گۇلبارشىن
ەكەۋى ەكى جەردە تومسىرايىپ وتىرعان قىزى مەن ايەلىن كورگەندە، تولەپ ولارعا كەزەك قاراپ تۇرىپ قالدى. ءتۇر كەلبەتى ءبىر - بىرىنەن اۋمايتىن دوڭگەلەك ءجۇزدى، كىشىرەك دوڭەس مۇرىندى بۇل انا مەن بالانىڭ بۇرتيىسقان تىم-تىرىس مىنا كۇيلەرى كازىر عانا ارالارىندا قۇيىن ۇيىتقىپ وتكەنىن تانىتقانداي.
— ءيا، سەندەرگە نە بولدى؟ سۇزىسەتىن قوشقارلارشا مويىندارىندى ىشكە تىعىپ الىپسىڭدار؟
كوك جىبەك حالاتقا ورانىپ، كاپرون شۇلىقتى اياقتارىن استىنا جانشا باسىپ، سەمىزشە دەنەسىمەن ديۆاندى جاپىرا سالماق سالىپ وتىرعان گۇلبارشىن سامپىلداپ سويلەپ كەتتى:
— ون جىل وقىتتىم مەن مۇنى. كيمەگەندى كيگىزدىم، ىشپەگەندى ىشكىزدىم. ەشكىمنىڭ بالاسىنان كەم قىلعان جوقپىن. جۇرت قاتارلى ادام بولۋدىڭ ىلگەرى تالپىنۋدىڭ ورنىنا، ەندى مىناۋ — كەرى كەتەم دەپ وتىرعانى. وزگە جۇرتتىڭ بالالارىنا قاراساڭ ءبىرى ينجەنەر، ءبىرى دارىگەر بولىپ شىعىپ جاتىر. بۇنىمەن بىرگە بىتىرگەندەردىڭ ءبىرى ينستيتۋتقا، ءبىرى ۋنيۆەرسيتەتكە تۇسۋگە قۇلشىنادى. ال بۇل بولسا تولعانىپ - تولعانىپ كەلىپ، ەندى بۇگىن كۇرەك ارقالاپ، ءجۇمىسشى بولۋعا تابان تىرەپتى.
كەرىستىڭ نەدەن شىققانى، تولەپكە بىردەن تۇسىنىكتى بولدى. باياعى سول كلارانىڭ كىم بولماعى، قايدا بارىپ وقىماعى جايىندا. وت باسى، داستارقان ءۇستىنىن ءبىر ايدان بەرى تالقىسىندا جۇرگەن ماسەلە.
شاپىلداعان كوپ ءسوزدى جاراتپايتىن تولەپ توتەسىنەن كەلدى.
— ول نە ايتىپ وتىرعانىن؟ — دەپ سۇرادى گۇلبارشىننان.
— وزىنەن سۇرا. ءاي، ايت مىنا اكەڭە؟ الگى قارا جۇمىسشى دايارلايتىن وقۋىڭنىڭ اتى نەمەنە ەدى؟
كلارانىڭ مىنەزى تىك، بىربەتكەي. شەشەسىن بوي، وي جاعىنان تەز قۋىپ جەتىپ، تەڭەسىپ كەتكەندىكتەن بە، ونىمەن قۇربىسىنداي قاتقىل دا سويلەسە بەرەتىن ادەتى.
— قارا جۇمىسشى بولام با، كىم بولام. ءوز بولاشاعىما ءوزىم جاۋاپ بەرەمىن. ايتەۋىر، ءسىز قۇساپ بىرەۋگە ماسىل بولمايتىنىما كوزىم جەتەدى، — دەپ سالدى.
گۇلبارشىنعا مىنا ءسوز تانىنە وت تۇسكەندەي اسەر eءتتى.
— قاراشى، قاراشى مىنانىڭ ءسوزىن! — دەدى ول اشۋدان سەلك-سەلك ەتىپ.— مەن ماسىل، ارامتاماق دەپ وتىرعانىن قاراشى! وي ۇياتسىز! مەن سەن قۇساپ ون كلاسس بىتىرگەن جوقپىن!
— ون كلاسس بىتىرمەگەندەر ەڭبەك ەتپەسىن دەپ پە؟
— دوعار، سالعىلاسپاي! قاراشى، بۇنىڭ ۇيالماي مەنىمەن سالعىلاسۋىن! قارا جۇمىسشى بولماسا، ودان ءارى! ماعان دەسەڭ كولحوزشى بول. شوشقا ب ا ق!
گۇلبارشىننىڭ ارمانى قالاي ەتكەندە دە كلارانى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ بىرىنە ءتۇسىرۋ. مال-دۇنيەنى تۇگەل سارقىپ جۇمساسا دا، وسى ماقساتى جۇزەگە اسسا ءدان ريزا.
ال كلارا بولسا، اكەسى مىنەزدەس ساق ويلاپ، سابىرمەن توپشىلايدى. وزگە تۇگىل وزىنە دە تۋراشىل. ينستيتۋتقا ءتۇسۋ بۇل كۇندە اسا قيىنداپ كەتتى. تاۋەكەلمەن كەتكەندەردىڭ ەڭسەلەرى ءتۇسىپ، جىل سايىن كايتىپ كەلىپ ءجۇر. ءوز شاماسىن تارازىلاپ كورەدى دە، كلارا سولاردان ارتىقپىن دەپ ويلامايدى.
«ودان دا ءالىم كەلەتىن وزىمە تۇشتىق ءبىر ماماندىقتىڭ تىزگىنىن ۇستاسام، سول ابزال ەمەس پە؟» كلارانىڭ ويى وسى.
كلارا كەشە گازەتتەن الماتىدا ءار كاسىپ بويىنشا مامان جۇمىسشىلار ازىرلەيتىن ءبىر جىلدىق تەحنيكالىق ۋچيليششەلەر اشىلاتىنى جايىندا وقىدى. جاتىن ورىن، كيىم-كەشەك، تاماق — ءبارى قازىنادان. ويلاپ-ويلاپ كەلدى. دە، ول وسىعان بارۋعا بەل بايلادى. سول شەشىمىن الگىندە شەشەسىنە ءبىلدىرىپ ەدى. گۇلبارشىن ەرىپ باۋرىنا الىپ، جات تا كەپ تۋلادى.
تولەپ ءبىر-اق اۋىز ءسوز ايتتى.
— بارعىسى كەلسە بارسىن، — دەدى.
گۇلبارشىن ودان بەتەر سۇرلانىپ، كۇيەۋىنىڭ بەتىنە شاتىناي قارادى:
— انا ءيتتىڭ ۇلى بايقوتان ءتۇسىپ وقىپ جاتقان ينستيتۋتتىڭ بىرەۋىنە تۇسىرۋگە شاماڭ كەلمەي مە؟
— قاشان مەن قابىلداۋ كوميسسياسىنىڭ پرەدسەداتەلى بولام. سوندا تۇسىرەم.
— وزگە جۇرت قالاي ءتۇسىرىپ ءجۇر ەكەن بالالارىن؟ سونىڭ ءبارى نە ەمەس شىعار... كوميسسيانىڭ پرەدسەداتەلى ەمەس شىعار. تولىپ جاتقان جولداس-جورالارىڭ بار الماتىدا. بارىپ ايتساڭ، سولاردىڭ ءبىرى بولماسا ءبىرىنىڭ قولىنان كەلەدى. ادال جولمەن وقۋعا ءتۇسىپ جاتقان بۇل كۇندە ەشكىم دە جوق. ءبارى دە سول. تامىر - تانىستىقپەن، سۇيەمەلدەۋمەن تۇسەدى. دىم سەزبەيتىن بالاسىن كۇزەنباي بىلتىر اقشانىڭ كۇشىمەن ورنالاستىرماعاندا، قايتىپ ورنالاستىردى؟
تولەپ قولىن ءبىر-اق سىلتەدى.
— قىسىر ءسوزدى قايتەسىڭ. اكەل تاماعىڭدى.
تاماق ءىشىپ بولعان سوڭ تەمەكى شەگىپ وتىرىپ:
— مەن كولحوزعا كىزمەتكە باراتىن بولدىم، — دەدى تولەپ.
گۇلبارشىن ونىڭ جۇزىنە سەلت ەتىپ قارادى. اۋدان بەلسەندىلەرىنىڭ ءبىر توبىن كولحوزدارعا قىزمەتكە جىبەرگەلى جاتىر دەگەن ءسوزدى ول ەستىگەن، انىق-قانىعىنا كوزى جەتكەن بولاتىن.
— شىن ايتاسىڭ با؟
— كوشۋدىڭ قامىن ىستەي بەر، — دەدى تولەگى.
گۇلبارشىن قولىنداعى شاي قۇيعان كەسەنى تارس ەتكىزىپ الدىنا قويا سالعاندا، كەسەنىڭ ءتۇبى از-اق ويىلمادى.
— جاقسى بوپتى. بار. دۇرىس جولعا ەندى ءتۇستىڭ. قۇلدىرا! سەن دە كەرى كەت. سەنىمەن كاتار كىزمەت ىستەي باستاعانداردىڭ الدى وسى كۇنى الماتىدا سك - دا وتىر. ال سەنىڭ ماڭدايىنا ەندى رايكومنىڭ بەلىم باستىقتىعى دا سىيماعانى عوي. سول كەرەك!
التى جاسار ەرمەك وسى كەزدە:
— ءدوت – دە - ءدوت! دەت! ءدو - ءدوت! — دەپ، ءجىپ تاققان ويىنشىق ماشيناسىن سۇيرەتىپ، سىرتقا شىعىپ بارا جاتىر ەدى. گۇلبارشىن وعان دا دۇرسە قويا بەردى.
— تاستا، سالدىرلاتپاي! قولى-باسى ساتپاق-ساتپاق قىلىپ، تاعى دا كەلمەكسىڭ عوي. تۇك تاپپاعانداي بۇ نەمە دە كەشكە دەيىن شوفەر بولىپ وينايدى... ءناسىلى جاسىق نەمە...
* * *
ارادا ەكى ايداي ۋاقىت ءوتتى. كۇز كەلدى. كۇن بۇلىڭعىر، ساسكە ءتۇستىن شاماسى. داعاراداي كەن بولمەنىڭ ءبىر بۇرىشىندا توسەكتە گۇلبارشىن ءالى تۇرماي جاتىر. ول ويانعالى قاشام. ءبىراق تۇرار نيەتى جوق.
سوڭعى ۋاقىتتا بۇل سەميادا ەلەۋلى جاڭالىقتار بولدى. كلارا ءوزىنىڭ قالاعان وقۋىنا —تەحنيكالىق ۋچيليششەگە كەتىپ تىندى. كەتكەنىنە ايعا جۋىق ۋاقىت وتسە دە، ءالى حات جازبايدى، تىم-تىرىس.
تولەپ تە مۇندا ەمەس. وسىدان وتىز كيلومەتر جەردەگى «كوميتەرن» كولحوزىندا پارتورگ بولىپ ىستەپ ءجۇر. بۇرىن دا بولسا جۇمىسباستى جان ەدى، اندا-ساندا ءبىر-اق كەلىپ كەتەدى.
كەلگەن سايىن كوشۋ جايىن ءسوز ەتەدى. «كوشپەيمىن. كولحوز ىشىنە بارىپ جىرعاماي - اق قويدىم! ۇناسا، ءوستىپ ءوزىڭ سالت جۇرە بەر!» — دەپ گۇلبارشىن تاباندايدى.
وسىدان ەكى-ۇش كۇن بۇرىن كەلگەندە دە ول كۇيەۋىنە وسىنى ايتقان بولاتىن. تولەپ داۋلاسپايدى. «جارايدى. ءوز ەركىڭ» دەيدى.
قارشاداي ەرمەكتىڭ اكەسىنەن قالعىسى كەلمەيدى. شەشەسىنە بوي بەرمەي وتكەن جولى دا تولەپتىڭ ماشيناسىنان تۇسپەي وتىرىپ الىپ، بىرگە كەتكەن. ءۇش بولمە وڭاشا ۇيدە گۇلبارشىن كازىر جاپادان-جالعىز ءوزى.
بۇرىن داعدىلانباعان تىپ-تىنىش مەلشيگەن كوڭىلسىزدىك گۇلبارشىننىڭ ەڭسەسىن كۇندە جانشادى. ءبۇيتىپ تابانداپ بەرگەنمەن نە تىندىرام؟ جۇرتتا قالعان كۇشىكتەي جاپادان -جالعىز وسىم دا ءومىر بولىپ پا؟ وسى ءتارىزدى ويلار گۇلبارشىندى سوڭعى كۇندەرى جۋاسىتۋعا بەت العان. وڭاشادا وسىعان تابانىن تىرەگەنمەن، تولەپتى كورىپ بەتپە-بەت اڭگىمەگە تىرەلگەندە، ايەلدىك وزىمشىلدىگى اسقاقتاپ شىعا كەلەدى. اقىلعا، سابىرلى سوزگە كەلتىرمەيدى.
گۇلبارشىن مىنە تاعى دا وكىنگەندەي بولىپ جاتىر. وتكەن جولى كەلگەندە تولەپكە: «ماشينا اكەل. كوشەمىز، — دەۋى كەرەك ەدى. دايىنداپ قويعان سول ءسوزدىڭ ورنىنا ول تاعى دا «كوشپەيمىن» دەدى. تولەپ تە ونى بۇرىنعى ادەتىمەن، قولقالامادى. «ءوز ەركىن!» دەپ، قايىرا تارتىپ وتىردى.
جوق، قۇرسىن بۇيتكەن ءومىرى. ەندى گۇلبارشىن ءبىر كۇن دە شىداي المايدى. مولادا جاتقان ادامداي قالايشا جالعىز جاتا بەرمەك، ونىڭ تابانداۋىنان تولەپ ءتىپتى دە قينالىپ جاتقان جوق. الدانىشى — قىزمەتى، ءومىر بويى ءوستىپ جالعىز جۇرسە دە جۇرە بەرەدى. ونىڭ مىنەزى سول. ۇندەمەي، قارسى كەلمەي ءجۇرىپ جەڭەدى.
گۇلبارشىن ەندى تولەپكە «ماشينا اكەل، كەشەمىز» دەپ، ءوزى تەلەفون سوعايىن دەسە، بۇنىسىن جەڭىلگەندىك كورەدى. تۋلاپ-تۋلاپ، بوستان-بوسقا ارام تەر بولىپ كەلىپ، سىلق ەتە تۇسكەندىك. وعان مەنمەندىك ەر مىنەزى جانە جىبەرمەيدى.
ال ەندى تولەپ ءوزى قاشان كەلمەكشى؟ بۇنى جوبالاپ ءبىلۋ مۇمكىن ەمەس. جۇمىسباستىلىققا ۇشىراسا، جارتى اي بويىنا كەلمەۋگە دە بار. ءبىر سىلتاۋمەن تىلدەسىپ، شاقىرىپ الۋدىڭ رەتىن گۇلبارشىن تاعى دا تاپپايدى.
ارالدا قالعان ادامداي گۇلبارشىن ءوستىپ باسى قاتىپ، تۇيىققا تىرەلىپ جاتقاندا، سىرتقى ەسىك شيىق ەتىپ اشىلدى. ۇيگە قويشىباي كورشىنىڭ كىشكەنتاي بالاسى اسقارجان كىردى.
— تاتە، سىزگە حات بار.
گۇلبارشىن توسەكتەن باسىن قالاي جۇلىپ العانىن ءوزى دە بىلمەي قالدى. حاتتى الىپ جاتىپ، بالادان يمەنىپ، كورپە شەتىمەن كەۋدەسىن قىمتادى.
— راحمەت، شىراعىم.
بالا كەتىپ قالدى.
حات كلارادان ەكەن. گۇلبارشىننىڭ وزەگىنەن ىستىق ءبىر سەزىم جۇگىرىپ ءوتتى. وقي باستادى. «قىمباتتى ماما، پاپا!» — دەپ باستاپتى. گۇلبارشىن تۇرەگەلىپ وتىرىپ وقۋعا كىرىستى. «جانىم، التىنىم»، دەپ حات يەسىن ايمالاپ، كۇبىرلەپ تە قويادى.
وقۋعا قابىلدانىپ، جاتاقحاناعا ورنالاستىم. اماندىق بولسا، ءبىر جىلدان كەيىن قۇرىلىس دەسياتنيگى بولىپ اۋىلعا جەتىپ بارام دەپ جازىپتى كلارا.
— كىم بولساڭ سول بول، التىنىم.
— گۇلبارشىن تەز تۇرەگەپ، كيىنىپ تە ۇلگەرمەستەن «كومينتەرن» كولحوزىنا تەلەفون سوعا باستادى:
— اللو! ماعان دۇيسەنوۆتى. ءاي، مەن عوي بۇل. مەن دەيمىن. گۇلبارشىنمىن. نەمەنە، باسىن ماڭگىپ، مۇرنىڭنان سۋ كەتىپ وتىر ما؟ كلارادان حات كەلدى. وقۋىنا ءتۇسىپتى. سونى ايتايىن دەپ ەدىم. سونان سوڭ... الگى ەرمەك قايدا؟ ول پلاششىن دا كيمەي كەتىپتى. جاۋىندا كايتىپ ءجۇر؟ سۋىق ءتيىپ قالماسىن. سەن ونى اندا-مۇندا سۇيرەلەپ، اۋىرتىپ الما. سونان سوڭ... ءاي، كەلمەيسىڭ بە؟ كلاراجاننىڭ حاتىن وقىمايسىڭ با؟ سونى وقىسىن دەپ، تەلەفون سوعىپ تۇرمىن. كەل، قاشان كەلەسىن؟ ءاي، سونان سوڭ... سەن قانداي ماشينامەن كەلمەكسىڭ؟ ءبارىبىر ەمەس، الگى ۇلكەن ماشيناڭمەن كەل. جۇك تيەيتىن ادامدارىڭدى الا كەل. قايتەر ەكەن دەسەم، ءوزىڭنىڭ جايىڭ تىم جاراسىپ بارادى عوي. ءبىر باسىما جىلى ورىندى تاپتىم دەپ ءجۇرمىسىڭ؟ قويارمىن مەن سەنى سايرانداتىپ!
You Might Also Like
-
ءبىز ول كەزدە اۋدان ورتالىعىندا تۇراتىنبىز. ءالجۋاز ناۋقاسشاڭ شەشەم ەكەۋمىز عانامىز. اكەم ەنبەك ارمياسىندا دا، حاسەن اعايىم مايداندا.
-
مۇعالىمدەر كۇنى بۇگىن، كۇنى ۇستازدىڭ شاتتانعان، شاكىرتىنە دەم بەرگىزگەن جەتكىزەدى دەپ باققا ارمان. ۇستازداردىڭ كۇنى بۇگىن بار تىلەگى ومىردە سول شاكىرتتىڭ ورگە جۇزگەن ەڭبەگىمەن اقتالعان.
