InfoHub Logo

ءبولىم: ساندارعا امالدار قولدانۋ
ماتەماتيكا 5 سىنىپ
ساباق تاقىرىبى: ارالاس سانداردى قوسۋ. ارالاس سانداردى ازايتۋ.
ساباق ماقساتتارى: ارالاس سانداردى اجىراتا الادى؛
ارالاس ساندى بۇرىس بولشەككە جانە كەرىسىنشە، بۇرىس بولشەكتى ارالاس سانعا كەلتىرەدى؛
ارالاس سانداردى قوسۋدى جانە ازايتۋدى بىلەدى.
تىلدىك ماقساتتار: وقۋشى: 2 1/3؛ 1 7/12 بولشەكتەرىنىڭ ارالاس ساندار ەكەندىگىن تۇسىنەدى.
ارالاس سانداردى قوسىپ، ازايتۋ ءۇشىن بولشەك بولىكتەرىنىڭ ەڭ كىشى ورتاق بولىمگە كەلتىرۋ كەرەكتىگىن تۇسىنەدى.
ارالاس سانداردىڭ بولشەك بولىكتەرىنىڭ ەڭ كىشى ورتاق ءبولىمىن تابۋدى بىلەدى.
پانگە ءتان لەكسيكا مەن تەرمينولوگيا:
بولشەك – دروب - fraction
جاي بولشەك – وبىكنوۆەننايا دروب – common fraction
الىمى – چيسليتەل - numerator
ءبولىمى – زنامەناتەل – denominator
بۇرىس بولشەك – نەپراۆيلنايا دروب – improper fraction
دۇرىس بولشەك – پراۆيلنايا دروب - proper fraction
بولشەكتىڭ ءبۇتىن بولىگى – سەلايا چاست دروبي - the integer part of the fraction
ارالاس سان – سمەشاننوە چيسلو - mixed number
ورتاق ءبولىم – وبششيي زنامەناتەل - common denominator
قوسۋ – سلوجەنيە - addition
ازايتۋ – ۆىچيتانيە - subtraction
ديالوگ پەن جازۋ ءۇشىن پايدالى سوزدەر مەن تىركەستەر:
ارالاس سان دەگەنىمىز -...
بۇل ەسەپتەگى.... ارالاس سان، سەبەبى،...
... ارالاس ساندى قوسۋ ءۇشىن،... دەپ ويلايمىن
... ارالاس ساندى ازايتۋ ءۇشىن،.... دەپ ويلايمىن
... ەڭ كىشى ورتاق بولىمگە كەلتىرەمىز جانە...
بۇل ارالاس ساننىڭ ءبۇتىن بولىگىن...

ساباقتىڭ باسى
«ميعا شابۋىل» ستراتەگياسى 5 مينۋت
وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەلدەۋ. بۇگىنگى ساباق ماقساتىن جاريالاۋ. كۇتىلەتىن ناتيجەمەن تانىستىرۋ.
وتىلگەن ماتەريالداردى ەسكە ءتۇسىرۋ ماقساتىندا «ميعا شابۋىل» ستراتەگياسى ارقىلى بايلانىسى ارقىلى شولۋ سۇراقتارى قويىلادى:
جاي بولشەك دەگەنىمىز نە؟
بولشەكتىڭ الىمى دەگەنىمىز نە؟
بولشەكتىڭ ءبولىمى دەگەنىمىز نە؟
جاي بولشەكتەردى قالاي ازايتامىز؟
جاي بولشەكتەردى قالاي قوسامىز؟
ەڭ كىشى ورتاق ءبولىم دەگەنىمىز نە؟
بۇرىس بولشەك دەگەنىمىز نە؟
دۇرىس بولشەك دەگەنىمىز نە؟

ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرما تەكسەرىلەدى: ءمۇعالىم ينتەربەلسەندى تاقتادا ەسەپتەردىڭ شىعارىلۋ جولدارى مەن جاۋاپتارىن كورسەتەدى، ال وقۋشىلار ءوز ەسەپتەرىن سول جاۋاپتارمەن سايكەستەندىرەدى.

جاڭا ءبىلىم.
پانگە ءتان لەكسيكا مەن تەرمينولوگيا:
بولشەك – دروب - fraction
جاي بولشەك – وبىكنوۆەننايا دروب – common fraction
الىمى – چيسليتەل - numerator
ءبولىمى – زنامەناتەل – denominator
بۇرىس بولشەك – نەپراۆيلنايا دروب – improper fraction
دۇرىس بولشەك – پراۆيلنايا دروب - proper fraction
بولشەكتىڭ ءبۇتىن بولىگى – سەلايا چاست دروبي - the integer part of the fraction
ارالاس سان – سمەشاننوە چيسلو - mixed number
ورتاق ءبولىم – وبششيي زنامەناتەل - common denominator
قوسۋ – سلوجەنيە - addition
ازايتۋ – ۆىچيتانيە - subtraction

انىقتاما. ەگەر، جاي بولشەك a c/b تۇرىندە جازىلسا، وندا بۇل بولشەكتى ارالاس سان دەپ اتايدى، مۇنداعى: a – بولشەكتىڭ ءبۇتىن بولىگى، b – بولشەكتىڭ الىمى، c – بولشەكتىڭ الىمى.
بۇرىس بولشەكتى ارالاس سانعا كەلتىرۋ ءۇشىن، الىمىنداعى ساندى بولىمىندەگى سانعا ءبولىپ، ءبۇتىن بولىگىن اجىراتىپ، a c/b تۇردە جازامىز.
توپپەن جۇمىس. 4 - كە سانالۋ ارقىلى وقۋشىلار 4 توپقا بولىنەدى.
«گالەرەيا» ستراتەگياسى بويىنشا، ءار توپ ءمۇعالىمنىڭ دايىنداپ بەرگەن ماتەريالى بويىنشا ءوز پوستەرلەرىن راسىمدەپ، توپپەن وزدەرىنىڭ جۇمىستارىن باسقا توپتارعا تۇسىندىرەدى، قالعان توپتاردان سۇراقتار بولسا جاۋاپ بەرەدى.
انىقتاما. ەگەر، جاي بولشەك a c/b تۇرىندە جازىلسا، وندا بۇل بولشەكتى ارالاس سان دەپ اتايدى، مۇنداعى: a – بولشەكتىڭ ءبۇتىن بولىگى، b – بولشەكتىڭ الىمى، c – بولشەكتىڭ الىمى.
بۇرىس بولشەكتى ارالاس سانعا كەلتىرۋ ءۇشىن، الىمىنداعى ساندى بولىمىندەگى سانعا ءبولىپ، ءبۇتىن بولىگىن اجىراتىپ، a c/b تۇردە جازامىز.
ءى توپ. بولىمدەرى بىردەي ارالاس سانداردى قوسۋ.
ءمۇعالىمنىڭ اتى - ءجونى: تاتييەۆا ز. و.
ارالاس سانداردى قوسۋ. ارالاس سانداردى ازايتۋ جۇكتەۋ