اسقاباق جانە ورامجاپىراق تۇقىمداستار
تاقىرىبى: اسقاباق جانە ورامجاپىراق تۇقىمداستار
سىنىبى: 7
ءپانى: بيولوگيا
ءپان ءمۇعالىمى: تورەحانوۆا جاننا بولاتبەك قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «اسقاباق جانە ورامجاپىراق تۇقىمداستار»
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلارعا جابىق تۇقىمدى وسىمدىكتەردىڭ قوسجارناقتى كلاسى ءبولىمىن جانە وعان جاتاتىن اسقاباق جانە ورامجاپىراق تۇقىمداستار تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ
دامىتۋشىلىعى: وقىتۋ كەزىندە وقۋشىلارعا ءتۇرلى تاپسىرمالار مەن جۇمىستار بەرە وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىن، قيالدارىن، جادىسىن، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن ارتتىرىپ، ساباققا قىزىعۋشىلىقتارىن وياتۋ
تاربيەلىگى: وقۋشىلاردى ءوز بەتتەرىمەن جۇمىس جاساۋعا، تاپسىرىلعان جۇمىستى مۇقيات ورىنداۋعا، العان بىلىمدەرىن ءىس - جۇزىندە قولدانا بىلۋگە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، تاپسىرمالار
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سلايدتار، اسقاباق، قيار، ورامجاپىراق
ساباق جوسپارى:
1. ۇيىمداستىرۋ
2. رەفلەكسيا
3. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
4. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
5. ارتىق بولماس بىلگەنىڭ!
6. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ تاپسىرمالارى
ا) ۆەەن دياگراماسى
ءا) بيولوگيالىق ديكتانت
ب) سەرگىتۋ. جۇمباقتار
گ) «بيولوگيالىق پوچتا» ويىنى
7. وقۋشىلاردى باعالاۋ
5. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
ساباقتىڭ ءجۇرۋ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ
رەفلەكسيا
سالەمەتسىزدەر مە، بالالار! مەن سىزدەرگە مىناداي كوڭىل - كۇيمەن كەلدىم. (كۇندى كورسەتۋ)
ال سىزدەردىڭ كوڭىل - كۇيلەرىڭىز قانداي؟
وقۋشىلارعا كارتوچكالار (كۇن، بۇلت، بۇلت اراسىنداعى كۇن) تاراتىلعان. ءار وقۋشى ءوزىنىڭ كوڭىل - كۇيىن بىلدىرەتىن كارتوچكانى كوتەرەدى.
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
ءۇي تاپسىرماسىن «بينگو» ويىنى ارقىلى سۇرادىم.
1. قوسجارناقتىلار كلاسىنا قانداي وسىمدىكتەر جاتادى؟
2. قوسجارناقتىلار كلاسىنا جالپى سيپاتتاما
3. كوكنار تۇقىمداستارىنا سيپاتتاما
4. الابوتا تۇقىمداسىنا قانداي وسىمدىكتەر جاتادى، ماڭىزى قانداي؟
5. سەكسەۋىل قانداي وسىمدىك، ونىڭ قانداي پايداسى بار؟
ءۇي تاپسىرماسىن ساۋالناما جۇمىسى ارقىلى قورىتىندىلادىم.
III. جاڭا ساباق
اسقاباق جانە ورامجاپىراق تۇقىمداستار
اسقاباق تۇقىمداستار بۇلار - باقشا وسىمدىكتەرى. “باقشا”پارسىنىڭ “شاعىن ب ا ق” دەگەن سوزىنەن نەگىز الادى. وندا وسىرىلەتىن وسىمدىكتەردى باقشادا وسەتىن داقىلدار دەپ ەسەپتەيدى. اسقاباق، قاربىز، قاۋىن، قيار - باقشادا وسىرىلەتىن قوسجارناقتى وسىمدىكتەر. ءقازىر باقشادا وسىمدىكتەردىڭ 900 ءتۇرى بەلگىلى. قازاقستاندا 9 ءتۇرى بار. بۇل وسىمدىكتەردىڭ كوپشىلىگى بىزگە بۇرىننان تانىس.
باقشا وسىمدىكتەرىنىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىكتەرى - شوپتەكتى ءبىرجىلدىق وسىمدىكتەر. قازاقستاندا اسقاباق تۇقىمداستارعا جاتاتىن كوپجىلدىق وسىمدىكتىڭ ءبىر ءتۇرى قاراتاۋ ماڭىندا كەزدەسەدى. ول قۇتىرعان قيار. وركەندەرى شىرمالىپ نەمەسە توسەلىپ وسەدى ياعني ولار - جاتاعان ساباقتى وسىمدىكتەر. بۇلاردىڭ ساباعىندا مۇرتشالارى بار. مۇرتشا - وزگەرگەن وركەن. اسقاباق تۇقىمداستار تروپيكتىك، سۋبتروپيكتىك، ەلدەردە تارالعان. ولار نەگىزىنەن العاندا مادەني وسىمدىكتەر.
اسقاباق تۇقىمداستار ۇزىن ساعاقتى، جاي جاپىراقتى بولادى. گۇلدەرى جاپىراق قولتىعىندا، شاشاقتى گۇلشوعىر تۇرىندە نەمەسە جەكە وسەدى. كوپشىلىگى دارا جىنىستى، قوسجىنىستىلارى دا كەزدەسەدى.
اسقاباق تۇقىمداستاردىڭ گۇلىندە جىڭىشكە 5 توستاعانشا جاپىراقشالارى، 5 تۇتاسقان كۇلتەسى بار. اتالىعى 5 - ەۋ، ونىڭ 4 - ەۋى تۇتاسىپ، ەكى - ەكىدەن بىرىككەن. ءبىر اتالىعى بوس تۇرادى. كەيدە 5 اتالىق تۇتاسىپ، گۇل ورتاسىنا باعانا تۇزەدى. اتالىق توزاڭدىعى - يمەك. انالىق جاتىنى ءۇش ۇيالى. جەمىسى - قاباق. اسقاباق تۇقىمداستاردىڭ تۇقىمى كوپ بولادى. ءبىر تۇقىمدى تۇرلەرى دە بار مىسالى، مەكسيكالىق قيار - چايوت.
اسقاباق تۇقىمداستار باقشادا وسىرىلەتىن مادەني وسىمدىكتەر بولىپ سانالادى. بۇلار – جەمىسى ءىرى وسىمدىكتەر.
اسقاباق - ءىرى جەمىستى تاعامدىق، دارىلىك، مالازىقتىق جانە ساندىك، ءبىرجىلدىق شوپتەكتى وسىمدىك. ونىڭ ۇزىندىعى 5 مەترگە جەتەتىن جاتاعان ساباعى بولادى. بەس قىرلى ساباعىندا تىكەنەكتەر كوپ وسكەن، جاي جاپىراقتارىندا قاراما - قارسى ورنالاسقان مۇرتشالارى بار. مۇرتشا - ءتۇرىن وزگەرتكەن وركەن، جاتاعان ساباعى نازىك بولعاندىقتان، جان - جاعىندا باسقا وسىمدىككە ورالۋعا تىپەك ءۇشىن قاجەت. جاپىراعى - ءىرى، تاقتاسىنىڭ جيەگى 5 سالالى تىلىمدەنگەن جاي جاپىراق. گ ۇلى دارا جىنىستى، ءبىرۇيلى، جاپىراعى قولتىعىندا جەكە - جەكە وسەدى. اتالىق گ ۇلىنىڭ فورمۋلاسى: ت(5) ك(5) ا(2)+(2)+1ج0
انالىق گ ۇلىنىڭ فورمۋلاسى: ت(5) ك(5) ا0ج(3)
قاۋىن - ءبىر جىلدىق شوپتەكتى وسىمدىك، گ ۇلى دارا جىنىستى، كەيدە قوسجىنىستى بولادى. بۋناقدەنەلەر ارقىلى توزاڭدانادى. جەمىسى - قاباق، ونىڭ سالماعى 20 كيلوگراممعا دەيىن جەتەدى. قاۋىننان ءارتۇرلى تاعامدىق ونىمدەر دايارلانادى. جەمىسىن ءتىلىپ، كەپتىرىپ قاق جاسايدى، قاۋىنقۇرت قايناتادى.
قيار - اسقاباق تۇقىمداستارىنىڭ كوكونىستىك ءتۇرى. گ ۇلى قوسجىنىستى ءتۇرى سيرەك كەزدەسەدى، كوپشىلىگى داراجىنىستى. 30 - جۋىق تۇرلەرى بار. بۇلار - قاۋىن تۋىستاس وسىمدىكتەر. جەمىسى - قاباق، تاعامعا پايدالانادى
ورامجاپىراقگۇلدىلەر. بۇلاردى كەيدە شارشىگۇلدىلەر تۇقىمداسى دەپ اتايدى.
ولار - شوپتەكتى جانە شالا بۇتالى قوسجارناقتى وسىمدىكتەر. عالامشارىمىزدا ورامجاپىراقگۇلدىلەر تۇقىمداسىنا جاتاتىن 3000 - عا جۋىق تۇرلەرى بار. جاپىراقتارى كەزەكتەسىپ ورنالاسادى، بوبەشىك جاپىراقتارى بولمايدى. قوسجىنىستى گ ۇلى شارشى بولىپ ورنالاسقاندىقتان، ورامجاپىراقگۇلدى وسىمدجىكتەر شارشىگۇلدىلەر تۇقىمداستارى دەپ اتالعان. گ ۇلى شاشاق گۇلشوعىرىنا جينالعان. توستاعانشا جاپىراعى 4، كۇلتەسى 4 - ەۋ، اتالىعى 6 - اۋ، ونىڭ 4 - ەۋى ۇزىن، 2 - ەۋى قىسقا، انالىعى 2 جەمىس جاپىراقشاسىنان تۇرادى. گۇلدەرىنىڭ ءتۇسى اق، سارى، قىزعىلت، اقشىل كوك ءتۇستى بولىپ كەلەدى. جەمىسى - بۇرشاققىن نەمەسە بۇرشاققىنشا.
ورامجاپىراق گۇلدىلەر تۇقىمداسى گ ۇلىنىڭ فورمۋلاسى: جابايى شومىردىكى -
ت2+2ك4ا2+4ج(2)
ارتىق بولماس بىلگەنىڭ!
اسقاباق پەن دەرمەنە (جۋساننىڭ ءتۇرى) ۇرىعىنىڭ ۇنتاعىنان ءبىر - ءبىر اس قاسىق الىپ، سول ۇنتاقتى جارتى كيلوگرامم سول ۇنتاقتى قارا مەيىزگە قوسىپ تەمىر كەلىدە جانشىپ، وسىنىڭ باس بارماقتايىن كۇنىنە 4 رەت ءىشقۇرتى بار بالاعا جەگىزسە، ءبىر كۇننىڭ ىشىندە ىشتەگى قۇرتتى ايداپ شىعادى. سونىمەن قاتار اسقازان، ۇلتابار جانە ىشەك جارالارىنا ەم ءۇشىن وسى قوسىندىنى بەرەدى.
اسقاباقتى سۇتكە قايناتىپ اس ورنىنا ءجيى ىشسە - باۋىر، كوكباۋىر، قانت ديابەتى اۋرۋلارىنا وتە جاقسى ەم. ال اسقاباق ساباعىن سۋعا قايناتىپ ىشسە، نەسەپ جۇرگىزەدى، بۇيرەك پەن جۇرەكتىڭ ءىسىنىپ اۋىرعانىن قايتارادى.
IV. بەكىتۋ
1. ۆەەن دياگراماسى
اسقاباق پەن ورامجاپىراقتىڭ ەرەكشەلىكتەرى مەن ۇقساستىقتارى
اسقاباق. جەمىسى - قاباق، ۇزىن ساعاقتى، جاي جاپىراقتى
ورامجاپىراق. جەمىسى - بۇرشاققىن، جاپىراقتارى كەزەكتەسىپ ورنالاسقان، بوبەشىك جاپىراقتارى بولمايدى.
ۇقساستىقتارى: قوسجارناقتى گۇلدى، باقشا وسىمدىكتەرى
2. بيولوگيالىق ديكتانت
1. اسقاباق پەن ورامجاپىراق تۇقىمداستار … كلاسىنا جاتادى. (قوسجارناقتىلار)
2. باقشا وسىمدىكتەرىنىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىكتەرى - … (شوپتەكتى ءبىر جىلدىق)
3. …- ءتۇرىن وزگەرتكەن وركەن.(مۇرتشا)
4. قازاقستاندا باقشا وسىمدىكتەرىنىڭ … ءتۇرى بار.(9)
5. اسقاباق جەمىسى -… (قاباق)
6. ورامجاپىراقگۇلدىلەردىڭ جاپىراقتارى … ورنالاسقان.(كەزەكتەسىپ)
3. سەرگىتۋ. جۇمباقتار
1. جەردە جاتىپ جەلىندەيدى
كۇز تۇسكەنشە جەلىنبەيدى
ۇندەمەستەن تولدەپ جاتىر
سۋ بەرىڭدەر شولدەپ جاتىر
(قاۋىن - قاربىز)
2. وتىز كويلەك كيىنگەن
ءبىر تۇيمە جوق ىلىنگەن
(ورامجاپىراق)
3. سوپاقشا كوك ءوڭى بار
پايدالى، ءمولدىر ءسولى بار
پىسكەن كەزدە جيار
ونىڭ اتى …(قيار)
4. ءىشى سارى، سىرتى قاتتى
ءدانى - ءدارى، ءدامى - ءتاتتى
ءپىسىرىپ جەسەڭ، اس - تاماق
ونىڭ اتى …(اسقاباق)
5. كوك لاعىم كوگەندە تۇرىپ سەمىرگەن
(قاربىز)
6. بۇل نە دەگەن كوپ كيىم
جەتپىس قابات كوك كيىم
تۇيمەلەۋگە جەتپەيدى
جاڭبىر ودان وتپەيدى
(قىرىققابات)
4.«بيولوگيالىق پوچتا» ويىنى ويناتىلدى. وندا اسقاباق جانە ورامجاپىراق تۇقىمداستاردىڭ وزدەرىنە ءتان ەرەكشەلىكتەرى جازىلدى.
V. وقۋشىلاردى باعالاۋ
VI. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ &25 اسقاباق جانە ورامجاپىراق تۇقىمداستار
«باقشا وسىمدىكتەرى» تاقىرىبىنا ەسسە جازۋ.
№9 زەرتحانالىق جۇمىس
سىنىبى: 7
ءپانى: بيولوگيا
ءپان ءمۇعالىمى: تورەحانوۆا جاننا بولاتبەك قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «اسقاباق جانە ورامجاپىراق تۇقىمداستار»
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلارعا جابىق تۇقىمدى وسىمدىكتەردىڭ قوسجارناقتى كلاسى ءبولىمىن جانە وعان جاتاتىن اسقاباق جانە ورامجاپىراق تۇقىمداستار تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ
دامىتۋشىلىعى: وقىتۋ كەزىندە وقۋشىلارعا ءتۇرلى تاپسىرمالار مەن جۇمىستار بەرە وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىن، قيالدارىن، جادىسىن، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن ارتتىرىپ، ساباققا قىزىعۋشىلىقتارىن وياتۋ
تاربيەلىگى: وقۋشىلاردى ءوز بەتتەرىمەن جۇمىس جاساۋعا، تاپسىرىلعان جۇمىستى مۇقيات ورىنداۋعا، العان بىلىمدەرىن ءىس - جۇزىندە قولدانا بىلۋگە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، تاپسىرمالار
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سلايدتار، اسقاباق، قيار، ورامجاپىراق
ساباق جوسپارى:
1. ۇيىمداستىرۋ
2. رەفلەكسيا
3. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
4. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
5. ارتىق بولماس بىلگەنىڭ!
6. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ تاپسىرمالارى
ا) ۆەەن دياگراماسى
ءا) بيولوگيالىق ديكتانت
ب) سەرگىتۋ. جۇمباقتار
گ) «بيولوگيالىق پوچتا» ويىنى
7. وقۋشىلاردى باعالاۋ
5. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
ساباقتىڭ ءجۇرۋ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ
رەفلەكسيا
سالەمەتسىزدەر مە، بالالار! مەن سىزدەرگە مىناداي كوڭىل - كۇيمەن كەلدىم. (كۇندى كورسەتۋ)
ال سىزدەردىڭ كوڭىل - كۇيلەرىڭىز قانداي؟
وقۋشىلارعا كارتوچكالار (كۇن، بۇلت، بۇلت اراسىنداعى كۇن) تاراتىلعان. ءار وقۋشى ءوزىنىڭ كوڭىل - كۇيىن بىلدىرەتىن كارتوچكانى كوتەرەدى.
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
ءۇي تاپسىرماسىن «بينگو» ويىنى ارقىلى سۇرادىم.
1. قوسجارناقتىلار كلاسىنا قانداي وسىمدىكتەر جاتادى؟
2. قوسجارناقتىلار كلاسىنا جالپى سيپاتتاما
3. كوكنار تۇقىمداستارىنا سيپاتتاما
4. الابوتا تۇقىمداسىنا قانداي وسىمدىكتەر جاتادى، ماڭىزى قانداي؟
5. سەكسەۋىل قانداي وسىمدىك، ونىڭ قانداي پايداسى بار؟
ءۇي تاپسىرماسىن ساۋالناما جۇمىسى ارقىلى قورىتىندىلادىم.
III. جاڭا ساباق
اسقاباق جانە ورامجاپىراق تۇقىمداستار
اسقاباق تۇقىمداستار بۇلار - باقشا وسىمدىكتەرى. “باقشا”پارسىنىڭ “شاعىن ب ا ق” دەگەن سوزىنەن نەگىز الادى. وندا وسىرىلەتىن وسىمدىكتەردى باقشادا وسەتىن داقىلدار دەپ ەسەپتەيدى. اسقاباق، قاربىز، قاۋىن، قيار - باقشادا وسىرىلەتىن قوسجارناقتى وسىمدىكتەر. ءقازىر باقشادا وسىمدىكتەردىڭ 900 ءتۇرى بەلگىلى. قازاقستاندا 9 ءتۇرى بار. بۇل وسىمدىكتەردىڭ كوپشىلىگى بىزگە بۇرىننان تانىس.
باقشا وسىمدىكتەرىنىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىكتەرى - شوپتەكتى ءبىرجىلدىق وسىمدىكتەر. قازاقستاندا اسقاباق تۇقىمداستارعا جاتاتىن كوپجىلدىق وسىمدىكتىڭ ءبىر ءتۇرى قاراتاۋ ماڭىندا كەزدەسەدى. ول قۇتىرعان قيار. وركەندەرى شىرمالىپ نەمەسە توسەلىپ وسەدى ياعني ولار - جاتاعان ساباقتى وسىمدىكتەر. بۇلاردىڭ ساباعىندا مۇرتشالارى بار. مۇرتشا - وزگەرگەن وركەن. اسقاباق تۇقىمداستار تروپيكتىك، سۋبتروپيكتىك، ەلدەردە تارالعان. ولار نەگىزىنەن العاندا مادەني وسىمدىكتەر.
اسقاباق تۇقىمداستار ۇزىن ساعاقتى، جاي جاپىراقتى بولادى. گۇلدەرى جاپىراق قولتىعىندا، شاشاقتى گۇلشوعىر تۇرىندە نەمەسە جەكە وسەدى. كوپشىلىگى دارا جىنىستى، قوسجىنىستىلارى دا كەزدەسەدى.
اسقاباق تۇقىمداستاردىڭ گۇلىندە جىڭىشكە 5 توستاعانشا جاپىراقشالارى، 5 تۇتاسقان كۇلتەسى بار. اتالىعى 5 - ەۋ، ونىڭ 4 - ەۋى تۇتاسىپ، ەكى - ەكىدەن بىرىككەن. ءبىر اتالىعى بوس تۇرادى. كەيدە 5 اتالىق تۇتاسىپ، گۇل ورتاسىنا باعانا تۇزەدى. اتالىق توزاڭدىعى - يمەك. انالىق جاتىنى ءۇش ۇيالى. جەمىسى - قاباق. اسقاباق تۇقىمداستاردىڭ تۇقىمى كوپ بولادى. ءبىر تۇقىمدى تۇرلەرى دە بار مىسالى، مەكسيكالىق قيار - چايوت.
اسقاباق تۇقىمداستار باقشادا وسىرىلەتىن مادەني وسىمدىكتەر بولىپ سانالادى. بۇلار – جەمىسى ءىرى وسىمدىكتەر.
اسقاباق - ءىرى جەمىستى تاعامدىق، دارىلىك، مالازىقتىق جانە ساندىك، ءبىرجىلدىق شوپتەكتى وسىمدىك. ونىڭ ۇزىندىعى 5 مەترگە جەتەتىن جاتاعان ساباعى بولادى. بەس قىرلى ساباعىندا تىكەنەكتەر كوپ وسكەن، جاي جاپىراقتارىندا قاراما - قارسى ورنالاسقان مۇرتشالارى بار. مۇرتشا - ءتۇرىن وزگەرتكەن وركەن، جاتاعان ساباعى نازىك بولعاندىقتان، جان - جاعىندا باسقا وسىمدىككە ورالۋعا تىپەك ءۇشىن قاجەت. جاپىراعى - ءىرى، تاقتاسىنىڭ جيەگى 5 سالالى تىلىمدەنگەن جاي جاپىراق. گ ۇلى دارا جىنىستى، ءبىرۇيلى، جاپىراعى قولتىعىندا جەكە - جەكە وسەدى. اتالىق گ ۇلىنىڭ فورمۋلاسى: ت(5) ك(5) ا(2)+(2)+1ج0
انالىق گ ۇلىنىڭ فورمۋلاسى: ت(5) ك(5) ا0ج(3)
قاۋىن - ءبىر جىلدىق شوپتەكتى وسىمدىك، گ ۇلى دارا جىنىستى، كەيدە قوسجىنىستى بولادى. بۋناقدەنەلەر ارقىلى توزاڭدانادى. جەمىسى - قاباق، ونىڭ سالماعى 20 كيلوگراممعا دەيىن جەتەدى. قاۋىننان ءارتۇرلى تاعامدىق ونىمدەر دايارلانادى. جەمىسىن ءتىلىپ، كەپتىرىپ قاق جاسايدى، قاۋىنقۇرت قايناتادى.
قيار - اسقاباق تۇقىمداستارىنىڭ كوكونىستىك ءتۇرى. گ ۇلى قوسجىنىستى ءتۇرى سيرەك كەزدەسەدى، كوپشىلىگى داراجىنىستى. 30 - جۋىق تۇرلەرى بار. بۇلار - قاۋىن تۋىستاس وسىمدىكتەر. جەمىسى - قاباق، تاعامعا پايدالانادى
ورامجاپىراقگۇلدىلەر. بۇلاردى كەيدە شارشىگۇلدىلەر تۇقىمداسى دەپ اتايدى.
ولار - شوپتەكتى جانە شالا بۇتالى قوسجارناقتى وسىمدىكتەر. عالامشارىمىزدا ورامجاپىراقگۇلدىلەر تۇقىمداسىنا جاتاتىن 3000 - عا جۋىق تۇرلەرى بار. جاپىراقتارى كەزەكتەسىپ ورنالاسادى، بوبەشىك جاپىراقتارى بولمايدى. قوسجىنىستى گ ۇلى شارشى بولىپ ورنالاسقاندىقتان، ورامجاپىراقگۇلدى وسىمدجىكتەر شارشىگۇلدىلەر تۇقىمداستارى دەپ اتالعان. گ ۇلى شاشاق گۇلشوعىرىنا جينالعان. توستاعانشا جاپىراعى 4، كۇلتەسى 4 - ەۋ، اتالىعى 6 - اۋ، ونىڭ 4 - ەۋى ۇزىن، 2 - ەۋى قىسقا، انالىعى 2 جەمىس جاپىراقشاسىنان تۇرادى. گۇلدەرىنىڭ ءتۇسى اق، سارى، قىزعىلت، اقشىل كوك ءتۇستى بولىپ كەلەدى. جەمىسى - بۇرشاققىن نەمەسە بۇرشاققىنشا.
ورامجاپىراق گۇلدىلەر تۇقىمداسى گ ۇلىنىڭ فورمۋلاسى: جابايى شومىردىكى -
ت2+2ك4ا2+4ج(2)
ارتىق بولماس بىلگەنىڭ!
اسقاباق پەن دەرمەنە (جۋساننىڭ ءتۇرى) ۇرىعىنىڭ ۇنتاعىنان ءبىر - ءبىر اس قاسىق الىپ، سول ۇنتاقتى جارتى كيلوگرامم سول ۇنتاقتى قارا مەيىزگە قوسىپ تەمىر كەلىدە جانشىپ، وسىنىڭ باس بارماقتايىن كۇنىنە 4 رەت ءىشقۇرتى بار بالاعا جەگىزسە، ءبىر كۇننىڭ ىشىندە ىشتەگى قۇرتتى ايداپ شىعادى. سونىمەن قاتار اسقازان، ۇلتابار جانە ىشەك جارالارىنا ەم ءۇشىن وسى قوسىندىنى بەرەدى.
اسقاباقتى سۇتكە قايناتىپ اس ورنىنا ءجيى ىشسە - باۋىر، كوكباۋىر، قانت ديابەتى اۋرۋلارىنا وتە جاقسى ەم. ال اسقاباق ساباعىن سۋعا قايناتىپ ىشسە، نەسەپ جۇرگىزەدى، بۇيرەك پەن جۇرەكتىڭ ءىسىنىپ اۋىرعانىن قايتارادى.
IV. بەكىتۋ
1. ۆەەن دياگراماسى
اسقاباق پەن ورامجاپىراقتىڭ ەرەكشەلىكتەرى مەن ۇقساستىقتارى
اسقاباق. جەمىسى - قاباق، ۇزىن ساعاقتى، جاي جاپىراقتى
ورامجاپىراق. جەمىسى - بۇرشاققىن، جاپىراقتارى كەزەكتەسىپ ورنالاسقان، بوبەشىك جاپىراقتارى بولمايدى.
ۇقساستىقتارى: قوسجارناقتى گۇلدى، باقشا وسىمدىكتەرى
2. بيولوگيالىق ديكتانت
1. اسقاباق پەن ورامجاپىراق تۇقىمداستار … كلاسىنا جاتادى. (قوسجارناقتىلار)
2. باقشا وسىمدىكتەرىنىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىكتەرى - … (شوپتەكتى ءبىر جىلدىق)
3. …- ءتۇرىن وزگەرتكەن وركەن.(مۇرتشا)
4. قازاقستاندا باقشا وسىمدىكتەرىنىڭ … ءتۇرى بار.(9)
5. اسقاباق جەمىسى -… (قاباق)
6. ورامجاپىراقگۇلدىلەردىڭ جاپىراقتارى … ورنالاسقان.(كەزەكتەسىپ)
3. سەرگىتۋ. جۇمباقتار
1. جەردە جاتىپ جەلىندەيدى
كۇز تۇسكەنشە جەلىنبەيدى
ۇندەمەستەن تولدەپ جاتىر
سۋ بەرىڭدەر شولدەپ جاتىر
(قاۋىن - قاربىز)
2. وتىز كويلەك كيىنگەن
ءبىر تۇيمە جوق ىلىنگەن
(ورامجاپىراق)
3. سوپاقشا كوك ءوڭى بار
پايدالى، ءمولدىر ءسولى بار
پىسكەن كەزدە جيار
ونىڭ اتى …(قيار)
4. ءىشى سارى، سىرتى قاتتى
ءدانى - ءدارى، ءدامى - ءتاتتى
ءپىسىرىپ جەسەڭ، اس - تاماق
ونىڭ اتى …(اسقاباق)
5. كوك لاعىم كوگەندە تۇرىپ سەمىرگەن
(قاربىز)
6. بۇل نە دەگەن كوپ كيىم
جەتپىس قابات كوك كيىم
تۇيمەلەۋگە جەتپەيدى
جاڭبىر ودان وتپەيدى
(قىرىققابات)
4.«بيولوگيالىق پوچتا» ويىنى ويناتىلدى. وندا اسقاباق جانە ورامجاپىراق تۇقىمداستاردىڭ وزدەرىنە ءتان ەرەكشەلىكتەرى جازىلدى.
V. وقۋشىلاردى باعالاۋ
VI. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ &25 اسقاباق جانە ورامجاپىراق تۇقىمداستار
«باقشا وسىمدىكتەرى» تاقىرىبىنا ەسسە جازۋ.
№9 زەرتحانالىق جۇمىس
You Might Also Like
-
اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋ بارىسىندا جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋدىڭ تيىمدىلىگى
