اتاجۇرت
تاقىرىبى: اتاجۇرت.
ماقساتى: ا) بىلىمدىك
قازاقستاننىڭ فيزيكالىق گەوگرافياسى بويىنشا العان بىلىمدەرىن ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق گەوگرافياسىنان العان بىلىمدەرىمەن ۇشتاستىرۋ، ساباقتاستىرۋ، بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ، تولىقتىرۋ، جۇيەلەۋ.
ب) تاربيەلىك
تابيعات بايلىقتارىن ۇقىپتى پايدالانۋعا، ۇتىمدى قولدانا بىلۋگە، تابيعاتتى سۇيۋگە، ونى ايالاۋعا تاربيەلەۋ.
س) دامىتۋشىلىعى
باعدارلامادان تىس ءبىلىم الۋعا قۇشتارلىعىن، تانىمدىق قىزۋعىشىلىعىن ارتتىرۋ، شىعارماشىلىق ىزدەنىسكە باۋلۋ.
ءادىسى: توپتىق جۇمىس
ساباقتىڭ ءتيپى: قايتالاۋ.
كورنەكىلىگى: قازاقستاننىڭ فيزيكالىق، ەكونوميكالىق كارتالارى، ينتەراكتيۆتى تاقتا، ۆيديو روليك، سۋرەتتەر.
ويىننىڭ وتكىزىلۋ بارىسى.
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلار 2 توپقا بولىنەدى.
ءار توپتا 6 وقۋشىدان
ماقستاىمەن تانىستىرۋ
( ءپان ءمۇعالىمى حابارلايدى )
ويىننىڭ باعدارلاماسى بويىنشا 1ء-شى تانىستىرۋ كىرىسپە بولىمنەن، نەگىزگى ءبولىم 4 كەزەڭنەڭ تۇرادى. اتاپ ايتقاندا:
1. « قانات قاقتى »
2. « سامعاۋ »
3. « ورلەۋ »
4. « شارىقتاۋ »
قورىتىندى بولىمدە جەڭىمپاز اتانعان توپ « جەر ۇيىق » دەپ اتالاتىن كەزەڭگە قاتىسادى. ويىمىزدى باستاماس بۇرىن ءادىل قازىلار القاسىمەن تانىستىرىپ وتەيىك.
الەمدىك ءبىلىم كەڭىستىگىندە سۇڭقار قۇستاي سامعاپ، قىرانداي قالىقتاسىن دەگەن ويمەن ەكى توپتى سۇڭقار، قىران دەپ اتاۋدى ءجون كوردىك.
ال ەندى، ەكى توپتىڭ توپ باسشىلارى بۇگىنگى ويىنعا قاتىسۋشى توپ مۇشەلەرىمەن تانىستىرادى، كەزەكتى انىقتاۋ ءۇشىن توپ باسشىلارىن ورتاعا شاقىرامىن.
سونىمەن ءبىرىنشى بولىپ... توبى باستايدى. قول سوعىپ قوشامەتتەپ قويامىز. ەكى توپتىڭ جان كۇيەرلەرىمەن ويىن، ورلەۋ كەزەڭىندە وينالادى. 1ء-شى كەزەڭ « قانات قاقتى » ويىن شارتى بويىنشا ءار توپتىڭ توپ باسشىلارىنا 5 سۇراقتان قويىلادى. ءاربىر دۇرىس جاۋاپقا 10 ۇپايدان بەرىلەدى.
« قىران » توبىنىڭ توپ باسشىسىنا قويىلاتىن سۇراقتار
1. تيان-شان تاۋىنىڭ ەڭ بيىك شىڭى قالاي اتالادى، شىڭدى اشقان عالىم. ( جاۋابى: حان ءتاڭىرى، پ.پ. سەمەنوۆ –تيان –شانسكيي )
2. قازاقستان اۋماعىنداعى ورال تاۋىنىڭ جالعاسى ( مۇعالجار )
3. قازاقستان جەرىندەگى ەجەلگى پلاتفورما ( شىعىس ەۋروپا )
4. قازاقستاننىڭ ۇلتتىق يادرولىق ورتالىعى قاي قالادا ورنالاسقان
( كۋرچاتوۆ قالاسى )
5. استاناداعى « بايتەرەك » مونۋمەنتىن جوبالاعان سۋرەتشى « قازاقستان سۋرەتشىلەر وداعىنىڭ پرەزيدەنتى اقمىرزا رۇستەم »
« سۇڭقار » توبىنىڭ توپ باسشىسىنا قويىلاتىن سۇراقتار.
1. سارىارقانىڭ ەڭ بيىك نۇكتەسى قالاي اتالادى ( اق سوراڭ )
2. بالقاش كولىنە قۇياتىن وزەندەردى اتا ( ىلە قاراتال )
3. قازاقستانداعى تيتان – ماگنيي ونەركاسىبىنىڭ ورتالىعى ( وسكەمەن )
4.قازاقستانداعى العاشقى حيميا كاسىپ ورنى قاي قالادا ورنالاسقان، زاۋىت اشى جۋساندى وڭدەۋ ارقىلى قانداي ءدارى شىعاردى ( شىمكەنت، سانتونين )
5. قازاقستاننىڭ قاي قالاسى بوليۆيادا وتكەن « الەمدىك قالالار » حالىق ارالىق كونفەرەنسيادا « بەيبىتشىلىك » قالاسى اتاندى ( استانا )
ويىنىمىزدىڭ كەلەسى « سامعاۋ » كەزەڭىندە ءار توپقا كەزەك-كەزەك سۇراقتار قويىلادى، ەگەر جاۋاپ بەرە الماسا قوسىمشا كومەك الۋعا بولادى.ءبىراق قوسىمشا كومەك العان جاعدايدا جارتى ۇپاي كەميدى، ءبىر سۇراق 20 بالل،
قىران توبىنىڭ سۇراقتارى:
1. قازاقستاننىڭ ورتا عاسىرلىق ءىرى قالالارىنىڭ ءبىرى سىرداريانىڭ ارىس وزەنىنە قۇيار ساعاسىنا تاياۋ ورنالاسقان. بۇل قالانىڭ اتى 8 ع.-دان باستاپ اتالعانىمەن ونىڭ تاريحى ب.ز. د. 2ء-شى عاسىردان باستالعان، سىرداريانىڭ ورتا اعىسىندا پايدا بولعان قاڭلى مەملەكەتىنىڭ تاريحىمەن تىعىز بايلانىستى، ونىڭ الىپ جاتقان اۋدانى 200-گا –عا جەتىپ، ناعىز شىعىس قالاسىنا اينالدى. ( وتىرار ).
قوسىمشا كومەك 1219 جىلى كۇزدە موڭعولدار قالانى قورشاپ، 6 ايداندان كەيىن باسىپ كىرىپ، حالقىن قىرعىنعا ۇشىراتتى.
2. بۇل ءۇستىرت شىعىسىنداعى سارىارقا، باتىسىنداعى مۇعالجار جانە وڭتۇستىك ورالدىڭ ارالىعىندا جاتىر. سولتۇستىگى باتىس ءسىبىر جازىعىنا، وڭتۇستىگى شالقار تەڭىز ويىسىنا جالعاسادى، ابساليۋتتىك ورتاشا بيىكتىگى 200-300 م
قوسىمشا كومەك.- بۇل ءۇستىرت ارقىلى ەسىل جانە توبىل وزەنىنىڭ جانە تورعاي قولاتىنىڭ شاعىن وزەندەرى اعىپ وتەدى. (تورعاي )
3. 1984 جىلى 12 شىلدەدە ۇيىمداستىرىلعان قورىق، ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ ەرالى اۋدىنىنىڭ وڭتۇستىگىندە جاڭا وزەن قالاسىنان 150 كم قاشىقتىقتا ورنالاسقان اۋماعى 223 مىڭ 342 گەكتار ( ءۇستىرت )
قوسىمشا كومەك.- سولتۇستىك جانە سولتۇستىك –باتىسىندا كاسپيي ماڭى ويپاتىمەن، باتىسىندا ماڭعىستاۋ جازىعىمەن شەكتەسەدى. تەڭىز دەڭگەيىنەن بيىكتىگى 200 م. ( ينتەراكتيۆتى تاقتادان ءۇستىرت قورىعى كورسەتىلەدى )
سۇڭقار توبىنىڭ سۇراقتارى:
1. اتىراۋ قالاسىنان 55 كم جەردە، جايىقتىڭ وڭ جاعاسىنداعى ءبىر كەزدەگى اتاقتى قالا. قالانىڭ ىرگەسى 11 عاسىردا قالانعان، گۇلدەنگەن ءداۋىرى 13-14 عاسىر ارالىعى. قالا ەۋروپا مەن ازيانى جالعاستىراتىن كەرۋەن جولىندا ورنالاسقان. ( سارايشىق )
قوسىمشا كومەك. قالانىڭ ەكىنشى اتاۋى ساراندجۋك. قالا التىن وردا زاڭدارى جەرلەنگەن قاسيەتتى ورىنعا اينالعان.
2. قالا وتكەن عاسىردىڭ ورتاسىنان دەيىن ءوزىنىڭ ساۋدالىق ماڭىزىن ساقتادى، ءقازىر ول تاريحي جانە مادەني ورتالىق. مۇندا مۇسىلمان ساۋلەت ونەرىنىڭ ءىنجۋ مارجانى، قوجا احمەت ياسساۋي كەسەنەسى ورنالاسقان كونە قالا قالاي اتالادى ( تۇركىستان )
قوسىمشا كومەك
ايتىلىپ وتىرعان قالامىز قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىندە ورنالاسقان ەجەلگى قالا.
4. ءوزى اتتاس وزەننىڭ اڭعارىندا، الماتى وبلىسىنىڭ ەڭبەكشىقازاق اۋدانىندا ۇيىمداستىرىلعان مەملەكەتتىك ۇلتتىق تابيعي پارك. اۋدانى 93150 گەكتار، الماتى قالاسىنان 193 كم قاشىقتىقتا ورنالاسقان
( شارىن شاتقالى )
قوسىمشا كومەك ىلە تاۋ ارالىق اڭعارىندا ورنالاسقان. ( ينتەراكتيۆتى تاقتادان شارىن شاتقالى كورسەتىلەدى )
ويىنىمىزدىڭ كەلەسى « ورلەۋ » كەزەڭىندە ءار توپتىڭ جانكۇيەرلەرىنە سۇراقتار قويىلادى، ءار سۇراقتىڭ جاۋابىنا 5 ۇپاي بەرىلەدى، جانكۇيىرلەر وزدەرىنىڭ ۇپاي سانىن قالاعان ەكى توپتىڭ بىرىنە قوسادى.
قىران توبىنىڭ جانكۇيىرلەرىنە قويىلاتىن سۇراقتارى :
1. راحمانوۆ تەرمالدى بۇلاعى قازاقستاننىڭ قاي ايماعىندا ورنالاسقان
( شىعىس قازاقستان )
2. حالىق ەڭ كوپ قونىستانعان قازاقستاننىڭ اۋدانى (وڭتۇستىك قازاقستان اۋدانى )
11. سۇڭقار توبىنىڭ جانكۇيەرلەرىنە قويىلاتىن سۇراقتار
1. مۇعالجار تاۋىنىڭ ەڭ بيىك جەرى قالاي اتالادى (ۇلكەن بوقتىباي، 657 م )
2. ەبى جەلىنە كەرى باعىتتا جوڭعار قاقپاسى ارقىلى ورتالىق ازياعا قاراي سوعىپ تۇراتىن جەل. ( سايقان )
ويىنىمىزدىڭ كەلەسى شارىقتاۋ كەزەڭىندە تاقتادا 14 سان ىلىنگەن، ءاربىر توپ 4 ساندى تاڭداپ، سوعان سايكەس جازىلعان سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى، ءار سۇراقتىڭ دۇرىس جاۋابىنا 5 ۇپاي بەرىلەدى.
1. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ايماعىنداعى جاۋىن-شاشىن ەڭ از تۇسەتىن جەر، ول جامبىل وبلىسىنىڭ تەرريتورياسىندا، بالقاش كولىنىڭ باتىسىندا ورنالاسقان. ( مىڭ ارال )
2. وزەن بويىندا ەلىمىزدە ەگىلەتىن كۇرىشتىڭ 80% ەگىلەدى، بۇل وزەن وڭتۇستىك قازاقستان مەن قىزىلوردا وبلىسىنىڭ تەرريتورياسىن كەسىپ وتەدى. وزەننىڭ اتاۋى ( سىرداريا )
3. بۇل قورىق اقمولا وبلىسىنىڭ تەرريتورياسىنا كىرەدى. قورىق يۋنەسكو-دان وتە ماڭىزدى قورعالاتىن ايماق دەگەن اتاق الدى.
( قورعالجىن قورىعى )
4. قازاقستاننىڭ تەڭىز دەڭگەيىنەن ەڭ تومەنگى ويىس ورنالاسقان جەرى قالاي اتالادى ( قاراقيا -132 م، ماڭعىستاۋ وبلىسى )
5. قوستاناي وبلىسىنداعى تەمىر كەن ورىندارىن اتاڭىزدار
( سوكولوۆ-سارىباي، ليساكوۆ، قاشار )
6. كاسپييگە كەلىپ قۇياتىن، بەكىرە بالىققا باي وزەن قالاي اتالادى، وزەن قاي وبلىس تەرريتورياسى بويىنشا اعىپ وتەدى ( جايىق وزەنى، باتىس قازاقستان وبل. )
7. مارال، پانتى، ومارتا شارۋاشىلىعىمەن اينالىساتىن وبلىستى اتاڭىز ( شىعىس قازاقستان )
8. نيكەل حروم وندىرىسىنە ماماندانعان وبلىس ( اقتوبە )
9. اليۋمينيي، تراكتور شىعاراتىن، مۇناي ونىمدەرىن وڭدەيتىن زاۋىتتار ورنالاسقان وبلىس ( پاۆلودار )
10. رەسپۋبليكانىڭ « سولتۇستىك قاقپاسى » اتانعان سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ ورتالىعى ( پەتروپاۆل )
11. 17 عاسىردا بالىقشىلار ەلدى مەكەن رەتىندە ىرگەتاسى قالانعان كاسپيي تەڭىزىنىڭ سولتۇستىگىندە ورنالاسقان قالا قالاي اتالادى، قاي وبلىستىڭ ورتالىعى ( اتىراۋ )
12. ىلە الاتاۋىنىڭ باۋرايىندا ورنالاسقان ەلىمىزدىڭ اسا ءىرى قالاسى (الماتى )
13. باۋ-باقشا، ءجۇزىم وسىرۋگە ماماندانعان وبلىس ( وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى )
14. كوكستەلەتىن كومىر وندىرەتىن ورتالىق قازاقستاننىڭ باستى قالاسى
( قاراعاندى )
وسىمەن كەزەڭدەر اياقتالدى،جەنگەن توپتى انىقتاۋ ءۇشىن ءسوز ءادىل قازىلار القاسىنا بەرىلەدى، جەنگەن توپ –« جەرۇيىققا » جەتتىڭىزدەر، ويىندى جالعاستىرساڭىزدار ءبىر سۇراق بەرىلەدى، جاۋاپ بەرسەڭىزدەر ۇپايلارىڭىز ەكى ەسەلىنەدى.
مەملەكەتىمىزدىڭ نەگىزگى مىس بالقىتۋ ورتالىعى بولىپ ەسەپتەلەتىن، مىستان باسقا رەسپۋبليكامىزبەن تمد ەلدەرىنىڭ زاۋىتتارىنا قاجەت قورعاسىن شىعاراتىن 95 مىڭ تۇرعىنى بار قالا ستاتۋسىن 1954 جىلى العان قالانىڭ اتاۋى. ( جەزقازعان )
جەزقازعان مارشى ورىندالادى. «سۇڭقار » توبى جەڭىسكە جەتتى.
ماقساتى: ا) بىلىمدىك
قازاقستاننىڭ فيزيكالىق گەوگرافياسى بويىنشا العان بىلىمدەرىن ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق گەوگرافياسىنان العان بىلىمدەرىمەن ۇشتاستىرۋ، ساباقتاستىرۋ، بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ، تولىقتىرۋ، جۇيەلەۋ.
ب) تاربيەلىك
تابيعات بايلىقتارىن ۇقىپتى پايدالانۋعا، ۇتىمدى قولدانا بىلۋگە، تابيعاتتى سۇيۋگە، ونى ايالاۋعا تاربيەلەۋ.
س) دامىتۋشىلىعى
باعدارلامادان تىس ءبىلىم الۋعا قۇشتارلىعىن، تانىمدىق قىزۋعىشىلىعىن ارتتىرۋ، شىعارماشىلىق ىزدەنىسكە باۋلۋ.
ءادىسى: توپتىق جۇمىس
ساباقتىڭ ءتيپى: قايتالاۋ.
كورنەكىلىگى: قازاقستاننىڭ فيزيكالىق، ەكونوميكالىق كارتالارى، ينتەراكتيۆتى تاقتا، ۆيديو روليك، سۋرەتتەر.
ويىننىڭ وتكىزىلۋ بارىسى.
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلار 2 توپقا بولىنەدى.
ءار توپتا 6 وقۋشىدان
ماقستاىمەن تانىستىرۋ
( ءپان ءمۇعالىمى حابارلايدى )
ويىننىڭ باعدارلاماسى بويىنشا 1ء-شى تانىستىرۋ كىرىسپە بولىمنەن، نەگىزگى ءبولىم 4 كەزەڭنەڭ تۇرادى. اتاپ ايتقاندا:
1. « قانات قاقتى »
2. « سامعاۋ »
3. « ورلەۋ »
4. « شارىقتاۋ »
قورىتىندى بولىمدە جەڭىمپاز اتانعان توپ « جەر ۇيىق » دەپ اتالاتىن كەزەڭگە قاتىسادى. ويىمىزدى باستاماس بۇرىن ءادىل قازىلار القاسىمەن تانىستىرىپ وتەيىك.
الەمدىك ءبىلىم كەڭىستىگىندە سۇڭقار قۇستاي سامعاپ، قىرانداي قالىقتاسىن دەگەن ويمەن ەكى توپتى سۇڭقار، قىران دەپ اتاۋدى ءجون كوردىك.
ال ەندى، ەكى توپتىڭ توپ باسشىلارى بۇگىنگى ويىنعا قاتىسۋشى توپ مۇشەلەرىمەن تانىستىرادى، كەزەكتى انىقتاۋ ءۇشىن توپ باسشىلارىن ورتاعا شاقىرامىن.
سونىمەن ءبىرىنشى بولىپ... توبى باستايدى. قول سوعىپ قوشامەتتەپ قويامىز. ەكى توپتىڭ جان كۇيەرلەرىمەن ويىن، ورلەۋ كەزەڭىندە وينالادى. 1ء-شى كەزەڭ « قانات قاقتى » ويىن شارتى بويىنشا ءار توپتىڭ توپ باسشىلارىنا 5 سۇراقتان قويىلادى. ءاربىر دۇرىس جاۋاپقا 10 ۇپايدان بەرىلەدى.
« قىران » توبىنىڭ توپ باسشىسىنا قويىلاتىن سۇراقتار
1. تيان-شان تاۋىنىڭ ەڭ بيىك شىڭى قالاي اتالادى، شىڭدى اشقان عالىم. ( جاۋابى: حان ءتاڭىرى، پ.پ. سەمەنوۆ –تيان –شانسكيي )
2. قازاقستان اۋماعىنداعى ورال تاۋىنىڭ جالعاسى ( مۇعالجار )
3. قازاقستان جەرىندەگى ەجەلگى پلاتفورما ( شىعىس ەۋروپا )
4. قازاقستاننىڭ ۇلتتىق يادرولىق ورتالىعى قاي قالادا ورنالاسقان
( كۋرچاتوۆ قالاسى )
5. استاناداعى « بايتەرەك » مونۋمەنتىن جوبالاعان سۋرەتشى « قازاقستان سۋرەتشىلەر وداعىنىڭ پرەزيدەنتى اقمىرزا رۇستەم »
« سۇڭقار » توبىنىڭ توپ باسشىسىنا قويىلاتىن سۇراقتار.
1. سارىارقانىڭ ەڭ بيىك نۇكتەسى قالاي اتالادى ( اق سوراڭ )
2. بالقاش كولىنە قۇياتىن وزەندەردى اتا ( ىلە قاراتال )
3. قازاقستانداعى تيتان – ماگنيي ونەركاسىبىنىڭ ورتالىعى ( وسكەمەن )
4.قازاقستانداعى العاشقى حيميا كاسىپ ورنى قاي قالادا ورنالاسقان، زاۋىت اشى جۋساندى وڭدەۋ ارقىلى قانداي ءدارى شىعاردى ( شىمكەنت، سانتونين )
5. قازاقستاننىڭ قاي قالاسى بوليۆيادا وتكەن « الەمدىك قالالار » حالىق ارالىق كونفەرەنسيادا « بەيبىتشىلىك » قالاسى اتاندى ( استانا )
ويىنىمىزدىڭ كەلەسى « سامعاۋ » كەزەڭىندە ءار توپقا كەزەك-كەزەك سۇراقتار قويىلادى، ەگەر جاۋاپ بەرە الماسا قوسىمشا كومەك الۋعا بولادى.ءبىراق قوسىمشا كومەك العان جاعدايدا جارتى ۇپاي كەميدى، ءبىر سۇراق 20 بالل،
قىران توبىنىڭ سۇراقتارى:
1. قازاقستاننىڭ ورتا عاسىرلىق ءىرى قالالارىنىڭ ءبىرى سىرداريانىڭ ارىس وزەنىنە قۇيار ساعاسىنا تاياۋ ورنالاسقان. بۇل قالانىڭ اتى 8 ع.-دان باستاپ اتالعانىمەن ونىڭ تاريحى ب.ز. د. 2ء-شى عاسىردان باستالعان، سىرداريانىڭ ورتا اعىسىندا پايدا بولعان قاڭلى مەملەكەتىنىڭ تاريحىمەن تىعىز بايلانىستى، ونىڭ الىپ جاتقان اۋدانى 200-گا –عا جەتىپ، ناعىز شىعىس قالاسىنا اينالدى. ( وتىرار ).
قوسىمشا كومەك 1219 جىلى كۇزدە موڭعولدار قالانى قورشاپ، 6 ايداندان كەيىن باسىپ كىرىپ، حالقىن قىرعىنعا ۇشىراتتى.
2. بۇل ءۇستىرت شىعىسىنداعى سارىارقا، باتىسىنداعى مۇعالجار جانە وڭتۇستىك ورالدىڭ ارالىعىندا جاتىر. سولتۇستىگى باتىس ءسىبىر جازىعىنا، وڭتۇستىگى شالقار تەڭىز ويىسىنا جالعاسادى، ابساليۋتتىك ورتاشا بيىكتىگى 200-300 م
قوسىمشا كومەك.- بۇل ءۇستىرت ارقىلى ەسىل جانە توبىل وزەنىنىڭ جانە تورعاي قولاتىنىڭ شاعىن وزەندەرى اعىپ وتەدى. (تورعاي )
3. 1984 جىلى 12 شىلدەدە ۇيىمداستىرىلعان قورىق، ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ ەرالى اۋدىنىنىڭ وڭتۇستىگىندە جاڭا وزەن قالاسىنان 150 كم قاشىقتىقتا ورنالاسقان اۋماعى 223 مىڭ 342 گەكتار ( ءۇستىرت )
قوسىمشا كومەك.- سولتۇستىك جانە سولتۇستىك –باتىسىندا كاسپيي ماڭى ويپاتىمەن، باتىسىندا ماڭعىستاۋ جازىعىمەن شەكتەسەدى. تەڭىز دەڭگەيىنەن بيىكتىگى 200 م. ( ينتەراكتيۆتى تاقتادان ءۇستىرت قورىعى كورسەتىلەدى )
سۇڭقار توبىنىڭ سۇراقتارى:
1. اتىراۋ قالاسىنان 55 كم جەردە، جايىقتىڭ وڭ جاعاسىنداعى ءبىر كەزدەگى اتاقتى قالا. قالانىڭ ىرگەسى 11 عاسىردا قالانعان، گۇلدەنگەن ءداۋىرى 13-14 عاسىر ارالىعى. قالا ەۋروپا مەن ازيانى جالعاستىراتىن كەرۋەن جولىندا ورنالاسقان. ( سارايشىق )
قوسىمشا كومەك. قالانىڭ ەكىنشى اتاۋى ساراندجۋك. قالا التىن وردا زاڭدارى جەرلەنگەن قاسيەتتى ورىنعا اينالعان.
2. قالا وتكەن عاسىردىڭ ورتاسىنان دەيىن ءوزىنىڭ ساۋدالىق ماڭىزىن ساقتادى، ءقازىر ول تاريحي جانە مادەني ورتالىق. مۇندا مۇسىلمان ساۋلەت ونەرىنىڭ ءىنجۋ مارجانى، قوجا احمەت ياسساۋي كەسەنەسى ورنالاسقان كونە قالا قالاي اتالادى ( تۇركىستان )
قوسىمشا كومەك
ايتىلىپ وتىرعان قالامىز قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىندە ورنالاسقان ەجەلگى قالا.
4. ءوزى اتتاس وزەننىڭ اڭعارىندا، الماتى وبلىسىنىڭ ەڭبەكشىقازاق اۋدانىندا ۇيىمداستىرىلعان مەملەكەتتىك ۇلتتىق تابيعي پارك. اۋدانى 93150 گەكتار، الماتى قالاسىنان 193 كم قاشىقتىقتا ورنالاسقان
( شارىن شاتقالى )
قوسىمشا كومەك ىلە تاۋ ارالىق اڭعارىندا ورنالاسقان. ( ينتەراكتيۆتى تاقتادان شارىن شاتقالى كورسەتىلەدى )
ويىنىمىزدىڭ كەلەسى « ورلەۋ » كەزەڭىندە ءار توپتىڭ جانكۇيەرلەرىنە سۇراقتار قويىلادى، ءار سۇراقتىڭ جاۋابىنا 5 ۇپاي بەرىلەدى، جانكۇيىرلەر وزدەرىنىڭ ۇپاي سانىن قالاعان ەكى توپتىڭ بىرىنە قوسادى.
قىران توبىنىڭ جانكۇيىرلەرىنە قويىلاتىن سۇراقتارى :
1. راحمانوۆ تەرمالدى بۇلاعى قازاقستاننىڭ قاي ايماعىندا ورنالاسقان
( شىعىس قازاقستان )
2. حالىق ەڭ كوپ قونىستانعان قازاقستاننىڭ اۋدانى (وڭتۇستىك قازاقستان اۋدانى )
11. سۇڭقار توبىنىڭ جانكۇيەرلەرىنە قويىلاتىن سۇراقتار
1. مۇعالجار تاۋىنىڭ ەڭ بيىك جەرى قالاي اتالادى (ۇلكەن بوقتىباي، 657 م )
2. ەبى جەلىنە كەرى باعىتتا جوڭعار قاقپاسى ارقىلى ورتالىق ازياعا قاراي سوعىپ تۇراتىن جەل. ( سايقان )
ويىنىمىزدىڭ كەلەسى شارىقتاۋ كەزەڭىندە تاقتادا 14 سان ىلىنگەن، ءاربىر توپ 4 ساندى تاڭداپ، سوعان سايكەس جازىلعان سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى، ءار سۇراقتىڭ دۇرىس جاۋابىنا 5 ۇپاي بەرىلەدى.
1. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ايماعىنداعى جاۋىن-شاشىن ەڭ از تۇسەتىن جەر، ول جامبىل وبلىسىنىڭ تەرريتورياسىندا، بالقاش كولىنىڭ باتىسىندا ورنالاسقان. ( مىڭ ارال )
2. وزەن بويىندا ەلىمىزدە ەگىلەتىن كۇرىشتىڭ 80% ەگىلەدى، بۇل وزەن وڭتۇستىك قازاقستان مەن قىزىلوردا وبلىسىنىڭ تەرريتورياسىن كەسىپ وتەدى. وزەننىڭ اتاۋى ( سىرداريا )
3. بۇل قورىق اقمولا وبلىسىنىڭ تەرريتورياسىنا كىرەدى. قورىق يۋنەسكو-دان وتە ماڭىزدى قورعالاتىن ايماق دەگەن اتاق الدى.
( قورعالجىن قورىعى )
4. قازاقستاننىڭ تەڭىز دەڭگەيىنەن ەڭ تومەنگى ويىس ورنالاسقان جەرى قالاي اتالادى ( قاراقيا -132 م، ماڭعىستاۋ وبلىسى )
5. قوستاناي وبلىسىنداعى تەمىر كەن ورىندارىن اتاڭىزدار
( سوكولوۆ-سارىباي، ليساكوۆ، قاشار )
6. كاسپييگە كەلىپ قۇياتىن، بەكىرە بالىققا باي وزەن قالاي اتالادى، وزەن قاي وبلىس تەرريتورياسى بويىنشا اعىپ وتەدى ( جايىق وزەنى، باتىس قازاقستان وبل. )
7. مارال، پانتى، ومارتا شارۋاشىلىعىمەن اينالىساتىن وبلىستى اتاڭىز ( شىعىس قازاقستان )
8. نيكەل حروم وندىرىسىنە ماماندانعان وبلىس ( اقتوبە )
9. اليۋمينيي، تراكتور شىعاراتىن، مۇناي ونىمدەرىن وڭدەيتىن زاۋىتتار ورنالاسقان وبلىس ( پاۆلودار )
10. رەسپۋبليكانىڭ « سولتۇستىك قاقپاسى » اتانعان سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ ورتالىعى ( پەتروپاۆل )
11. 17 عاسىردا بالىقشىلار ەلدى مەكەن رەتىندە ىرگەتاسى قالانعان كاسپيي تەڭىزىنىڭ سولتۇستىگىندە ورنالاسقان قالا قالاي اتالادى، قاي وبلىستىڭ ورتالىعى ( اتىراۋ )
12. ىلە الاتاۋىنىڭ باۋرايىندا ورنالاسقان ەلىمىزدىڭ اسا ءىرى قالاسى (الماتى )
13. باۋ-باقشا، ءجۇزىم وسىرۋگە ماماندانعان وبلىس ( وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى )
14. كوكستەلەتىن كومىر وندىرەتىن ورتالىق قازاقستاننىڭ باستى قالاسى
( قاراعاندى )
وسىمەن كەزەڭدەر اياقتالدى،جەنگەن توپتى انىقتاۋ ءۇشىن ءسوز ءادىل قازىلار القاسىنا بەرىلەدى، جەنگەن توپ –« جەرۇيىققا » جەتتىڭىزدەر، ويىندى جالعاستىرساڭىزدار ءبىر سۇراق بەرىلەدى، جاۋاپ بەرسەڭىزدەر ۇپايلارىڭىز ەكى ەسەلىنەدى.
مەملەكەتىمىزدىڭ نەگىزگى مىس بالقىتۋ ورتالىعى بولىپ ەسەپتەلەتىن، مىستان باسقا رەسپۋبليكامىزبەن تمد ەلدەرىنىڭ زاۋىتتارىنا قاجەت قورعاسىن شىعاراتىن 95 مىڭ تۇرعىنى بار قالا ستاتۋسىن 1954 جىلى العان قالانىڭ اتاۋى. ( جەزقازعان )
جەزقازعان مارشى ورىندالادى. «سۇڭقار » توبى جەڭىسكە جەتتى.
You Might Also Like
-
«قىسىم جانە اتموسفەرالىق قىسىم» تاراۋىنا جالپىلاما جۇيەلەۋ ساباعى
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: دۇنيە ءجۇزىنىڭ حالقىنىڭ سانى جانە ۇدايى ءوسۋى
