار،
قازاق دەگەن زاتىم بار.
«ەركەك توقتى – قۇرباندىق»،
اتام دەسەڭ اتىڭدار.
(قايراتتى كىسەندەپ الىپ كەتەدى.)
ويىن: «الما اعاشى»
1-جۇرگىزۋشى:
تاۋەلسىزدىك - ەل مۇراتى. بۇل ءبىزدىڭ ۇلان بايتاق تەڭىزدەي قازاق تاريحىنىڭ باسىنان كەشكەندەرىنىڭ تامشىسى عانا بولسا دا، وسى 17جىلدا قازاقستاننىڭ دامىپ وركەندەۋىن جىلدارمەن ورنەكتەيمىز.
2-جۇرگىزۋشى:
1991 جىلى تاۋەلسىز قازاقستان ەلى تۇڭعىش رەت ن.ءا.نازاربايەۆتى پرەزيدەنت ەتىپ سايلادى.
1-جۇرگىزۋشى: 1992 جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەلتاڭباسى، ءانۇرانى، تۋى تۋرالى زاڭ قابىلداندى.
2-جۇرگىزۋشى: 1993 جىلى 30 تامىزدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسى قابىلداندى. 15 قاراشادا ءتول تەڭگەمىز العاش رەەت اينالىمعا ءتۇستى.
1-جۇرگىزۋشى: 1994 جىلى عارىشتا قازاقتىڭ ەكىنشى عارىشكەرى ت.مۇسابيەۆ كوك بايراقتى جەلبىرەتتى.
2-جۇرگىزۋشى: 1995 جىلى ۇلى ابايعا 150 جىل تولدى.
1-جۇرگىزۋشى: 1996 جىل جامبىل جىلى. تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتى ورناتىلدى.
2-جۇرگىزۋشى: 1997 جىلى «قازاقستان – 2030» ستراتەگياسى قابىلداندى.
1-جۇرگىزۋشى: 1998 جىلى اقمولا اتاۋى استانا دەپ وزگەرتىلدى.
2-جۇرگىزۋشى: استانادا العاش رەت بايتەرەگىمىز سالىندى.
1-جۇرگىزۋشى: 1999جىل قورقىتقا 1500 جىل تويىن قىزىلوردادا تويلادىق.
2-جۇرگىزۋشى: 2000جىلى – مادەنيەتتى قولداۋ جىلى.
1-جۇرگىزۋشى:2001 جىلى 18مامىردا – كۇلتەگىن ەسكەرتكىشىنىڭ كوشىرمەسىن ي.تاسماعامبەتوۆ استاناعا اكەلدى.
2-جۇرگىزۋشى: 2002 جىلى – دەنساۋلىق جىلى.
1-جۇرگىزۋشى: 2003-2005 جىلدارى اۋىل جىلدارى
2-جۇرگىزۋشى: 2006جىلى - سىر ەلى ونەر ورداسى
1-جۇرگىزۋشى: 2007جىلى ءتول تەڭگەمىز جاڭا تۇرمەن اينالىمعا ءتۇستى.
2-جۇرگىزۋشى:2008جىلى قازاقستاننىڭ باس ورداسىنا استاناعا 10 جىلدىعى تويلاندى.
1-جۇرگىزۋشى:
ەستى ەرلەر جۇرمەيدى جەلىك ەرتىپ،
ەلەۋلى ىسكە قوسار ەمىرەنتىپ.
بۇگىنگى كەش قوناعى اپايىمىز
ءسوز سويلەسىن بارشانى تەبىرەنتىپ،-دەي وتىرىپ،تورەشوۆا
اقكەنجە قونىسبەكقىزىنا ءسوز بەرەمىز.
ولەڭ: «جەلتوقسان جەلى»
1-جۇرگىزۋشى:
تاۋەلسىزدىكتىڭ ءتۇپ تامىرىنا جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ تىكەلەي بايلانىسى بار ەكەنىنە ەشكىم داۋ ايتا قويماس. دەسەك تە، 1986 جىلدىڭ قايعىلى جەلتوقسانى ءبىر كۇنگى نەمەسە ءبىر جىلعى نارازىلىقتىڭ كورىنىسى بولماسا كەرەك.
2-جۇرگىزۋشى:
بۇگىندە 1986 جىلى بولعان جەلتوقسان وقيعاسىنا 25 جىل
تولۋدا. ەل ىرگەسى تىنىش، حالقىمىز باي-قۋاتتى بولسىن!
3 كۋرس ستۋدەنتى
«ار نامىسىم، قاسىرەتىم، ماقتانىشىم – جەلتوقسان»
ماقساتى:
1986 جىلعى جەلتوقساندا ورتالىقتىڭ ءامىرشىل - اكىمشىل سولاقاي ساياساتىنا قارسى العاش رەت باس كوتەرىپ دەموكراتيا جولىندا قۇربان بولعان ۇل قىزدارىمىزدىڭ ەرلىكتەرى جايىندا تۇسىنىك بەرە وتىرىپ، جاستاردىڭ الاڭعا نە سەبەپتى، قانداي ماقساتپەن شىققاندىعىن جەتە ءتۇسىندىرۋ.
تاربيەلىك:
ءوز وتانىنا، تۋعان جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرا وتىرىپ، ءوز اننا ءتىلىن، ادەت-عۇرپىن، ءسالت-داستۇرىن ساقتاي بىلۋگە پاتريوتتىق سەزىمگە تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق:
ءاربىر جەكە تۇلعانىڭ ەركىن سويلەپ، ءوز پىكىرىن، ويىن ايتا ءبىلۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
كورنەكىلىكتەر:
قايرات رىسقۇلبەكوۆ، سابيرا مۇحامەدجانوۆا،
ەربول سىپاتايەۆ، ءلاززات اسانوۆا سۋرەتتەرى.
«ار نامىسىم، قاسىرەتىم، ماقتانىشىم – جەلتوقسان» اتتى
پلاكات. جەلتوقسان تاقىرىبىنداعى توپتاردىڭ قابىرعا
گازەتتەرى جانە بۋكلەتتەر. قاناتتى سوزدەر.
العى ءسوز.
ارمىسىزدار قۇرمەتتى ۇستازدار، ءقادىرلى قوناقتار، وقۋشىلار. بۇگىن ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ سان مىڭ جىلدار بويى نايزانىڭ ۇشىمەن، ەلىمىزدىڭ ەرەن ىسىمەن، كەشەگى دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندەرگەن جەلتوقسان وقيعاسىمەن كەلگەن تاريحىمىزدا التىن ارىپتەرىمەن جازىلىپ قالعان «ار نامىسىم، قاسىرەتىم، ماقتانىشىم – جەلتوقسان» اتتى تاربيە ساعاتىمىزدى ۇسىنامىز.
1-جۇرگىزۋشى:
شايقالماسىن ەشكىمنىڭ شاڭىراعى،
باقىت كورسىن وتاننىڭ سان ۇلانى.
ەندى اعايىن، كوگىندە قالىقتاسىن،
قازاعىمنىڭ قاستەرلى - ءانۇرانى!
جەلتوقساندا الماتىدا، اق قاردا،
الما باقتار اك قىراۋعا باتقاندا،
كۇڭىرەنە كۇن كۇركىرەپ تاۋ جاقتان،
جايدىڭ وتى جالاڭ قاقتى شاتقالدان.
2-جۇرگىزۋشى:
جەلتوقساندا شىندىق جىرىن
شىرقايمىن دەپ شارق ۇردىڭ،
جەلتوقساندا ەگەمەندى ەل بولساق دەپ تالپىندىڭ.
اينالايىن، اينالايىن جاس وركەنى حالقىمنىڭ.
1-وقۋشى:
جەلتوقساندا شىندىق جىرىن شىرقايمىن دەپ شارق ۇردىڭ،
جەلتوقساندا ەگەمەندى ەل بولساق دەپ تالپىندىڭ.
كەۋدەڭدە ءالى سىزى جاتىر سول كەزدەگى سالقىننىڭ،
اينالايىن، اينالايىن جاس قايراتى حالقىمنىڭ.
تەمىر قولدار قۋاتتى ەدى القىمىڭدى قاۋسىرعان
نامىسىڭدى جىقپاي ءوتتىڭ ناۋبە، دۇلەي ماۋسىمنان.
جالعىز قالعان شاقتارىمدا جىگەر الدىم بويىما
تۇرمە تورىن جارىپ شىققان سەنىڭ قايسار داۋسىڭنان.
وسەر ەلدىڭ قاي ساتتە دە بىرلىك بولماق قالاۋى،
لاۋلا، لاۋلا، جەلتوقساننىڭ مۇزعا جاققان الاۋى.
وزدەرىندەي ەر نامىستى جاس وركەنى بار ەلدىڭ،
ەشقاشاندا ەڭكەيۋگە ءتيىستى ەمەس جالاۋى!
1-جۇرگىزۋشى:
ءقازىر بۇل كۇن قازاق حالقى ءۇشىن ۇلى كۇن، ءارى قايعىلى، ءارى
باقىتتى كۇن. 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسى قازاق
حالقىندا بۇرىن بولماعان ەڭ اۋىر دا، ادىلەتسىز كوتەرىلىستىڭ
ءبىرى.
2-جۇرگىزۋشى:
ەندى مىنە، وسى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە قاتىسقان
اعالارىمىز بەن اپالارىمىز ءۇش عاسىرعا جۋىق ۋاقىت
بويى ارمانداعان تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزدى.
2-وقۋشى:
جاس ارۋدىڭ جانارىندا – جەلتوقسان،
قاندى عاسىر تابانىندا – جەلتوقسان.
قارالى ءومىر قايىستىرعان حالقىمنىڭ،
قارا تۇمان قاباعىندا – جەلتوقسان.
جاۋىزدىقتى جاسقاعان دا – جەلتوقسان،
جاڭا عۇمىر باستاعان دا – جەلتوقسان.
جازىقسىزدىڭ كوز جاسىنا جۋىنىپ،
اباقتىعا تاستاعان دا – جەلتوقسان.
نامىسىمنىڭ شىراعى دا – جەلتوقسان،
سۇرقاي ءومىر سىناعى دا – جەلتوقسان.
جىگىتتەردىڭ ۇرانى دا - جەلتوقسان،
جاڭا كۇننىڭ شۋاعى دا – جەلتوقسان.
1-جۇرگىزۋشى:
يا، ول كۇن تاۋەلسىزدىكتىڭ تۋىن ەڭ العاش كوتەرگەن ايگىلى
1986 جىلدىڭ 16 جەلتوقسان ەدى. تاڭەرتەڭگىلىك ساعات 10.00
دا بار جوعى 18 مينۋتتا 26 جىل ەلدى ۇزدىكسىز باسقارىپ
كەلگەن د.ا.قونايەۆ ءتۇسىرىلىپ، ورنىنا گ.كولبين ەشكىمنىڭ
پىكىرىنسىز-اق ۇسىنىلعان ەدى.
2-جۇرگىزۋشى:
وسىدان 25 جىل بۇرىنعى الماتى وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىرىنىڭ جاتاقحاناسىنىڭ الدىنداعى وقيعا. كورىنىس.
كورىنىس
- قىزدار، مەن گازەت اكەلدىم.
- نە جاڭالىق شىعىپتى؟
- كوكپ ورتالىق كوميتەتىنىڭ حاتشىسى د.قونايەۆتى الىپ، ورنىنا
ۆ.كولبيندى تاعايىنداپتى.
- كولبين دەگەن كىم ەكەن؟
- قايدان كەلىپتى؟
- كولبين ۋليانوۆتان كەلىپتى.
- قازاقستاندى ءوزىمىزدىڭ قازاقستاندىق ازامات باسقارسىن!
- ءبىز دەموكراتيانى تالاپ ەتەمىز.
- قانە جۇرىڭدەر، قىزدار، جىگىتتەر الاڭعا كەتەيىك!
3-وقۋشى:
سۇيمەيتۇعىن بولدىق قوي، سۇيمەي عۇمىر
كولەڭكەمىز كۇننەن دە تيمەيدى نۇر.
كولبين دەگەن كىم ەكەن، قايدان كەلگەن؟
ۋا، سىرتىمىزدان قاشانعى بيلەيدى بۇل؟
تاۋەلسىزدىك وڭايلىقپەن كەلمەيدى،
بىزگە ونى ەشكىم اياپ بەرمەيدى.
تاۋەلسىزدىك – قايرات، لياززات، ەربولدىڭ،
تاس كوشەدە تاس-تالقان بوپ ولگەنى.
1-جۇرگىزۋشى:
الاڭعا شىعىپ ءوز ويلارىن ايتۋعا تىرىسقان قازاقتىڭ ورىمدەي قارۋسىز جاستارىنا سولداتتار مەن ميليسيا قىزمەتكەرى قارسى قويىلدى. قىز جىگىتتەردى اياۋسىز تاياققا جىقتى، تۇرمەگە قامادى. ەربول، لياززات، سابيرا سىندى جاڭا عانا بۇرشىك اتىپ كەلە جاتقان تال شىبىقتاي جاستارىمىزدىڭ ءومىرىن ءۇزدى.
2-جۇرگىزۋشى:
ءيا، ىزگىلىك اتاۋلىدان كۇدەر ءۇزىپ، ەڭ سوڭعى ءۇمىتى، بار سەنىمى كۇيرەگەن، رۋحاني ەزىلگەن بالاڭ جىگىت قايرات. قايرات ەسىل ەر كوزى تىرىسىندە جازعان ولەڭدەرى ادام جۇرەگىن تەبىرەنتەدى.
سونىڭ ءبىرى «مەنىڭ تاعدىرىم».
4-وقۋشى:
ءومىر بويى جولىم بولىپ كورمەدى،
جىلاپ كەلەم بۇل دۇنيەگە كەلگەلى.
قايعى شاڭى باستى مەنىڭ دەنەمدى،
تۇسپەيدى شاڭ سىلكىنسەم دە مەن ەندى.
جولداعان سالەمىمدى دوس المادى،
شىن با ەكەن-اۋ تاس كەرەڭ بوپ قالعانى.
ايتا بەرەم، ايتا بەرەم ءقايبىرىن،
اۋىر مەنىڭ، اۋىر مەنىڭ تاعدىرىم.
تاعدىر مەنى ايامادى، قورلادى،
جالىنسام دا، جىلاسامدا بولمادى.
قاراڭعى ءومىر باقىتىم جوق، جوق مەنىڭ،
ارمانداعان اق ساۋلەگە جەتپەدىم.
1-جۇرگىزۋشى:
وسى ولەڭ جولدارى قايراتتىڭ قاتتى قينالىپ قازاقستان
ءۇشىن جانىن قۇربان ەتكەنىن ەسكە تۇسىرۋگە بولادى.
(وسى كەزدە قايرات، لياززات، سابيرا، ەربولداردىڭ سۋرەتتەرى اكەلىنەدى)
2-جۇرگىزۋشى:
1 مينۋت ۇنسىزدىك
1-جۇرگىزۋشى:
ورىنى اعالاردىڭ بىزبەن تولسىن،
سابيلەر اعالاردىڭ جولىن قۋسىن.
1مينۋت ۇنسىزدىكپەن ەسكە الايىق،
ارۋاق اعالاردىڭ ىرزا بولسىن.
5-وقۋشى:
تۇرسا دا بيىك ءور باسىن،
قازاققا باقىت ورناسىن.
سەكسەن التىنشى جىلعىداي،
جەلتوقسان جەلى بولماسىن!
كۇن كەشىپ لاپىلداعان جاستارىم،
دۇرلىكتىردى جەلتوقساننىڭ اسپانىن.
جەردى، ءدىندى، ءتىلدى بابا ءداستۇرىن
قورعاۋ ءۇشىن كوتەردى ولار باستارىن.
1-جۇرگىزۋشى:
«شەرۋ ۇيىمداستىرۋعا قاتىسى بار» دەگەن جالعان ايىپپەن قانشاما زيالى ازاماتتار جازالاندى، جۇمىستان قۋىلدى. ءبىراق ول ءۇشىن جاۋاپقا تارتىلعان ەشكىم بولعان جوق.
2-جۇرگىزۋشى:
1986 جىلعى 16 جەلتوقسان كۇنى د.قونايەۆتىڭ ورنىنا كولبين كەلىپ، 17ء-سى جاستار برەجنيەۆ اتىنداعى الاڭعا بەيبىت جانە ساياسي شەرۋگە شىعادى. شەرۋگە شىققان جاستاردى ساپەرلىك كۇرەكپەن، دۋبينكامەن، سۋ اتقىش ماشينامەن، يتپەن جانە ت.ب. تاراتادى. ەرتەڭىنە 18-جەلتوقسان قايراتتىڭ ءۇيى.
كورىنىس.
ساحنادا قايرات پەن جەڭگەسى داستارحان باسىندا وتىرادى. ۇيگە
ميليسيونەر جىگىت كىرەدى.
ميليسيا: ءبىز ورگاننان كەلدىك. قايرات رىسقۇلبەكوۆ دەگەن ازاماتتى
تۇتقىنداۋعا كەلدىك. پروكۋروردىڭ سانكسياسى بار. مىنە!
جەڭگەسى: قايرات، بەرى كەل.
ميليسيا: تەز جينال، بىزبەن بىرگە كەتەسىڭ.
جەڭگەسى. ويباي-اۋ بۇلارىڭ نە؟ جۇدىرىقتاي بالانىڭ نە جازىعى بار
ەدى؟ اكە-شەشەسىنە نە بەتىمىزدى ايتامىز.
ميليسيا: جەڭەشە، سابىر ەتىڭىز! بۇل جىگىت ءبىر توبەلەسكە قاتىسىپتى.
انىق – قانىعىن تەكسەرگەن سوڭ قايتارىپ جىبەرەمىز.
(وسى كەزدە قايراتتى ميليسيونەر الىپ كەتەدى.)
6-وقۋشى:
«اقتىڭ ءسوزىڭ نە؟ دەگەن،
بۇگىن قويدى سوت سۇراق.
ايتايىن ونى حالقىما،
جوق پيعىل مەندە جاسىماق.
قورلاي دا بەرىپ قايتادان،
تيتىققا ورىس جەتپەسىن.
تۋعان جەردىڭ نامىسى،
بوتەن قولدا كەتپەسىن.
سالت – سانادان ايىرىلىپ،
اراقتان ۇرپاق ازباسىن.
قىزعانىشتان توزباسىن،
قولداۋشىسىز بولماسىن.
بارلىق ۇلتپەن تەڭ بولىپ،
ەشكىمنەن كوڭىلىڭ قالماسىن.
ەندىگى جەردە باسىڭنان،
بىرلىك پەن ب ا ق تايماسىن.
وسى ايتىلعان اقتىق ءسوز،
تۋىڭ بولسىن ءاردايىم.
موينىم الىپ جالانى،
مەن بولايىن قۇربانى!
17 جىل مەن جاتىرمىن،
اق جازىڭتىڭ تۇبىندە.
مەنى ولتىرگەن تاكسيست جىگىت،
ءتىرىمىسىڭ بۇگىندە؟
ءتىرى ءجۇرسىڭ وتكەن كۇندى،
ەسكە العاننىڭ نەسى بار؟
«جەلتوقساندا» قۇربان بولعان،
لياززات قىزدى ەسىڭە ال!
حالقىم، ساعان ريزامىن!
باتىل باس اياقتى، جاس دوستار،
بۇل جەردە – باتىر جوق قول باستار،
بۇل جەردە – جۇرەكتە… مۇز جاتىر،
بۇل جەردە - ورىمدەي… قىز جاتىر.
بۇل جەردەن ماڭگىلىك اتتانعان،
حالقىمنىڭ ەسىندە ساقتالعان!
1-جۇرگىزۋشى:
ماڭدايىنا جازىلعان از عانا عۇمىردىڭ سوڭعى ساعاتىنا
دەيىن مىناۋ الدامشى دۇنيەدەن راحىم كۇتىپ، كۇدەرىن
ۇزبەگەن سۇڭعىلا جىگىتتىڭ كوڭىلى كىم ءۇشىن، نە ءۇشىن مەرت
بولۋعا ءتيىس ەكەنىن سەزە باستاعان ءتارىزدى.
كورىنىس.
تۇرمە ءىشى، قولىندا قاعازى بار قايرات وتىر. قينالا وتىرىپ «تۇرمە جىرى» ولەڭىن وقىپ شىعادى. سودان كەيىن قاتتى شارشاپ، بىلاي دەيدى:
«-ۋھ، ابدەن شارشادىم-اۋ، جۇيكە تامىرىم جۇقاردى عوي! قايران بوستاندىق!!!
جالالى بوپ، قاتتى باتتى جانىما،
جازالاۋشى قاعاز الدىم قولىما.
جىگىتتەر-اي، ايتىپ-ايتپاي نە كەرەك،
جازعان ەكەن ماڭدايىما سورىما.
بىرىنشىدەن، مەن ساعىندىم انامدى،
ەكىنشىدەن، بۇل قۇدايعا نە قىلدىم؟
بوستاندىقتا ەركىن جۇرگەن جان ەدىم،
ەندى، مىنە، اباقتىعا جابىلدىم.
كەزەكشى: زاكليۋچەننىي رىسكۋلبەكوۆ نا دوپروس.
تەرگەۋشى: ايىپكەر رىسقۇلبەكوۆ، سەن مير مەن ساتبايەۆ كوشەلەرىندە جاساقشىلاردى كوردىڭ بە؟
قايرات: ەگەر ول كوشەگە بارماسام ولاردى قايدان كورەمىن؟
تەرگەۋشى: ساۆيسكييدى سەن ءولتىردىڭ بە؟
قايرات: جوق، ولتىرگەن جوقپىن؟
تەرگەۋشى: سەنىڭ ۇرىپ جاتقانىڭدى بىرەۋ كورىپتى عوي.
قايرات: ولاي بولسا مەنى سول اداممەن بەتتەستىر، بۇل وتىرىك جالا.
تەرگەۋشى: اح، تى، دەكابريست نەسچاستنىي. يا تەبە پوكاجۋ وتىرىكتى! جالا
دەيدى ەششە! ەي، رىسكۋلبەكوۆ، سەن، «ساۆيسكييدى ءولتىردىم» دەپ
موينىڭا الا سال، سوندا سەنىڭ جازاڭ جەڭىلدەنەدى. ەگەر،سەن
ساۆيسكييدى ولتىرگەنىڭدى مويىنداساڭ، اكەڭە تيىسپەيمىز.
ايتپەسە اكەڭدى دە…
قايرات: جولداس تەرگەۋشى، بۇل جالا عوي! ولتىرمەگەن ادامدى ءولتىردىم دەپ قالاي مويىندايمىن، ادام تۇگىل تىشقاندى دا ءولتىرىپ كورگەن ەمەسپىن.
تەرگەۋشى: زاكليۋچەننىي رىسكۋلبەكوۆ، سەن اقىماق بولما،
«ساۆەسكييدى ءولتىردىم» دەپ مويىندا. بۇل – ءبىر. سەن اكەڭنەن 4 مىڭ سوم الىپ، مىنا مەنىڭ الاقانىما سال، بۇل – ەكى. ءتۇسىندىڭ بە، ماقۇلىق؟
قايرات:
جولداس تەرگەۋشى! ايىلدا ازەر كۇنىن كورىپ وتىرعان اتا-انامدى اقشا دەپ قيناعىم كەلمەيدى جانە نە ءۇشىن اقشا تولەۋىم كەرەك؟
نە ءۇشىن؟ ەشقانداي قىلمىسىم جوق.
تەرگەۋشى: اكەتىڭدەر، قۇرتىڭدار، اتىڭدار!
قايرات:
توقتا! ايتار ءسوزىم بار.
كۇنادان تازا باسم بار،
جيىرما بىردە جاسىم بار.
قاسقالداقتاي قانىم بار،
بوزتورعايداي جانىم بار.
الام دەسەڭ الىڭدار.
قايرات دەگەن اتىم بار،
قازاق دەگەن زاتىم بار.
«ەركەك توقتى – قۇرباندىق»،
اتام دەسەڭ اتىڭدار.
(قايراتتى كىسەندەپ الىپ كەتەدى.)
ويىن: «الما اعاشى»
1-جۇرگىزۋشى:
تاۋەلسىزدىك - ەل مۇراتى. بۇل ءبىزدىڭ ۇلان بايتاق تەڭىزدەي قازاق تاريحىنىڭ باسىنان كەشكەندەرىنىڭ تامشىسى عانا بولسا دا، وسى 17جىلدا قازاقستاننىڭ دامىپ وركەندەۋىن جىلدارمەن ورنەكتەيمىز.
2-جۇرگىزۋشى:
1991 جىلى تاۋەلسىز قازاقستان ەلى تۇڭعىش رەت ن.ءا.نازاربايەۆتى پرەزيدەنت ەتىپ سايلادى.
1-جۇرگىزۋشى: 1992 جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەلتاڭباسى، ءانۇرانى، تۋى تۋرالى زاڭ قابىلداندى.
2-جۇرگىزۋشى: 1993 جىلى 30 تامىزدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسى قابىلداندى. 15 قاراشادا ءتول تەڭگەمىز العاش رەەت اينالىمعا ءتۇستى.
1-جۇرگىزۋشى: 1994 جىلى عارىشتا قازاقتىڭ ەكىنشى عارىشكەرى ت.مۇسابيەۆ كوك بايراقتى جەلبىرەتتى.
2-جۇرگىزۋشى: 1995 جىلى ۇلى ابايعا 150 جىل تولدى.
1-جۇرگىزۋشى: 1996 جىل جامبىل جىلى. تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتى ورناتىلدى.
2-جۇرگىزۋشى: 1997 جىلى «قازاقستان – 2030» ستراتەگياسى قابىلداندى.
1-جۇرگىزۋشى: 1998 جىلى اقمولا اتاۋى استانا دەپ وزگەرتىلدى.
2-جۇرگىزۋشى: استانادا العاش رەت بايتەرەگىمىز سالىندى.
1-جۇرگىزۋشى: 1999جىل قورقىتقا 1500 جىل تويىن قىزىلوردادا تويلادىق.
2-جۇرگىزۋشى: 2000جىلى – مادەنيەتتى قولداۋ جىلى.
1-جۇرگىزۋشى:2001 جىلى 18مامىردا – كۇلتەگىن ەسكەرتكىشىنىڭ كوشىرمەسىن ي.تاسماعامبەتوۆ استاناعا اكەلدى.
2-جۇرگىزۋشى: 2002 جىلى – دەنساۋلىق جىلى.
1-جۇرگىزۋشى: 2003-2005 جىلدارى اۋىل جىلدارى
2-جۇرگىزۋشى: 2006جىلى - سىر ەلى ونەر ورداسى
1-جۇرگىزۋشى: 2007جىلى ءتول تەڭگەمىز جاڭا تۇرمەن اينالىمعا ءتۇستى.
2-جۇرگىزۋشى:2008جىلى قازاقستاننىڭ باس ورداسىنا استاناعا 10 جىلدىعى تويلاندى.
1-جۇرگىزۋشى:
ەستى ەرلەر جۇرمەيدى جەلىك ەرتىپ،
ەلەۋلى ىسكە قوسار ەمىرەنتىپ.
بۇگىنگى كەش قوناعى اپايىمىز
ءسوز سويلەسىن بارشانى تەبىرەنتىپ،-دەي وتىرىپ،تورەشوۆا
اقكەنجە قونىسبەكقىزىنا ءسوز بەرەمىز.
ولەڭ: «جەلتوقسان جەلى»
1-جۇرگىزۋشى:
تاۋەلسىزدىكتىڭ ءتۇپ تامىرىنا جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ تىكەلەي بايلانىسى بار ەكەنىنە ەشكىم داۋ ايتا قويماس. دەسەك تە، 1986 جىلدىڭ قايعىلى جەلتوقسانى ءبىر كۇنگى نەمەسە ءبىر جىلعى نارازىلىقتىڭ كورىنىسى بولماسا كەرەك.
2-جۇرگىزۋشى:
بۇگىندە 1986 جىلى بولعان جەلتوقسان وقيعاسىنا 25 جىل
تولۋدا. ەل ىرگەسى تىنىش، حالقىمىز باي-قۋاتتى بولسىن!
You Might Also Like
