InfoHub Logo

اسان قايعى دەگەن جەتى جاسىندا جەتىم قالعان بالا ەكەن. سولاي بولسا دا ءوسىپ، ەر جەتكەنسىن باتىر ادام بولىپ، اڭ اۋلاپ جۇرگەندە ءبىر جاقتاعى ەلدەن ءبىر جاقسى قىزدىڭ حابارىن ەستىگەن. سونى كورۋگە بارامىز دەپ ماڭداي قويىپ كەلە جاتقاندا ماناعى قىز اناسىنا: «ماما، بۇگىن ۇيگە ءتورت سىرتتان كەلەدى. «ادامنىڭ حاتى قۇلاعى، قۇستىڭ حاتى قياعى، ءيتتىڭ جەز تىرناعى، جىلقىنىڭ ماستەك تۇياعى» دەگەن، ءۇيىڭدى تازالاپ قويارسىڭ»، — دەيدى.

ايتقانداي اسان قايعى كورۋگە سول ۇيگە كەلىپ قالىپ، وتىرعانسىن قىزدى ۇناتىپ، باسىنداعى شاشىن سيپايدى. سوندا قىز تۇرىپ انا جەردەگى جاتقان ۇلكەن تاي تەرىسى تۋلاقتى بۇتىندەي سيپاعان ەكەن. «ال، ەندى بولماس» دەپ قايتىپ كەتكەن. سونان ۇيىنە كەلىپ اناسىنا ايتقان:

— مەنىڭ اكەم دۇنيەدە نە كاسىپ ەتىپ كەتتى؟ — دەپ. اناسى ايتقان:

— اكەڭ اڭ اۋلاعان ەدى، بالىق اۋلاعان ەدى. عۇمىرى سولارمەن وتكەن ەدى، — دەگەن.

سونان قاسىنا جولداس ەرتىپ، اڭ اۋلاپ ءام بالىق اۋلاپ جۇرگەن. سوندا سۋدان ءبىر قارماققا ءىلىنىپ التىن ساندىق شىققان ەكەن. اشىپ قاراسا، ىشىندە ايداي سۇلۋ قىز جاتىر ەكەن. سول قىزدى اسان العان. جارايدى، قىز ەشبىر اۋىز ءسوز ايتپاعان. قالايدا سويلەتە الماي داعدارىپ، اقىرىندا مىسىر شارىنە بارعان. «مىسىر قىزىعىنا قىزىپ سويلەمەي قالمايدى» دەگەن. مىسىرعا كەتكەن. مىسىرعا بارسا دا سويلەمەگەن. ءبىراق ءۇش جەردە ساقىلداماي عانا جايلاپ كۇلگەن. كۇلگەندەرى مىنالار:

ءبىر ادام تۇز الىپ جاتىر ەكەن جالاڭاشتانىپ، بۇلار كەلىپ قالعاندا ۇيالىپ، تۇزبەن ءبىر ادام اۋرەتىن جاپقان. سوندا ءبىر كۇلىپتى.

ءبىر كۇنى بازاردا كوپ ادام ءجۇر ەكەن. سونان ءبىر ادام ەتىك ساۋدالاپ، قاسىنداعى جولداسىنا: «سول ەتىك ءۇش جىلعا دەيىن جىرتىلماي شىدار ما؟» دەگەندە ءبىر كۇلىپتى. سونان سوڭ ەكى قاتىن ءبىر بالاعا تالاسىپ قازىعا بارىپ، قازى: «قىلىشپەن ورتاسىنان شاۋىپ ءبولىپ بەرەمىن» دەپ قولىن كوتەرگەندە ءبىر قاتىن: «تۇيە بەرگەن قاراعىم-اي، قايدا جۇرسەڭ دە تەك امان جۇرسەڭ بولار. ەندى ناعىلايىن! — دەپ ەڭىرەپ جۇرە بەرگەندە ءبىر كۇلىپتى. باسقا ءسوز جوق.

سونان ەلگە كەلىپ، قاتىنى سويلەمەگەسىن ارلانىپ:

— مىسىرعا الىپ بارىپ ەدىم، ءۇش جەردە كۇلدىڭ. نەگە سويلەمەيسىڭ؟ — دەپ قىلىشپەن شابارعا كەلگەندە قىز ايتقان:

— توقتا، باتىر، تىڭداڭىز. كۇلگەن سەبەبىم مىناۋ: تۇز الىپ جاتقان ادامداردىڭ ادامنان ۇيالىپ تۇزبەن ك...ن جاپقانى بەك ۇيات ەمەس پە؟ تۇز دۇنيەدەگى ءدامنىڭ ەڭ جوعارعى داراجاداعى ءدام ەدى. ولسىز نارسەنىڭ ءدامى بولمايتىن ەدى. سونىمەن ك..ن جاپقان اقىماقتىعىنا كۇلدىم. ەكىنشى،
ەتىك ساۋدالاعان ادام ايتادى جولداسىنا: «ءۇش جىلعا جىرتىلماي شىدار ما» دەپ. ول ادامنىڭ عۇمىرى ءۇش كۇن عانا قالىپ تۇر. ءپانيدىڭ قىزىعىنا الدانىپ، پەندەنىڭ ولىمىنەن حابارسىزدىعىنا كۇلدىم. ءۇشىنشى، قاتىندار بالاعا تالاسقاندا، قازى ەكى ءبولىپ بەرەيىن دەپ قىلىشپەن شابام دەپ قولىن كوتەرگەندە بالانىڭ ءوز اناسى: «قاراعىم-اي، قايدا جۇرسەڭ دە، امان ءجۇر!» دەپ، ناعىز جانى اشىپ قويا بەردى عوي. انا جانجال قاتىننىڭ بىرەۋدىڭ بالاسىن ناقاق تارتىپ العانىنا كۇلدىم. «قۇدايدان قورىقپاسا، ادامنان ۇيالماسا، وتىرىكپەن دە ماقساتىن ەتەدى ەكەن» دەپ كۇلگەن سەبەپتەرىم وسى بولدى. ال ەندى، باتىر، مەنىڭ سويلەمەگەن سەبەبىم — ادامعا پالە تىلدەن ەدى. كەلگەن جىلدارىمدا ساعان ەش ءبىر اۋىز سويلەمەسەم، تاۋىپ ايتسام — جاقسى، قاتەرىڭدى شاتتاندىرىپ سويلەسەم — جاقسى. «اگار دا ءبىر كۇنى جامان ايتسام، بەك ۇيات بولار. ماڭگى باقىتىما كەسەل بولار» دەپ ويلاپ، ساقتانىپ سويلەمەگەن ەدىم. ايەلدىڭ ەرى قۇدايدان سوڭعى قوجاسى ءام ءپىرى دەپ ەدى، ءپىرىم دەپ قورقاتىن ەدىم. سول جايدان ءبىر بالا تۋعانشا بەتىنەن ۇياتىم كەتپەسىن دەپ ەدىم. وعان ءسىز قاراتپاي مەنى قىلىشپەن شاۋىپ ولتىرمەكشى بولدىڭ. امالسىز سويلەدىم. جارايدى ەندى، وعان قاراتپاي سويلەدىڭ. مەنى ەتكەن ۋاعدا، سەرتىمنەن تايدىرىپ، كۇنالى ەتتىڭ. ال ەندى سويلەيىن. مەن سۋ سۇلتانىنىڭ قىزى ەدىم. ون ءۇش جاسىمنان تۇسىمدە سەنى كورىپ، عاشىق بولىپ، ساعان قوسىلۋعا تىلەپ ەدىم. جارايدى، تاۋىپ قوسىلدىم. ءبىراق سەن مەنى ناقاقتان كۇشتەپ، سابىر ەتپەدىڭ. سوڭىنا قاراماي، جابىرلەپ سويلەتتىڭ عوي. تاعدىر سولاي بولعان ءدۇر، ەندى مەن سەنەن كەتەم، ىشىمدە تۋارعا ءۇش اي قالعان ەر بالاڭ بار. سونى قىرىق كۇنشىلىك شولدەن تابارسىڭ. ياكي قىرىق كۇنشىلىك داريانىڭ جاعاسىنان تابارسىڭ. قال دا، ىزدەپ كۇنى تولعاندا الىپ كەت» — دەپ، — قوي، قوش امان بول، — دەپ جونەلگەن، — ماعان رەنجىمە، ءوزىڭنىڭ سابىر قىلماعانىڭا رەنجىرسىڭ، — دەپ. قىز قاشىپ، اسان قۋىپ، اقىرىندا قىز جەتكىزبەي دارياعا تۇسكەن دە كەتكەن. اسان قالعان. سونان اسان قايعىلاپ قاڭعىرىپ، بالاسىن ىزدەپ، دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىن جەلمايامەن جەلدىرتىپ بارماعان جەرى جوق. اسان قايعى قايعىلانعاندا سونان باستاپ قايعىلانعان ەكەن.

---