ءارىپپاي مەن كوكجال قاسقىر
— و، ارەكەڭنىڭ باسىنان نە كەشپەگەن. ءبارى دە كەشكەن. ءاي، ارەكە، ارەكە - تاي، مىنا بالالارعا جاس كەزىڭىزدە ءوزىڭىزدىڭ باسىڭىزدان كەشكەن قىزعىلىقتى ۋاقيعالاردىڭ ءبىرىن اڭگىمەلەپ، ايتىپ بەرىڭىزشى؟
ارەكەن بالسىنبەيدى. ەلەكتر ۇستارامەن كۇنارا تىقىرلاپ قىرىپ جۇرەتىن كوكتۇقىل ساقالىن كۇلىمسىرەي سيپالاپ، ءسال ويلانىپ وتىرادى دا:
— جارايدى، ايتسام، ايتىپ بەرەيىن — دەيدى.
— قاي اڭگىمەڭىزدى ايتاسىز؟
— جاپان دۇزدە كوكجال. قاسقىرعا كەزدەسىپ، قالاي امان قالعانىمدى ايتىپ بepeءيىن.
— دۇرىس، سونى ايتىڭىز.
— بىرىنشىدە وقيمىن ول كەزدە، كىشكەنتايمىن، — دەيدى ارەكەڭ.— اكە-شەشەم كولحوزدىڭ قويىن باعادى. پوسەلكەدە ءوزىمنىڭ كۇلىمحان دەيتىن جەڭگەمنىڭ ۇيىندە جۇرەم.
كۇلىمحاندى سەن بىلەسىڭ، مىنەزى كۇرت، ءتىلى اششى ادام ەدى عوي. ءبىراق وعان دا كىنا جوق. كۇن بويى كولحوزدىڭ جۇمىسىن ىستەپ، شارشاپ كەلەدى. ونى كۇتىپ، بىتپەي جاتقان ءۇي ءىشىنىڭ تىرشىلىگى جانە كوپ. مىنە سونىڭ اراسىندا قيتىعىنا ءبىز دە ءتيىپ قويامىز. سوسىن ول قالاي اشۋلانشاق بولماسىن.
ءبىر كۇنى ويىننىڭ قىزىعىمەن ءجۇرىپ، قىزىل بۇزاۋدى بايلاۋدى تارس ۇمىتىپپىن دا كەتىپپىن. ءبىر قاراسام قوڭىر سيىر تۇك بىلمەگەندەي ءۇيدىڭ قاسىنا ماڭقيىپ كەلىپ تۇر. قىزىل بۇزاۋ قۇداي تىلەۋىن بەرىپ، ونى راقاتتانىپ ەمىپ تۇر. ويىندى تاستاي سالىپ ۇمتىلدىم. ءدال سول كەزدە ار جاقتان ايۋداي اقىرعان كۇلىمحان قوسا كورىندى.
بۇزاۋعا قابات جەتتىك ول ەكەۋمىز.
جەتكەنمەن نە پايدا. قىزىل بۇزاۋ ءوز شارۋاسىن تىندىرعان. قوڭىر سيىردىڭ جەلىنىندەگى كۇنى بويى سىزدىقتاپ جينالعان، بۇكىل ءۇي ءىشىمىز بوپ ءۇمىت ارتىپ وتىرعان بار ءسۇتتى قارنىنا قوتارىپ قۇيىپ العان. سيىردىڭ جەلىنى ىشىنەن جەلى شىققان دوپقا ۇقساپ بوپ-بوس. ىزاسى قايناعان كۇلىمحان ءبىر قولىمەن قىزىل بۇزاۋدى بۇيداسىنان سۇيرەي - مۇيرەي، ماعان ۇمتىلدى.
— ويىندا باسىڭ قالعىر، جۇگىرمەك!
«جۇگىرمەكتە» كىنا مول. موينىن ىشىنە تىعىپ، جاسقانعاندى عانا ءبىلدى ول. كۇلىمحاننىڭ جۇدىرىعى بالعاداي اۋىر كەلەتىنى جانە ءمالىم. شويىن جۇدىرىقتار كوك جەلكەمنەن اياماي ءتۇيىپ - ءتۇيىپ ەتتى.
جانە ۇرادى ەكەن دەپ، قۇلاماسام دا الگى اراعا قۇلاي كەتىپ باقىردىم. ويىنداس جولداستارىم انادايدان بۇنىڭ ءبارىن كورىپ تۇر. جوق، جاتقان ۇستىمنەن تومپەشتەپ ۇرعان جوق جەڭگەم، ءبىراق ءزارى ۇرعانعا بەرگىسىز اششى سەزدەرىن اياماي ايتىپ، ەندى قىزىل بۇزاۋدى تۇيگىشتەپ كەتىپ بارا جاتتى.
ال تاياق ەتتەن، ءسوز سۇيەكتەن وتەتىنى بەلگىلى.
ويبايلاعان بولىپ جاتىپ، بۇلىكتى سەن باستاساڭ، مەن قوستايىن دەگەن ويعا كەلدىم. ەرتەڭگى وقۋدى تاستاپ، مالداعى اكە-شەشەمە كەتپەك بولدىم. سوسىن سوڭىنان، نۇربەك اعايىم بار، ءوز اكە-شەشەم بار، ادۋىن كۇلىمحاندى دا تۇقىرتىپ الۋشىلار تا بىلعادى.
وسى ويمەن ۇيگە كىرمەي، تارتىپ جونەلدىم. اكە-شەشەم اۋىلدان التى-جەتى شاقىرىم شولاقبۇلاق دەپ اتالىناتىن سايدىڭ اۋزىندا كۇزەم الىپ وتىر، قىرقانىڭ ەتەگىندەگى ادام از جۇرەتىن كومەسكى سۇرلەۋ جولعا ءتۇسىپ اپ، كەلە جاتىرمىن.
بالەم كۇلىمحان، قىمس ەتسە جۇدىرىق الا جۇگىرۋدى بىلەتىن بولارسىڭ بۇدان سوڭ.
بۇل كۇزگى ۋاقىت. كۇن قىسقارعان، قاراڭعى ەرتە تۇسەدى جولدىڭ ورتا تۇسىنا جەتپەي-اق كوز بايلانا باستادى. اينالانىڭ ءبارى قاۋقيعان ۇزىن شيلەر نۋ ورمان ءتارىزدى.
قاراڭعى بipءتىن-بىرتىن قويۋلانىپ بارادى. كەۋدەمدەگى ىزا ەندى ۇرەيگە اينالا باستادى. قاسقىر، جىن - شايتان... ويىما كەلمەيتىن پالە جوق. ءار ءشيدىڭ قاراۋىتقان تۇبىندە سونىڭ ءبىرى تىعىلىپ وتىرعان سەكىلدى نەشە ءتۇرلى ءقاۋىپتى ءۇن، قيقىل - شيقىل، ىسقىرىقتار ەستىلەدى. ءدال تۇسىمنان بىردەڭە جىبىر ەتىپ قوزعالعانداي، مەنى باسسالۋعا دايىندالعانداي بولادى.
قاسقىردىڭ كوزى تۇندە وت بويا جانادى دەيتىن. شيلەردىڭ قاپ-قارا تۇپتەرىنەن كەشە الۋان الۋان جىلت ەتكەن وت كورگەندەي بولام. بىرەۋلەردى قاسقىر قاماعانى جايلى قورقىنىشتىڭ تالاي ەستىگەن اڭگىمەلەرىم ەسىمە كەلەدى. بۇگىن سول حالگە ەندى ءوزىم ۇشىرايتىن ءتارىزدىمىن.
اۋىلعا قايتا ءقايتىپ كەتەر ەم. ەندى ول دا الىس. العا ءجۇردىم نە، ارتقا ءجۇردىم نە ءبارى ءبىر.
قورقىنىش بويىمدى ابدەن بيلەپ الدى. تىم قۇرسا، قولىما ءبىر بۇراۋ شىبىق تا ۇستاپ شىقپاعان ەكەم. بىردەڭە تاپ بەرگەندە، نە قايرات كورەتەرىمدى بىلمەي كەلەم. ءبىر كەسەك دومالانعان ۇرەي عانامىن.
ءدال وسى سەزىمنىڭ ۇستىندە، كەنەت، بىردەڭە اياعىمنان تارتىپ كەلىپ قالسىن. ەتپەتىمنەن مۇرتتاي ۇشىپ جىرىلدىم. بويىمداعى ۇرەي دە، ەشقانداي قارسىلىق تا جوق ەندى. جەرمەن جەر بوپ، سۇلاعان قالپىم جاتىرمىن. مانادان قالتىراپ كۇتكەن سۇمدىعىم بولىپ تىنعان سەكىلدى. قارسىلاسۋعا شاما دا جوق. قارسىلاسۋدان ەندى پايدا دا جوق.
تەك جاتىرمىن كۇتىپ. ارپ ەتىپ اياعىمنان الا تۇسكەن كوكجال قاسقىردىڭ مەنى جەۋىن كۇتىپ جاتىرمىن.
قالاي جەر ەكەن؟ قاي جەرىمنەن باستاپ جەر ەكەن؟
ادام ءوز تاعدىرىنان مۇلدەم ءۇمىت ۇزگەندە وندا قورقۋ، ۇركۋ دەگەن ەشنارسە بولمايتىن ءتارىزدى كادىمگى ساباقتان شىعۋعا قونىراۋ بولۋشى كۇتكەن ادامشا قۇر كۇتىپ جاتىرمىن.
كۇتەم، كۇتەم. قاسقىر، ءبىراق جەر ەمەس. الدەنەنى تىپىر ەتپەي ول دا كۇتۋدە.
ماعان ەندى ەپتەپ ەس كىرە باستاعانداي. سوزۋلى جاتقان اياعىمدى، ياعني قاسقىردىڭ اۋزىنداعى اياعىمدى، وزىمە قاراي اقىرىن تارتىپ بايقايمىن. قاسقىر جىبەرمەيدى.
جەۋگە جانە اسىقپايدى. ياپىر-اۋ، بۇل نەتكەن شىدامدى، جۋاس قاسقىر؟!
اياعىمدى ودان گورى قاتتىراق تارتىپ قالعانىمدا بوساپ كەتتى. قاسقىر، ءبىراق سوندا دا ءۇنسىز. بۇرىنعىشا جىم-جىرت.
بۇرىلىپ، ەس توقتاتىپ قاراسام، قاسقىر تۇگىل تۇك تە جوق! وي، سونداعى ءارى قورقىپ، ءارى قۋانعانىم-اي!
ول كەز بالا تۇگىل، ۇلكەننىڭ كيىمگە جارىماعان كەزى ەمەس پە؟ مەنىڭ اياق كيىمىم كادىمگى سالا قۇلاش باۋى بار كوڭتەرى موركەي بولاتىن. جول-جونەكەي ون اياعىمداعى شاركەيدىڭ باۋى شەشىلىپ كەتەدى. ونى مەن سەزبەيمىن. شۇبالعان باۋ جەردەگى ءشوپ-شالاڭدى وزىنە جيناي بەرەدى، سودان ۇلكەندىگى جۇدىرىقتاي ءتۇيىن پايدا بولادى. الگى ءتۇيىن ىرجالاقتاپ كەلە جاتىپ، ءبىر ءشيدىڭ ارقاسىنا كىرىپ كەتىپ، ءىلىنىپ قالادى. مەن ەتپەتىمنەن ۇشىپ تۇسەم...
ءارى قورقا، ءارى كۇلە وتىرىپ شاركەيىمنىڭ باۋىن جوندەپ بايلاپ الدىم. قىزىل ىڭىردە وت باسىندا قامسىز وتىرعان اكە-شەشەمنىڭ ۇستىنە سوپاڭ ەتىپ جەتىپ كەلدىڭ. ولار ماعان كوكتەن تۇسە قاعانداي ۇدىرەيە قاراستى.
You Might Also Like
-
قولدارىنا سۋمكالارىن ۇستاعان بەس-التى بالا قوسقۇدىقتاعى ساۋىن سيىر فەرماسىنان شىعىپ، اقادىرداعى مەكتەپتەرىنە كەلە جاتىر. بۇل ەكى ارانىڭ قاشىقتىعى ءۇش كيلومەتر شاماسى، ميداي جازىق. جەر قارا، كۇن جىلى...
-
بورانباي جاتار الدىندا قالتاسىنان ىشىندە تارى دانىندەي ءتۇيىر - ءتۇيىر سارعىش بىردەڭەلەر بار تيتىمدەي جۇمىر فلاكون الىپ قاراپ وتىر ەدى.
