ارالار مەن قۇمىرسقالار – قوعامدىق بۋناقدەنەلىلەر
بيولوگيا 7 سىنىپ
تاقىرىبى: ارالار مەن قۇمىرسقالار – قوعامدىق بۋناقدەنەلىلەر.
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. ارالار مەن قۇمىرسقالاردىڭ تىرشىلىگى مەن وتباسى قۇرۋ ەرەكشەلىكتەرىن جانە مىنەز - قۇلىقتارى مەن تۇيسىگى جايلى مالىمەت الۋ.
2. پانگە، تاقىرىپقا بايلانىستى قىزىعۋشىلىق تارىن ىزدەنۋ، قۇرۋ جانە سالىستىرۋعا تاپسىرمالار بەرۋ ارقىلى دامىتۋ.
3. ولاردىڭ تابيعاتتاعى جانە ادام ومىرىندەگى ماڭىزى جايلى ءبىلۋ، ومىردە قولدانا بىلۋگە ۇيرەتۋ جانە ولاردى قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
قۇرال - جابدىقتار: بەينەفيلم، جوبالار، سۋرەتتەر، تەست پاراقتارى.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباقتىڭ ءتۇرى: جوبالاۋ
ساباقتىڭ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى 2مين
وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن باقىلاي وتىرىپ، زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.
پسيحولوگيالىق دايىندىق: مەنىڭ كوڭىلىم جاقسى؛ مەن ساباقتى جىلدام ورىندايمىن
مەن ساباقتى جاقسى وقيمىن؛ مەنىڭ جازۋىم جاقسى؛ مەنىڭ ءتارتىبىم جاقسى؛
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ كەزەڭى 2 مين
سايكەستەندىرۋ تەستى «زيانكەستەر» ا. وسىمدىك ب. جانۋار ۆ. ادام
1. ساياق 2. تاراقان 3. مامىقجەگى 4. قاندالا 5. بۇرگە 6. ماسا
7. جىبەككوبەلەگى 8. بۇزاۋباس 9. شىركەي 10. سونا جاۋاپ: ا - 1، 4، 7، 8 ب - 3، 5، 9، 10 ۆ - 2، 4، 5، 6
ءىىى. جاڭا ساباق
ا. وي قوزعاۋ
1. سۇراق
ءمولدىر جارعاق ءتارىزدى ەكى جۇپ قاناتتارى بار وترياد قالاي اتالادى؟ (جارعاققاناتتىلار)
2. جۇمباق
تىرۋ - تىرۋ تىرنالار،
تاۋعا قاراي جورعالار.
(ارا)
ەكى باسى جۇدىرىقتاي،
ورتاسى قىلدىرىقتاي
(قۇمىرسقا)
3. مالىمەت
توپتاسىپ تىرشىلىك ەتۋىنە بايلانىستى مىنەز - قىلىعى كۇردەلەنە تۇسكەن. وسىنداي بۋناقدەنەلىلەر قالاي اتالادى؟ ( قوعامدىق)
ب. ماعىنانى تانۋ
1. ارالار تۋرالى مالىمەت.
1. بال اراسى – جوبا
2. بال تۋرالى – جوبا
2. قۇمىرسقالار تۋرالى مالىمەت.
1. قۇمىرسقانىڭ ءبىز بىلمەيتىن سىرلارى – جوبا
2. قۇمىرسقا دا سويلەيدى - مالىمەت
• ساراپشى مەن باقىلاۋشى ءسوز الادى. ساراپشى - جۇمىستى سارالاپ قورىتىندىلايدى. باقىلاۋشى - باقىلاپ وتىرىپ باعا بەرەدى (وتە جاقسى، جاقسى، ورتاشا).
3. سەمانتيكالىق كارتا (سۋرەتپەن جۇمىس )
قوعامدىق بۋناقدەنەلىلەردىڭ تۇقىم توبىنداعى دارالارىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن كەستەگە تولتىرىڭدار.
4. بەينەفيلم كورىپ «قورەك ىزدەۋ تۇيسىگى» جانە مىنەز - قىلىق ەرەكشەلىگىنە سيپاتتاما بەرۋ. 3 مين
توپتاسىپ تىرشىلىك ەتۋىنە بايلانىستى مىنەز - قىلىعى كۇردەلەنە تۇسكەن. بۇل ورتالىق جۇيكە جۇيەسى ارقىلى باسقارىلاتىن كۇردەلى قۇبىلىس. جەمىن ىزدەپ تابۋعا، ءقاۋىپ - قاتەردەن قاشىپ قۇتىلۋعا، ۇرپاق بەرۋگە، قاتال جاعدايلاردا بەيىمدەلىپ تىرشىلىك ەتە الۋعا باعىتتالادى. تۇقىم قۋالايدى.
ۆ. وي تولعانىس
«جارعاققاناتتىلاردىڭ ماڭىزى»
بال ارا قۇمىرسقا
وسىمدىكتى توزاڭداندىرۋ. بال جينايدى. اۋرۋلارعا ەمدىك قاسيەتى بار.
توپىراقتى قوپسىتادى. ورمان ءىشىن تازالايدى، جاندىكتەرگە قامقور بولا الادى
بىلگەنىڭ ءجون! ەگەر ارا شاعىپ السا سىزگە مارگانەس ەرىتىندىسى (مارگانسوۆكا)، مۇز، تۇيمەداعى مەن اقجەلەك (پەترۋشكا) قاجەت بولادى. 1 - قادام - پينسەت، ينە ارقىلى جارانىڭ ىشىندە قالعان ارانىڭ بىزگەگىن شىعارۋ كەرەك، بولماسا ساۋساقتى پايدالانۋ كەرەك. الدىن الا سۋمەن نەمەسە سۋتەك توتىعىمەن تازالاۋ قاجەت.
2 - قادام - ءتۇسى قىزىل - كۇلگىن كاليي پەرمانگاناتىن (مارگانسوۆكا) ماقتاعا مالىپ، شاعىلعان جەردى ءسۇرتىڭىز. ول بولماسا سۋتەك توتىعىن نەمەسە تۇزدالعان سۋ قولدانۋعا بولادى.
3 - قادام - شاعىلعان جەرگە مۇز كەسەگىن باسىڭىز. ول جارانىڭ ءىسىنۋىن كەمىتەدى. ءدارى قوبديشاڭىزدان بەلسەندىرىلگەن كومىر تابىلسا، ونىڭ 3 ءدارىسىن مايدالاپ، 1 شاي قاسىق سۋ قوسىپ، ارالاستىرىپ، جارانىڭ بەتىنە جاعىڭىز. بەتىن داكەمەن جابىڭىز. وسىلايشا شاعىلعان جەردىڭ ۋى تەزىرەك كەتىپ، ىسىنبەيدى.
4 - قادام - ەندى جارانى ىشتەي ەمدەۋ كەرەك. 1 شاي قاسىق كەپتىرىلگەن شايقۋراي (زۆەروبوي)، قىرمىزى (كالەندۋلا)، تۇيمەداعى نە شالفەي وسىمدىكتەرىن 1 ستاقان قايناعان سۋمەن ارالاستىرىپ، 15 - 20 مينۋتقا قويىڭىز. ەرىتىندىنى ءسۇزىپ، جارتىسىن بىردەن، ەكىنشى جارتىسىن 1 ساعاتتان كەيىن ءىشىڭىز.
5 - قادام - كەيبىر جاعدايدا شاعىلعان جەر قىزارىپ، قاتتى ءىسىپ كەتەدى. ىسىكتى باسۋ ءۇشىن، بالعىن اقجەلەك جاپىراقتارىن مايدالاپ، ۇستىنە قايناعان سۋ قۇيىڭىز. سۋىعان كەزدە قايناتپاعا تازا ماتا نە داكەنى مالىپ، جارانىڭ بەتىن باسىڭىز.
ارا شاققاننان كەيىن ءوزىڭىزدى ناشار سەزىنىپ، جۇرەگىڭىز اينىپ، قىزۋىڭىز كوتەرىلىپ، دەم الۋمەن قيىندىقتارىڭىز بولسا، تەزىرەك دارىگەردىڭ كومەگىنە جۇگىنگۋىڭىز كەرەك. بۇل اللەرگيانىڭ بەلگىلەرى بولۋى مۇمكىن.
سونداي - اق، تابيعات اياسىنا دەمالىسقا شىققاندا ءتۇرلى اتىرلەر مەن ءيىسى وتكىر كوسمەتيكالىق زاتتار قولدانباي، تىم جارقىن تۇستەرگە كيىنبەڭىز، بۇل ارالاردىڭ كوڭىلىن قىزىقتىرۋى مۇمكىن.
ادەبي شىعارما. ءو. تۇرمانجانوۆ «قۇمىرسقالار، ارالار – قيىسپاس دوس، قۇدالار»
وتەباي تۇرمانجانوۆ - قۇمىرسقالار، ارالار – قيىسپاس دوس، قۇدالار
ەرتەدە ءبىر ورماندا،
ءوزى سالعان قورعاندا،
ءبىر توپ ارا تۇرىپتى:
ءبارى ەڭبەككەر جان ەكەن،
جەگەندەرى بال ەكەن،
حان، حانشا، حان – ارا.
توي جاساپ ەلىن جيناپ
جار سالىپ، بويجەتكەن
قىزىن لايىقتى ادامعا
كۇيەۋگە بەرمەكشى بولادى
حان قىزىن الماققا
تاقىرىبى: ارالار مەن قۇمىرسقالار – قوعامدىق بۋناقدەنەلىلەر.
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. ارالار مەن قۇمىرسقالاردىڭ تىرشىلىگى مەن وتباسى قۇرۋ ەرەكشەلىكتەرىن جانە مىنەز - قۇلىقتارى مەن تۇيسىگى جايلى مالىمەت الۋ.
2. پانگە، تاقىرىپقا بايلانىستى قىزىعۋشىلىق تارىن ىزدەنۋ، قۇرۋ جانە سالىستىرۋعا تاپسىرمالار بەرۋ ارقىلى دامىتۋ.
3. ولاردىڭ تابيعاتتاعى جانە ادام ومىرىندەگى ماڭىزى جايلى ءبىلۋ، ومىردە قولدانا بىلۋگە ۇيرەتۋ جانە ولاردى قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
قۇرال - جابدىقتار: بەينەفيلم، جوبالار، سۋرەتتەر، تەست پاراقتارى.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباقتىڭ ءتۇرى: جوبالاۋ
ساباقتىڭ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى 2مين
وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن باقىلاي وتىرىپ، زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.
پسيحولوگيالىق دايىندىق: مەنىڭ كوڭىلىم جاقسى؛ مەن ساباقتى جىلدام ورىندايمىن
مەن ساباقتى جاقسى وقيمىن؛ مەنىڭ جازۋىم جاقسى؛ مەنىڭ ءتارتىبىم جاقسى؛
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ كەزەڭى 2 مين
سايكەستەندىرۋ تەستى «زيانكەستەر» ا. وسىمدىك ب. جانۋار ۆ. ادام
1. ساياق 2. تاراقان 3. مامىقجەگى 4. قاندالا 5. بۇرگە 6. ماسا
7. جىبەككوبەلەگى 8. بۇزاۋباس 9. شىركەي 10. سونا جاۋاپ: ا - 1، 4، 7، 8 ب - 3، 5، 9، 10 ۆ - 2، 4، 5، 6
ءىىى. جاڭا ساباق
ا. وي قوزعاۋ
1. سۇراق
ءمولدىر جارعاق ءتارىزدى ەكى جۇپ قاناتتارى بار وترياد قالاي اتالادى؟ (جارعاققاناتتىلار)
2. جۇمباق
تىرۋ - تىرۋ تىرنالار،
تاۋعا قاراي جورعالار.
(ارا)
ەكى باسى جۇدىرىقتاي،
ورتاسى قىلدىرىقتاي
(قۇمىرسقا)
3. مالىمەت
توپتاسىپ تىرشىلىك ەتۋىنە بايلانىستى مىنەز - قىلىعى كۇردەلەنە تۇسكەن. وسىنداي بۋناقدەنەلىلەر قالاي اتالادى؟ ( قوعامدىق)
ب. ماعىنانى تانۋ
1. ارالار تۋرالى مالىمەت.
1. بال اراسى – جوبا
2. بال تۋرالى – جوبا
2. قۇمىرسقالار تۋرالى مالىمەت.
1. قۇمىرسقانىڭ ءبىز بىلمەيتىن سىرلارى – جوبا
2. قۇمىرسقا دا سويلەيدى - مالىمەت
• ساراپشى مەن باقىلاۋشى ءسوز الادى. ساراپشى - جۇمىستى سارالاپ قورىتىندىلايدى. باقىلاۋشى - باقىلاپ وتىرىپ باعا بەرەدى (وتە جاقسى، جاقسى، ورتاشا).
3. سەمانتيكالىق كارتا (سۋرەتپەن جۇمىس )
قوعامدىق بۋناقدەنەلىلەردىڭ تۇقىم توبىنداعى دارالارىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن كەستەگە تولتىرىڭدار.
4. بەينەفيلم كورىپ «قورەك ىزدەۋ تۇيسىگى» جانە مىنەز - قىلىق ەرەكشەلىگىنە سيپاتتاما بەرۋ. 3 مين
توپتاسىپ تىرشىلىك ەتۋىنە بايلانىستى مىنەز - قىلىعى كۇردەلەنە تۇسكەن. بۇل ورتالىق جۇيكە جۇيەسى ارقىلى باسقارىلاتىن كۇردەلى قۇبىلىس. جەمىن ىزدەپ تابۋعا، ءقاۋىپ - قاتەردەن قاشىپ قۇتىلۋعا، ۇرپاق بەرۋگە، قاتال جاعدايلاردا بەيىمدەلىپ تىرشىلىك ەتە الۋعا باعىتتالادى. تۇقىم قۋالايدى.
ۆ. وي تولعانىس
«جارعاققاناتتىلاردىڭ ماڭىزى»
بال ارا قۇمىرسقا
وسىمدىكتى توزاڭداندىرۋ. بال جينايدى. اۋرۋلارعا ەمدىك قاسيەتى بار.
توپىراقتى قوپسىتادى. ورمان ءىشىن تازالايدى، جاندىكتەرگە قامقور بولا الادى
بىلگەنىڭ ءجون! ەگەر ارا شاعىپ السا سىزگە مارگانەس ەرىتىندىسى (مارگانسوۆكا)، مۇز، تۇيمەداعى مەن اقجەلەك (پەترۋشكا) قاجەت بولادى. 1 - قادام - پينسەت، ينە ارقىلى جارانىڭ ىشىندە قالعان ارانىڭ بىزگەگىن شىعارۋ كەرەك، بولماسا ساۋساقتى پايدالانۋ كەرەك. الدىن الا سۋمەن نەمەسە سۋتەك توتىعىمەن تازالاۋ قاجەت.
2 - قادام - ءتۇسى قىزىل - كۇلگىن كاليي پەرمانگاناتىن (مارگانسوۆكا) ماقتاعا مالىپ، شاعىلعان جەردى ءسۇرتىڭىز. ول بولماسا سۋتەك توتىعىن نەمەسە تۇزدالعان سۋ قولدانۋعا بولادى.
3 - قادام - شاعىلعان جەرگە مۇز كەسەگىن باسىڭىز. ول جارانىڭ ءىسىنۋىن كەمىتەدى. ءدارى قوبديشاڭىزدان بەلسەندىرىلگەن كومىر تابىلسا، ونىڭ 3 ءدارىسىن مايدالاپ، 1 شاي قاسىق سۋ قوسىپ، ارالاستىرىپ، جارانىڭ بەتىنە جاعىڭىز. بەتىن داكەمەن جابىڭىز. وسىلايشا شاعىلعان جەردىڭ ۋى تەزىرەك كەتىپ، ىسىنبەيدى.
4 - قادام - ەندى جارانى ىشتەي ەمدەۋ كەرەك. 1 شاي قاسىق كەپتىرىلگەن شايقۋراي (زۆەروبوي)، قىرمىزى (كالەندۋلا)، تۇيمەداعى نە شالفەي وسىمدىكتەرىن 1 ستاقان قايناعان سۋمەن ارالاستىرىپ، 15 - 20 مينۋتقا قويىڭىز. ەرىتىندىنى ءسۇزىپ، جارتىسىن بىردەن، ەكىنشى جارتىسىن 1 ساعاتتان كەيىن ءىشىڭىز.
5 - قادام - كەيبىر جاعدايدا شاعىلعان جەر قىزارىپ، قاتتى ءىسىپ كەتەدى. ىسىكتى باسۋ ءۇشىن، بالعىن اقجەلەك جاپىراقتارىن مايدالاپ، ۇستىنە قايناعان سۋ قۇيىڭىز. سۋىعان كەزدە قايناتپاعا تازا ماتا نە داكەنى مالىپ، جارانىڭ بەتىن باسىڭىز.
ارا شاققاننان كەيىن ءوزىڭىزدى ناشار سەزىنىپ، جۇرەگىڭىز اينىپ، قىزۋىڭىز كوتەرىلىپ، دەم الۋمەن قيىندىقتارىڭىز بولسا، تەزىرەك دارىگەردىڭ كومەگىنە جۇگىنگۋىڭىز كەرەك. بۇل اللەرگيانىڭ بەلگىلەرى بولۋى مۇمكىن.
سونداي - اق، تابيعات اياسىنا دەمالىسقا شىققاندا ءتۇرلى اتىرلەر مەن ءيىسى وتكىر كوسمەتيكالىق زاتتار قولدانباي، تىم جارقىن تۇستەرگە كيىنبەڭىز، بۇل ارالاردىڭ كوڭىلىن قىزىقتىرۋى مۇمكىن.
ادەبي شىعارما. ءو. تۇرمانجانوۆ «قۇمىرسقالار، ارالار – قيىسپاس دوس، قۇدالار»
وتەباي تۇرمانجانوۆ - قۇمىرسقالار، ارالار – قيىسپاس دوس، قۇدالار
ەرتەدە ءبىر ورماندا،
ءوزى سالعان قورعاندا،
ءبىر توپ ارا تۇرىپتى:
ءبارى ەڭبەككەر جان ەكەن،
جەگەندەرى بال ەكەن،
حان، حانشا، حان – ارا.
توي جاساپ ەلىن جيناپ
جار سالىپ، بويجەتكەن
قىزىن لايىقتى ادامعا
كۇيەۋگە بەرمەكشى بولادى
حان قىزىن الماققا
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
9 - سىنىپقا ارنالعان جىلدىق قورىتىندى تەست تاپسىرمالارى
