پوەزيا، مەنىمەن ەگىز بە ەدىڭ؟... (9 سىنىبىندا وتكەن پوەزيا كەشى)
پوەزيا، مەنىمەن ەگىز بە ەدىڭ؟... (9 سىنىبىندا وتكەن پوەزيا كەشى)
بىلىمدىلىك ماقساتى: جىر ءدۇلد ۇلى، اقيىق اقىن، عاسىر اقىنى مۇقاعالي ماقاتايەۆ ولەڭدەرىنىڭ مازمۇنىن تەرەڭ ۇعىندىرۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: اقىن شىعارمالارى ارقىلى ەلىن، تۋعان جەرىن،
وتانىن سۇيە بىلۋگە، ادامگەرشىلىككە، مەيىرىمدىلىككە ءتىل، ءسوز ونەرىن قادىرلەپ قاستەرلەي بىلۋگە، اقىنجاندىلىققا تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: پوەزياعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ، سويلەۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ، اقىن ولەڭدەرىن سۇيە بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ءتۇرى: پوەزيا كەشى
كورنەكىلىگى: اقىن پورترەتى، (باننەردەگى ) سلايدتار، ءتىرى داۋىستا ولەڭدەرىنەن ۇزىندىلەرى، « جازىلار ەستەلىكتەر مەن تۋرالى» اقىنعا ارنالعان ەستەلىكتەر مەن باعالار، كىتاپ كورمەسى.
ءوتۋ بارىسى: 1 جۇرگىزۋشى: قۇتتىبايەۆا ايگەرىم
2 جۇرگىزۋشى: امانگەلدينا اقەركە
1 - جۇرگىزۋشى: قايىرلى كۇن، قۇرمەتتى كورەرمەندەر!
2 - جۇرگىزۋشى:- ارمىسىزدار، ارداقتى قوناقتار، ۇستازدار مەن وقۋشىلار!
جىر ءدۇلد ۇلى، اقيىق اقىن، عاسىر اقىنى اتانعان مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ «پوەزيا، مەنىمەن ەگىز بە ەدىڭ؟» اتتى پوەزيا كەشىنە قوش كەلىپسىزدەر!
پوەزيا كەشىن باستاماس بۇرىن نازارلارىڭىزدى اقىن ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا ارنالعان سلايد - سۋرەتتەمەگە اۋدارساق.
1 - جۇرگىزۋشى:مۇقاعالي 1931 جىلى 9 اقپاندا الماتى وبلىسىنىڭ، قازىرگى رايىمبەك اۋدانىنداعى قاراساز اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. مۇقاعاليدىڭ اكەسى كولحوزدا سۋشى، شالعىشى بولىپ ىستەگەن قاراپايىم شارۋا ادامى. ءبىر توپ جەرلەستەرىمەن اكەسى مايدانعا اتتانعاندا ول نەبارى - ون جاستا - تۇعىن.
الاڭسىز كۇلكىسىن سوعىس ۇرلاعان وزگە دە قۇربى – قۇرداستارى ءتارىزدى مۇقاعالي دا تاعدىردىڭ اششى ءدامىن تىم ەرتە تاتتى.
ناعيمان اپانىڭ ايتۋىنشا ءۇيدىڭ تۇڭعىشى بولعان سوڭ با، اجەسى تيىننىڭ باۋىرىندا ءوسىپ، اناسىن جەڭگە ەسەبىندە ساناعان.
... اجە، سەن بىرگە ءجۇرسىڭ مەنىمەنەن،
ولىگە مەن ءوزىڭدى تەلىمەگەم
اق كيمەشەك كورىنسە، سەنى كورەم
اق كيمەشەك جوعالسا... نەنى كورەم،- دەپ ءوزى جىرلاعانداي مۇقاعالي ءور مىنەزدى، ايبىندى اجەسىن ەرەكشە قۇرمەتتەگەن.
«مەنىڭ انكەتام»
2 - جۇرگىزۋشى: ايتىلار ەستەلىكتەر مەن تۋرالى،
بىرەۋلەر جان ەدى دەر ءور تۇلعالى.
بىرەۋلەر تۇلپار ەدى دەۋى مۇمكىن،
بۇتىندەلمەي كەتكەن ءبىر ەر - تۇرمانى. ءيا، ەستەلىكتەر دە جازىلۋدا، پىكىرلەر دە ايتىلۋدا. جىر بوپ اقتارىلعان اقيىق اقىن ولەڭدەرىن ۇلكەن دە، كىشى دە سۇيسىنە وقيدى، تامسانا وقيدى، تاڭىرقاي وقيدى. اقىن ولەڭدەرىنىڭ ومىرشەڭدىگى ولاردىڭ ماعىناسى مەن تەرەڭ مازمۇنىندا، كەز كەلگەن ادامنىڭ جۇرەگىنە قونا كەتەر قاراپايىمدىلىعىندا جاتسا كەرەك. مەنى ءوز ولەڭدەرىنەن ءبولىپ قاراماۋلارىڭىزدى وتىنەم. ەستەرىڭىزدە بولسىن، مەنىڭ ولەڭىم جەكە تۇرعاندا تۇك تە ەمەس. بىرىكتىرىپ قاراعاندا ول پوەما ىسپەتتى. باسى مەن اياعى بار. ول كەيدە كۇلىمدەگەن، كەيدە تۇڭىلگەن جانىمنىڭ قۇددى داۋىسىنداي. («جازىلار ەستەلىكتەر مەن تۋرالى»)
قىزدار توبىنىڭ ورىنداۋىندا بي.
1 - جۇرگىزۋشى: ورتا مەكتەپتى ينتەرناتتا جاتىپ بىتىرگەن مۇقاعالي ەڭبەككە ەرتە ارالاسىپ، اۋىلدىق كەڭەستىڭ حاتشىسى، جەتى جىلدىق مەكتەپتىڭ ءمۇعالىمى بولدى. رەسپۋبليكالىق راديوعا ديكتور بولىپ جۇمىسقا تۇردى. 1962 جىلى الماتىعا كوشىپ كەلەدى دە، « سوسياليستىك قازاقستان» گازەتىندە، « مادەنيەت جانە تۇرمىس» جۋرنالىندا جۇمىس ىستەيدى. « جۇلدىز» جۋرنالىندا قىزمەت اتقارادى.
2 - جۇرگىزۋشى: «سىرىم دا وسى، جىرىم دا وسى، الدىڭدا،
بايقاشى ءبىر بىقسىدىم با، جاندىم با؟
ماحاڭدار جوق، ماحاڭداردىڭ سارقىتى -
مۇقاعالي ماقاتايەۆ بار مۇندا» دەپ اقيىق اقىن - مۇقاعالي ۇرپاقتارعا ۇلانعايىر مۇرا قالدىرىپ كەتكەنى بارشامىزعا ءمالىم. اناسىنىڭ ەستەلىگىنە جۇگىنسەك، مۇقاعالي 14 - 15 جاسىنان - اق ولەڭگە شىنداپ دەن قويا باستايدى. توبەسى الاسا عانا تامعا قالىڭ - قالىڭ كىتاپتاردى ءۇيىپ تاستاپ، شارشاماي، شالدىقپاي وقۋمەن بولادى. ( «مەن وسكەن لاشىق ءبىر بولمە»)
1 - جۇرگىزۋشى:« جىر باسى قاراسازدان باستالعان مۇقاعالي بۇگىندە ءان بولىپ اسپاندا قالىقتاپ، جىر بولىپ جۇلدىزدارمەن سىرلاسىپ، سوناۋ اسپان الەمىندە شىرقاپ بارادى (ءان قۇمعان العان ).
مۇقاعالي جىرلارىنىڭ تاقىرىبى ءار الۋان. ءار ولەڭنىڭ ءوزى – جاڭا دۇنيە. ال تابيعات اياسىندا تۋىپ - وسكەن ءاربىر اقىننىڭ بۇل تاقىرىپقا قالام تارتپاۋى مۇمكىن ەمەس. تۋعان جەردىڭ، ونىڭ تابيعاتىن جىرلاۋ – بارلىق اقىننىڭ پەرزەنتتىك پارىزى. مۇقاعاليدىڭ دا ءوزى تۋعان جەرى مەن ەلىنە ارنالعان ولەڭدەرى قانشاما. («الىس بولىپ باراسىڭ اۋىل ماعان»،« تۋعان جەرگە»)
2 - جۇرگىزۋشى: العاشقى جىر جيناعى جارىققا شىققاندا 33 جاستا بولعان مۇقاعاليدىڭ نەبارى 12 جىلدىق ءومىرى قالعان-دى. سونى سەزىپ بىلگەندەي اقىن جۇرەگى الابوتەن اسىعادى.
قاي كۇنى مەنىڭ ءتامامدالادى داستانىم؟
بىتپەسە ەكەن، جاڭادا عانا باستادىم... – دەپ جانۇشىرا ءۇن قاتادى.
ۇلكەن قالادا ۇيسىزدىك پەن كۇيسىزدىكتىڭ قيىنشىلىعىن تارتۋىنا، قىزمەتىنىڭ ءجيى اۋىسۋىنا قاراماستان، مۇقاعالي «الاۋىرتقان تاڭداردان، قاراۋىتقان تاۋلاردان، بۇلاقتاردان، باقتاردان، الاڭداردان، شىراقتاردان، وتتاردان، جالاۋلاردان، ءتىپتى جوعالعان زامانداردان دا» ءوزى تاعات تاپپاي ىزدەگەن پوەزياعا دەگەن شەكسىز ماحابباتىنا دەگەن ادالدىعىنا، تۇراقتىلىعىن ساقتاپ قالدى.
«پوەزيا! مەنىمەن ەگىز بە ەدىڭ؟
سەن مەنى، سەزەسىڭ بە، نەگە ىزدەدىم؟» دەپ پوەزيامەن ەگىز جاراتىلعان اقىن كيە جىردىڭ شاپاعاتىنا بولەنە ءبىلدى، سول جىرلارىمەن بۇكىل قازاقتىڭ جۇرەگىنىڭ تۇكپىرىنەن ورىن الدى، جىر سۇيەر قاۋىمنىڭ پىرىنە اينالدى.
«پوەزيا ولەڭى»
بىلىمدىلىك ماقساتى: جىر ءدۇلد ۇلى، اقيىق اقىن، عاسىر اقىنى مۇقاعالي ماقاتايەۆ ولەڭدەرىنىڭ مازمۇنىن تەرەڭ ۇعىندىرۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: اقىن شىعارمالارى ارقىلى ەلىن، تۋعان جەرىن،
وتانىن سۇيە بىلۋگە، ادامگەرشىلىككە، مەيىرىمدىلىككە ءتىل، ءسوز ونەرىن قادىرلەپ قاستەرلەي بىلۋگە، اقىنجاندىلىققا تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: پوەزياعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ، سويلەۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ، اقىن ولەڭدەرىن سۇيە بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ءتۇرى: پوەزيا كەشى
كورنەكىلىگى: اقىن پورترەتى، (باننەردەگى ) سلايدتار، ءتىرى داۋىستا ولەڭدەرىنەن ۇزىندىلەرى، « جازىلار ەستەلىكتەر مەن تۋرالى» اقىنعا ارنالعان ەستەلىكتەر مەن باعالار، كىتاپ كورمەسى.
ءوتۋ بارىسى: 1 جۇرگىزۋشى: قۇتتىبايەۆا ايگەرىم
2 جۇرگىزۋشى: امانگەلدينا اقەركە
1 - جۇرگىزۋشى: قايىرلى كۇن، قۇرمەتتى كورەرمەندەر!
2 - جۇرگىزۋشى:- ارمىسىزدار، ارداقتى قوناقتار، ۇستازدار مەن وقۋشىلار!
جىر ءدۇلد ۇلى، اقيىق اقىن، عاسىر اقىنى اتانعان مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ «پوەزيا، مەنىمەن ەگىز بە ەدىڭ؟» اتتى پوەزيا كەشىنە قوش كەلىپسىزدەر!
پوەزيا كەشىن باستاماس بۇرىن نازارلارىڭىزدى اقىن ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا ارنالعان سلايد - سۋرەتتەمەگە اۋدارساق.
1 - جۇرگىزۋشى:مۇقاعالي 1931 جىلى 9 اقپاندا الماتى وبلىسىنىڭ، قازىرگى رايىمبەك اۋدانىنداعى قاراساز اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. مۇقاعاليدىڭ اكەسى كولحوزدا سۋشى، شالعىشى بولىپ ىستەگەن قاراپايىم شارۋا ادامى. ءبىر توپ جەرلەستەرىمەن اكەسى مايدانعا اتتانعاندا ول نەبارى - ون جاستا - تۇعىن.
الاڭسىز كۇلكىسىن سوعىس ۇرلاعان وزگە دە قۇربى – قۇرداستارى ءتارىزدى مۇقاعالي دا تاعدىردىڭ اششى ءدامىن تىم ەرتە تاتتى.
ناعيمان اپانىڭ ايتۋىنشا ءۇيدىڭ تۇڭعىشى بولعان سوڭ با، اجەسى تيىننىڭ باۋىرىندا ءوسىپ، اناسىن جەڭگە ەسەبىندە ساناعان.
... اجە، سەن بىرگە ءجۇرسىڭ مەنىمەنەن،
ولىگە مەن ءوزىڭدى تەلىمەگەم
اق كيمەشەك كورىنسە، سەنى كورەم
اق كيمەشەك جوعالسا... نەنى كورەم،- دەپ ءوزى جىرلاعانداي مۇقاعالي ءور مىنەزدى، ايبىندى اجەسىن ەرەكشە قۇرمەتتەگەن.
«مەنىڭ انكەتام»
2 - جۇرگىزۋشى: ايتىلار ەستەلىكتەر مەن تۋرالى،
بىرەۋلەر جان ەدى دەر ءور تۇلعالى.
بىرەۋلەر تۇلپار ەدى دەۋى مۇمكىن،
بۇتىندەلمەي كەتكەن ءبىر ەر - تۇرمانى. ءيا، ەستەلىكتەر دە جازىلۋدا، پىكىرلەر دە ايتىلۋدا. جىر بوپ اقتارىلعان اقيىق اقىن ولەڭدەرىن ۇلكەن دە، كىشى دە سۇيسىنە وقيدى، تامسانا وقيدى، تاڭىرقاي وقيدى. اقىن ولەڭدەرىنىڭ ومىرشەڭدىگى ولاردىڭ ماعىناسى مەن تەرەڭ مازمۇنىندا، كەز كەلگەن ادامنىڭ جۇرەگىنە قونا كەتەر قاراپايىمدىلىعىندا جاتسا كەرەك. مەنى ءوز ولەڭدەرىنەن ءبولىپ قاراماۋلارىڭىزدى وتىنەم. ەستەرىڭىزدە بولسىن، مەنىڭ ولەڭىم جەكە تۇرعاندا تۇك تە ەمەس. بىرىكتىرىپ قاراعاندا ول پوەما ىسپەتتى. باسى مەن اياعى بار. ول كەيدە كۇلىمدەگەن، كەيدە تۇڭىلگەن جانىمنىڭ قۇددى داۋىسىنداي. («جازىلار ەستەلىكتەر مەن تۋرالى»)
قىزدار توبىنىڭ ورىنداۋىندا بي.
1 - جۇرگىزۋشى: ورتا مەكتەپتى ينتەرناتتا جاتىپ بىتىرگەن مۇقاعالي ەڭبەككە ەرتە ارالاسىپ، اۋىلدىق كەڭەستىڭ حاتشىسى، جەتى جىلدىق مەكتەپتىڭ ءمۇعالىمى بولدى. رەسپۋبليكالىق راديوعا ديكتور بولىپ جۇمىسقا تۇردى. 1962 جىلى الماتىعا كوشىپ كەلەدى دە، « سوسياليستىك قازاقستان» گازەتىندە، « مادەنيەت جانە تۇرمىس» جۋرنالىندا جۇمىس ىستەيدى. « جۇلدىز» جۋرنالىندا قىزمەت اتقارادى.
2 - جۇرگىزۋشى: «سىرىم دا وسى، جىرىم دا وسى، الدىڭدا،
بايقاشى ءبىر بىقسىدىم با، جاندىم با؟
ماحاڭدار جوق، ماحاڭداردىڭ سارقىتى -
مۇقاعالي ماقاتايەۆ بار مۇندا» دەپ اقيىق اقىن - مۇقاعالي ۇرپاقتارعا ۇلانعايىر مۇرا قالدىرىپ كەتكەنى بارشامىزعا ءمالىم. اناسىنىڭ ەستەلىگىنە جۇگىنسەك، مۇقاعالي 14 - 15 جاسىنان - اق ولەڭگە شىنداپ دەن قويا باستايدى. توبەسى الاسا عانا تامعا قالىڭ - قالىڭ كىتاپتاردى ءۇيىپ تاستاپ، شارشاماي، شالدىقپاي وقۋمەن بولادى. ( «مەن وسكەن لاشىق ءبىر بولمە»)
1 - جۇرگىزۋشى:« جىر باسى قاراسازدان باستالعان مۇقاعالي بۇگىندە ءان بولىپ اسپاندا قالىقتاپ، جىر بولىپ جۇلدىزدارمەن سىرلاسىپ، سوناۋ اسپان الەمىندە شىرقاپ بارادى (ءان قۇمعان العان ).
مۇقاعالي جىرلارىنىڭ تاقىرىبى ءار الۋان. ءار ولەڭنىڭ ءوزى – جاڭا دۇنيە. ال تابيعات اياسىندا تۋىپ - وسكەن ءاربىر اقىننىڭ بۇل تاقىرىپقا قالام تارتپاۋى مۇمكىن ەمەس. تۋعان جەردىڭ، ونىڭ تابيعاتىن جىرلاۋ – بارلىق اقىننىڭ پەرزەنتتىك پارىزى. مۇقاعاليدىڭ دا ءوزى تۋعان جەرى مەن ەلىنە ارنالعان ولەڭدەرى قانشاما. («الىس بولىپ باراسىڭ اۋىل ماعان»،« تۋعان جەرگە»)
2 - جۇرگىزۋشى: العاشقى جىر جيناعى جارىققا شىققاندا 33 جاستا بولعان مۇقاعاليدىڭ نەبارى 12 جىلدىق ءومىرى قالعان-دى. سونى سەزىپ بىلگەندەي اقىن جۇرەگى الابوتەن اسىعادى.
قاي كۇنى مەنىڭ ءتامامدالادى داستانىم؟
بىتپەسە ەكەن، جاڭادا عانا باستادىم... – دەپ جانۇشىرا ءۇن قاتادى.
ۇلكەن قالادا ۇيسىزدىك پەن كۇيسىزدىكتىڭ قيىنشىلىعىن تارتۋىنا، قىزمەتىنىڭ ءجيى اۋىسۋىنا قاراماستان، مۇقاعالي «الاۋىرتقان تاڭداردان، قاراۋىتقان تاۋلاردان، بۇلاقتاردان، باقتاردان، الاڭداردان، شىراقتاردان، وتتاردان، جالاۋلاردان، ءتىپتى جوعالعان زامانداردان دا» ءوزى تاعات تاپپاي ىزدەگەن پوەزياعا دەگەن شەكسىز ماحابباتىنا دەگەن ادالدىعىنا، تۇراقتىلىعىن ساقتاپ قالدى.
«پوەزيا! مەنىمەن ەگىز بە ەدىڭ؟
سەن مەنى، سەزەسىڭ بە، نەگە ىزدەدىم؟» دەپ پوەزيامەن ەگىز جاراتىلعان اقىن كيە جىردىڭ شاپاعاتىنا بولەنە ءبىلدى، سول جىرلارىمەن بۇكىل قازاقتىڭ جۇرەگىنىڭ تۇكپىرىنەن ورىن الدى، جىر سۇيەر قاۋىمنىڭ پىرىنە اينالدى.
«پوەزيا ولەڭى»
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ ماقساتى: شىعارمانىڭ اۆتورى ت. احتانوۆتىڭ ءومىر جولى مەن شىعارماشىلىعىن تانۋعا جەتەلەۋ. كۇيدىڭ شىعۋ تاريحىن ءبىلۋ. كەيىپكەرلەر الەمىنە سيپاتتاما بەرە ءبىلۋ.
