اتادان قالعان اسىل ءسوز
زياتكەرلىك سايىس
"اتادان قالعان اسىل ءسوز"
تاپقىر بولساڭ، تاۋىپ كور!
سايىس ماقساتى:
1. وقۋشىلاردىڭ مەكتەپ باعدارلاماسى بويىنشا “قازاق ادەبيەتى” پانىنەن العان بىلىمدەرىن ەستە قالدىرۋ.
2. پانگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
3. ۇلاعاتتى سوزدەر ارقىلى وقۋشىلار بويىنا ادامگەرشىلىك - ىزگىلىك ءنارىن ەگۋ، ەلىن، جەرىن،
وتانىن سۇيە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
سايىستىڭ ءوتىلۋ بارىسى، شارتى مەن ەرەجەسى:
1. سايىستى ءبىر مەزگىلدە بىرنەشە توپتىڭ اراسىندا
وتكىزۋگە بولادى.
2. سايىسقا قاتىناسۋشىلارعا سۇراقتى تاڭداۋ كەزەگى كەزەكپەن بەرىلەدى.
3. كەزەك بويىنشا الدىمەن ۇياشىق تاڭدالادى، سودان كەيىن ۇپاي تاڭدالادى.
4. كورسەتىلگەن ۇپاي جاۋاپ بىردەن بەرىلگەن جاعدايدا بەرىلەدى. توپ “10” ۇپاي ۇياشىعىنداعى سۇراققا كومەك الىپ بەرگەن جاعدايدا، كورسەتىلگەن ۇپايدىڭ جارتى - سىن عانا الادى. جاۋاپ بەرىلمەسە، ۇپاي بەرىلمەيدى. قالعان ۇياشىقتارداعى ۇپايلار ءار كومەك العان سايىن 10 ۇپايعا كەمىپ وتىرادى.
5. سايىس سوڭىندا ەڭ كوپ ۇپاي جيناعان توپ جەڭىمپاز بولىپ سانالادى.
ءۇزىندى قاي جىردان الىنعان؟
اكەمىز، اعامىز قۇرعان حالىقتىڭ
اتى، داڭقى ولمەسىن دەپ،
تۇركى حالقى ءۇشىن
تۇندە ۇيىقتامادىم،
كۇندىز وتىرمادىم. (كۇلتەگىن)
ءسوز يەسى كىم؟
انادان ونەگە كورمەگەن قىز جامان، اتادان تاعىلىم الماعان ۇل جامان. ونداي بالا ەل باسىن قۇراپ، ۇيىنەن ءدام بەرۋگە دە جارامايدى. (قورقىت)
ءۇزىندى قاي جىردان الىعان؟
اسپاننان ءبىر كوك نۇر ءتۇستى...
سول جارىق ساۋلەنىڭ ىشىندە
ءبىر قىز وتىر ەكەن...
ەگەر ول كۇلسە - كوك اسپان قارقىلدان كۇلەدى
ەگەر ول جىلاسا - كوك اسپان كۇڭىرەنە جىلايدى. (وعىزناما)
شۋماقتاردىڭ اۆتورى كىم؟
حيكمەتتەرىم دەرتتىگە داۋا بولار،
ەستي الماي قالعاندار نالا بولار.
حيكمەتتەرىم الەمگە جاتار تاراپ،
تىڭداعاندار اتىما ايتار ماداق. (احمەت ياساۋي)
ناقىل ءسوزدىڭ اۆتورى كىم؟
اقىلمەن ارىستاندى ۇستاۋعا بولادى، ال كۇشپەن تىشقاندى ۇستاي المايسىڭ.
(ماحمۇد قاشقاري)
اقىل ءسوزدىڭ اۆتورى كىم؟
باۋىرىم مەنىڭ، كۇيكىلىكتەن اۋلاق قاش، شىندىعى بار جەردى مەكەن ەت. (ءال - فارابي)
تولعاۋدىڭ اۆتورى كىم؟
كولدە جۇرگەن قوڭىر قاز
قىر ءقادىرىن نە ءبىلسىن!
قىردا جۇرگەن دۋاداق
سۋ ءقادىرىن نە ءبىلسىن!
(اسانقايعى)
تولعاۋدىڭ اۆتورى كىم؟
قوعالى كولدەر، قوم سۋلار
كىمدەرگە قونىس بولماعان،
سازداۋعا بىتكەن قارا اعاش
كىمدەرگە سايعاق بولماعان.
(شالكيىز جىراۋ)
تولعاۋدىڭ اۆتورى كىم؟
كۇلدىر - كۇلدىر كىسىنەتىپ،
كۇرەڭدى مىنەر مە ەكەنبىز؟!
كۇدەرىدەن باۋ تاعىپ،
قامقاپتى كيەر مە ەكەنبىز؟!
(اقتامبەردى جىراۋ)
ولەڭنىڭ اۆتورى كىم؟
مىنا زامان قاي زامان؟
ازۋلىعا بار زامان،
ازۋسىزعا تار زامان (شورتانباي قاناي ۇلى)
جاقسى جىگىت ەل جۇرتىنىڭ قالاسىنداي،
جاقسى ايەل اممە جۇرتتىڭ اناسىنداي.
جاقسىعا ەشكىمنىڭ دە جاتتىعى جوق،
كورەدى ءبارىن دە ءوز بالاسىنداي. (ءسۇيىنباي ارون ۇلى)
ايتۋعا اۋىز كەلە مە،
اياگوز كىمنىڭ جەرى ەدى؟
جەر ساۋىرىن جايلاۋدى
ەل ساۋىرى دەر ەدى.
(دۋلات باباتاي ۇلى)
ەدىل ءۇشىن ەگەستىك،
جايىق ءۇشىن جانداستىق،
قيعاش ءۇشىن قىرىلدىق،
تەپتەر ءۇشىن تەبىستىك.
(ماحامبەت وتەمىس ۇلى)
قاراڭعى قازاق كوگىنە
ورمەلەپ شىعىپ، كۇن بولام.
قاراڭعىلىقتىڭ كوگىنە
كۇن بولماعاندا كىم بولام؟!
(سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆ)
سابىرسىز، ارسىز، ەرىنشەك،
كورسە قىزار، جالماۋىز،
سورلى قازاق سول ءۇشىن
التىباقان الاۋىز.
(اباي قۇنانبايەۆ)
ارىستانمىن، ايباتىما كىم شىدار؟
جولبارىسپىن، ماعان قارسى كىم تۇرار؟
كوكتە - بۇلت، جەردە - جەلمىن گۋلەگەن،
جەر ەركەسى - جەلدىڭ ءجونىن كىم تۇرار
(ماعجان جۇمابايەۆ)
جايلاۋىندا جۇرگەن جىگىت باعىپ قوي،
دوس كەلدى دەپ،
جاساپ جاتىر انىق توي.
تۇڭعىش رەت كورىپ تۇرسىڭ سەن ونى،
ناعىز قازاق وسى، مىنە،
تانىپ قوي!
(قادىر مىرزالييەۆ)
قالقام،
مەن لەرمونتوۆ، پۋشكين دە ەمەن،
ەسەنينمىن دەمەدىم ەشكىمگە مەن،
قازاقتىڭ قارا ولەڭى - قۇدىرەتىم،
وندا ءبىر سۇمدىق سىر بار ەستىلمەگەن.
(مۇقاعالي ماقاتايەۆ)
"اتادان قالعان اسىل ءسوز"
تاپقىر بولساڭ، تاۋىپ كور!
سايىس ماقساتى:
1. وقۋشىلاردىڭ مەكتەپ باعدارلاماسى بويىنشا “قازاق ادەبيەتى” پانىنەن العان بىلىمدەرىن ەستە قالدىرۋ.
2. پانگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
3. ۇلاعاتتى سوزدەر ارقىلى وقۋشىلار بويىنا ادامگەرشىلىك - ىزگىلىك ءنارىن ەگۋ، ەلىن، جەرىن،
وتانىن سۇيە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
سايىستىڭ ءوتىلۋ بارىسى، شارتى مەن ەرەجەسى:
1. سايىستى ءبىر مەزگىلدە بىرنەشە توپتىڭ اراسىندا
وتكىزۋگە بولادى.
2. سايىسقا قاتىناسۋشىلارعا سۇراقتى تاڭداۋ كەزەگى كەزەكپەن بەرىلەدى.
3. كەزەك بويىنشا الدىمەن ۇياشىق تاڭدالادى، سودان كەيىن ۇپاي تاڭدالادى.
4. كورسەتىلگەن ۇپاي جاۋاپ بىردەن بەرىلگەن جاعدايدا بەرىلەدى. توپ “10” ۇپاي ۇياشىعىنداعى سۇراققا كومەك الىپ بەرگەن جاعدايدا، كورسەتىلگەن ۇپايدىڭ جارتى - سىن عانا الادى. جاۋاپ بەرىلمەسە، ۇپاي بەرىلمەيدى. قالعان ۇياشىقتارداعى ۇپايلار ءار كومەك العان سايىن 10 ۇپايعا كەمىپ وتىرادى.
5. سايىس سوڭىندا ەڭ كوپ ۇپاي جيناعان توپ جەڭىمپاز بولىپ سانالادى.
ءۇزىندى قاي جىردان الىنعان؟
اكەمىز، اعامىز قۇرعان حالىقتىڭ
اتى، داڭقى ولمەسىن دەپ،
تۇركى حالقى ءۇشىن
تۇندە ۇيىقتامادىم،
كۇندىز وتىرمادىم. (كۇلتەگىن)
ءسوز يەسى كىم؟
انادان ونەگە كورمەگەن قىز جامان، اتادان تاعىلىم الماعان ۇل جامان. ونداي بالا ەل باسىن قۇراپ، ۇيىنەن ءدام بەرۋگە دە جارامايدى. (قورقىت)
ءۇزىندى قاي جىردان الىعان؟
اسپاننان ءبىر كوك نۇر ءتۇستى...
سول جارىق ساۋلەنىڭ ىشىندە
ءبىر قىز وتىر ەكەن...
ەگەر ول كۇلسە - كوك اسپان قارقىلدان كۇلەدى
ەگەر ول جىلاسا - كوك اسپان كۇڭىرەنە جىلايدى. (وعىزناما)
شۋماقتاردىڭ اۆتورى كىم؟
حيكمەتتەرىم دەرتتىگە داۋا بولار،
ەستي الماي قالعاندار نالا بولار.
حيكمەتتەرىم الەمگە جاتار تاراپ،
تىڭداعاندار اتىما ايتار ماداق. (احمەت ياساۋي)
ناقىل ءسوزدىڭ اۆتورى كىم؟
اقىلمەن ارىستاندى ۇستاۋعا بولادى، ال كۇشپەن تىشقاندى ۇستاي المايسىڭ.
(ماحمۇد قاشقاري)
اقىل ءسوزدىڭ اۆتورى كىم؟
باۋىرىم مەنىڭ، كۇيكىلىكتەن اۋلاق قاش، شىندىعى بار جەردى مەكەن ەت. (ءال - فارابي)
تولعاۋدىڭ اۆتورى كىم؟
كولدە جۇرگەن قوڭىر قاز
قىر ءقادىرىن نە ءبىلسىن!
قىردا جۇرگەن دۋاداق
سۋ ءقادىرىن نە ءبىلسىن!
(اسانقايعى)
تولعاۋدىڭ اۆتورى كىم؟
قوعالى كولدەر، قوم سۋلار
كىمدەرگە قونىس بولماعان،
سازداۋعا بىتكەن قارا اعاش
كىمدەرگە سايعاق بولماعان.
(شالكيىز جىراۋ)
تولعاۋدىڭ اۆتورى كىم؟
كۇلدىر - كۇلدىر كىسىنەتىپ،
كۇرەڭدى مىنەر مە ەكەنبىز؟!
كۇدەرىدەن باۋ تاعىپ،
قامقاپتى كيەر مە ەكەنبىز؟!
(اقتامبەردى جىراۋ)
ولەڭنىڭ اۆتورى كىم؟
مىنا زامان قاي زامان؟
ازۋلىعا بار زامان،
ازۋسىزعا تار زامان (شورتانباي قاناي ۇلى)
جاقسى جىگىت ەل جۇرتىنىڭ قالاسىنداي،
جاقسى ايەل اممە جۇرتتىڭ اناسىنداي.
جاقسىعا ەشكىمنىڭ دە جاتتىعى جوق،
كورەدى ءبارىن دە ءوز بالاسىنداي. (ءسۇيىنباي ارون ۇلى)
ايتۋعا اۋىز كەلە مە،
اياگوز كىمنىڭ جەرى ەدى؟
جەر ساۋىرىن جايلاۋدى
ەل ساۋىرى دەر ەدى.
(دۋلات باباتاي ۇلى)
ەدىل ءۇشىن ەگەستىك،
جايىق ءۇشىن جانداستىق،
قيعاش ءۇشىن قىرىلدىق،
تەپتەر ءۇشىن تەبىستىك.
(ماحامبەت وتەمىس ۇلى)
قاراڭعى قازاق كوگىنە
ورمەلەپ شىعىپ، كۇن بولام.
قاراڭعىلىقتىڭ كوگىنە
كۇن بولماعاندا كىم بولام؟!
(سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆ)
سابىرسىز، ارسىز، ەرىنشەك،
كورسە قىزار، جالماۋىز،
سورلى قازاق سول ءۇشىن
التىباقان الاۋىز.
(اباي قۇنانبايەۆ)
ارىستانمىن، ايباتىما كىم شىدار؟
جولبارىسپىن، ماعان قارسى كىم تۇرار؟
كوكتە - بۇلت، جەردە - جەلمىن گۋلەگەن،
جەر ەركەسى - جەلدىڭ ءجونىن كىم تۇرار
(ماعجان جۇمابايەۆ)
جايلاۋىندا جۇرگەن جىگىت باعىپ قوي،
دوس كەلدى دەپ،
جاساپ جاتىر انىق توي.
تۇڭعىش رەت كورىپ تۇرسىڭ سەن ونى،
ناعىز قازاق وسى، مىنە،
تانىپ قوي!
(قادىر مىرزالييەۆ)
قالقام،
مەن لەرمونتوۆ، پۋشكين دە ەمەن،
ەسەنينمىن دەمەدىم ەشكىمگە مەن،
قازاقتىڭ قارا ولەڭى - قۇدىرەتىم،
وندا ءبىر سۇمدىق سىر بار ەستىلمەگەن.
(مۇقاعالي ماقاتايەۆ)
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
بىلىمدىلىك: ماشينا تىگىستەرىنىڭ تۇرلەرىمەن تانىستىرا وتىرىپ، تىگىستەر جاساۋ، ۇيرەتۋ.
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: احمەت ياساۋي ءومىرى، شىعارماشىلىعى
